Wettelijk samenwonen is een samenlevingsvorm, geen overeenkomst. Je mag het dus niet verwarren met het samenlevingscontract. Je hoeft er weinig voor te doen, maar het geeft je toch een aantal rechten.
1. Wat moet je doen om ‘wettelijk samen te wonen’?
Wil je wettelijk samenwonen, dan leg je een verklaring af bij je gemeente. Vanaf dat moment heb je als wettelijke samenwoner een aantal rechten en plichten. Anders dan een huwelijkscontract kan deze wettelijke samenwoning eenzijdig beëindigd worden door een van de partners. De bescherming van het statuut is dus relatief.
2. Wat zijn je rechten en plichten?
Je moet bijdragen in de lasten van de samenwoning, in verhouding tot je inkomen. Maar je bent elkaar geen hulp en bijstand verschuldigd, zoals gehuwden. Dit betekent vooral: er moet geen onderhoudsgeld betaald worden bij een breuk. Als wettelijke samenwoner heb je een beperkt erfrecht, bescherming bij huur,... Je hebt recht op klein verlet voor bepaalde afwezigheden: net als wie getrouwd is, mag je afwezig zijn voor bijvoorbeeld het huwelijk van je ‘schoonbroer’. Maar... je krijgt geen recht op afwezigheid voor de dag dat je zelf de verklaring van wettelijk samenwonen gaat doen. Ook op het vlak van het overlevingspensioen zijn wettelijke samenwoners nog niet gelijkgesteld met gehuwden.
3. Wat is het verschil met een samenlevingscontract?
Iedereen die samenwoont op hetzelfde adres kan een samenlevingscontract maken. Hierin maak je bepaalde afspraken, zoals: Wat is van wie? Hoeveel betalen we per maand? Welke facturen worden door wie betaald? Wat als één iemand plots vertrekt? Een samenlevingscontract maken is niet verplicht, maar nuttig. Niet alleen voor koppels, ook vrienden die samenwonen hebben er baat bij. Feitelijke samenwoners kunnen het onderhands opmaken, wettelijke samenwoners moeten ervoor naar de notaris.
4. Een beperkt erfrecht, wat betekent dat?
Als je de wet laat spelen (lees: je maakt geen testament), dan erft de wettelijk samenwonende partner het vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad. Wat met de andere goederen? De blote eigendom van de gezinswoning en inboedel , en ook alle andere bezittingen, gaan naar de andere erfgenamen. Heb je geen kinderen, dan zijn dat jouw ouders en/of je broers en zussen. Wil je dit niet, dan moet je een testament maken. Heb je wel kinderen, dan moet je rekening houden met hun reservatair deel. Ook belangrijk: het erfrecht van een wettelijke samenwoner is geen reservatair erfrecht. Dit betekent dat wettelijk samenwonende partners een testament kunnen maken waarin ze elkaar dit erfrecht ontnemen.
5. Hoe word je belast?
Het jaar van de verklaring van wettelijk samenwonen beschouwt de belastingadministratie wettelijk samenwonenden fiscaal als alleenstaanden. Ze moeten dan elk nog een afzonderlijke belastingaangifte indienen. De administratie vestigt twee afzonderlijke aanslagen. Voor de jaren die volgen op het jaar van de verklaring moeten ze een gezamenlijke aangifte indienen. De administratie vestigt één aanslag op naam van beide wettelijk samenwonenden, net zoals bij gehuwden.
