Melk is niet goed voor elk

70 procent van de volwassenen over heel de wereld zijn lactose-intolerant. Dat cijfer ligt véél lager in West-Europa. Toch neemt de verteerbaarheid van melk af naarmate je ouder wordt.

In zijn laatste aanbevelingen omtrent voeding beveelt de Hoge Gezondheidsraad de consumptie van 250 tot 500 ml melk per dag aan, of op zijn minst melk en/of zuivelproducten. Melk is een belangrijke bron van calcium en bevat vitaminen en proteïnen met een hoge biologische waarde, waardoor de spiermassa en het immuunsysteem op peil blijven. Ze zou zelfs – maar dat is nog te bevestigen – een beschermend effect hebben tegen bepaalde kankers, zoals darmkanker. En toch wordt melk, althans in vloeibare vorm, gemeden door veel volwassenen. Dat komt omdat de consumptie ervan een zwaar gevoel in de maag kan veroorzaken, zonder daarom te spreken van intolerantie.

Dat is niet zomaar een vooroordeel: de capaciteit van ons lichaam om melk te verteren – en dan vooral de lactose die erin zit – heeft de neiging om af te nemen met de leeftijd. Dat fenomeen wordt veroorzaakt door verschillende factoren, maar het zou ook iets te maken hebben met onze voedingsgewoontes. “Bij ons consumeren kinderen traditioneel veel melk, maar vermindert die consumptie met de tijd”, zegt Serge Pieters, professor diëtetiek aan de Brusselse hogeschool Léonard de Vinci. “Het lichaam heeft immers de neiging om zich te ontdoen van wat niet nuttig is. Als je een bepaalde spier niet gebruikt, zal die afnemen in volume. Met lactase, het enzym dat lactose verteert, gebeurt iets gelijkaardigs: doordat je lichaam er geen nood meer aan heeft, gaat de productie van lactase geleidelijk aan afnemen tot zelfs helemaal stoppen …” Dat verklaart gedeeltelijk waarom lactose-intolerantie veel voorkomt in Afrika ten zuiden van de Sahara en in Zuidoost-Azië, waar melk (bijna) nooit gebruikt wordt in de keuken.

In Europa zijn melk en melkproducten zeer aanwezig in de gastronomie, waardoor echte lactose-intolerantie slechts 10 à 15 procent van de bevolking treft. “Maar in werkelijkheid heeft elke volwassene een variabele lactosetolerantiedrempel”, voegt Serge Pieters eraan toe. “Bij ons ligt die doorgaans rond de 30 g, wat overeenkomt met ongeveer 500 ml melk in één keer.” Laat dat nu net de aanbevolen hoeveelheid per dag zijn. Als je deel uitmaakt van de iets gevoeligere bevolking, hoef je trouwens geen kruis te maken over melk en melkderivaten: ze zijn een integraal onderdeel van een omnivoor dieet. Het kan hoogstens nuttig zijn om de inname van lactose te beperken of te stoppen.

Nu de aan- of afwezigheid van lactose een reclameargument geworden is, net zoals ‘glutenvrij’, is het tijd om bepaalde ideeën te ontkrachten: alle melk van zoogdieren bevat lactose, of ze nu afkomstig is van een koe, een schaap of een geit. Hoe rijper en harder een kaas trouwens is, hoe minder lactose hij bevat. In gefermenteerde melk (yoghurt, skyr, kefir…) zitten kleine hoeveelheden lactose, maar die worden probleemloos verteerd dankzij de bacteriën die ze bevatten. Tot slot moet je weten dat lactosevrije melk dezelfde voedingswaarde heeft als ‘normale’ melk: de toegevoegde lactase breekt de lactose af in glucose en galactose, alsof het enzym door je lichaam zelf wordt aangemaakt.

En wat met vegetarische melk (soja, haver, amandelen …)? Die hebben een andere voedingswaarde dan echte melk. Om een geldig alternatief te zijn, moeten ze verrijkt zijn met calcium en vitaminen, zonder al te veel andere additieven. Bovendien is alleen sojamelk een goede bron van eiwitten. ●