Gezonde darmen in 12 vragen

Onze darmen zijn vaak ondergewaardeerd, maar hun rol mag niet worden onderschat.

Je darmen voeren de regie: van je spijsvertering tot hoe je je voelt. Hoe herken je de signalen die ze je geven? We vroegen het dr. Luc Colemont, maagdarmspecialist en oprichter van Stop Darmkanker, en prof. dr. Danny De Looze, maagdarmspecialist, UZ Gent.

1 We maken ons allemaal al eens zorgen over onze stoelgang. Bestaat er zoiets als een ideaal patroon?

Dr. Colemont: “Vergeet de mythe dat je elke dag één keer stoelgang moet maken. Iedereen volgt zijn eigen patroon: de ene driemaal per dag, de ander één keer om de drie dagen. Alles daartussen is volstrekt normaal. Je darmen fungeren als een tweede brein en sturen dat proces aan. Af en toe raakt het verstoord, bijvoorbeeld op vakantie, waar je stoelgang al eens wijzigt door de vermoeiende reis, minder drinken, langer zitten, onregelmatig of anders eten enz. Na enkele dagen herstelt het zich vanzelf. Pas als je regelmatig patroon ineens onregelmatig wordt, diarree en constipatie afwisselen, je plots vermagert en dit langer dan zes weken aanhoudt, kan dat een knipperlicht zijn voor een onderliggend probleem.”

Dr. Danny De Looze: “Twee reflexen triggeren je dikke darm om stoelgang te lozen. De orthocolische reflex, waarbij zaken zoals opstaan, koffie drinken, bewegen,... je stimuleren om naar het toilet te gaan. En de gastrocolische relfex, waarbij je dikke darm, wanneer je eet en je maag zich vult, het signaal krijgt dat er een nieuwe voorraad op komst is en de oude mag worden geloosd. Daarom moeten veel mensen meteen na de maaltijd naar het toilet. Wat je dan uitscheidt, is niet wat je pas hebt gegeten, maar de resten van wat je al lang verteerd hebt.”

2 Hoe zorg je voor een vlotte vertering?

Dr. Danny De Looze: “Voldoende drinken, liefst tijdens het eten, zodat droge vezels vocht kunnen opslorpen om vlot in je darmen te bewegen. Ook cafeïne werkt voor sommigen licht stimulerend, omdat het de spieren prikkelt die instaan voor de stoelgang. Maar let op met alcohol: die heeft een uitdrogend effect. Voldoende bewegen en vezelrijk eten zijn belangrijk voor de transit. Die vezels zitten onder meer in groenten, fruit, volle graanproducten en peulvruchten. De dagelijks aanbevolen hoeveelheid bedraagt 30 g vezels voor een vrouw en 40 g voor een man. Als je moeilijk stoelgang maakt, kunnen twee kiwi’s per dag een heel verschil maken.”

3 Wat veroorzaakt constipatie en wanneer wordt het chronisch?

Dr. Luc Colemont: “Constipatie kan verschillende vormen aannemen. Soms is het een transitprobleem, wanneer je maar om de vijf à zes dagen stoelgang maakt, soms een evacuatieprobleem omdat je stoelgang te hard is, of een combinatie van beide. De meeste mensen hebben er al eens tijdelijk last van, door te weinig te drinken, te weinig vezels te eten of te weinig beweging. Soms is de anatomie van je darm de oorzaak: wanneer die meer kronkels dan gemiddeld bevat, wordt het parcours van je stoelgang langer en je transit trager. Ook verzwakte darmspieren kunnen aan de basis liggen.”

“Chronisch wordt het als klachten zoals harde stoelgang en minder dan drie keer per week gaan, langer dan drie maanden aanhouden. Dan moet je je eet- en leefpatroon aanpassen. Pas als dat onvoldoende effect heeft, kan tijdelijk een veilig laxeermiddel, zoals een gel op basis van paraffineolie, worden ingezet. Preparaten die de darmen stimuleren zijn niet aangewezen als onderhoudsbehandeling: ze bevatten een stof die de bezenuwing van de dikke darm kan aantasten, waardoor de beweeglijkheid van je darm nog meer vermindert, met een luie darm tot gevolg.”

4 Welke vezels zijn interessant voor de darmen?

Dr. Luc Colemont: “Wij westerlingen eten te weinig vezels, terwijl die superbelangrijk zijn voor de vertering. Niet-fermenteerbare vezels worden door je darmen niet of amper opgenomen, maar slorpen veel vocht op en werken als een spons. Als ze in je stoelgang terechtkomen, maken ze die malser en beweeglijker. Je kan deze vezels halen uit volle granen, volkorenproducten... Ben je hiermee onvoldoende geholpen, dan heb je zeker baat bij vezelsupplementen zoals psyllium, lijnzaad enz., die je altijd met voldoende water moet innemen. Daarnaast heb je ook nood aan fermenteerbare vezels. Zij zijn een voedselbron voor de gunstige darmbacteriën, die hen vergisten. Deze vezels zitten onder meer in groenten, fruit, gedroogde vruchten enz.”

5 Waarop kan diarree wijzen en wanneer wordt het zorgwekkend?

Dr. Luc Colemont: “Diarree wordt problematisch vanaf meer dan drie tot vier keer per dag, twee tot drie maanden lang, zeker in combinatie met gewichtsverlies. Dat wijst erop dat je dunne darm onvoldoende voedingsstoffen opneemt. De oorzaken van chronische diarree kunnen uiteenlopend zijn. Het kan wijzen op een besmetting met een ziekmakende parasiet of kiem, zoals salmonella. Of de oorzaak kan een lactose- of een glutenintolerantie zijn. Al is de aandacht voor dit soort problemen de jongste jaren enorm toegenomen, waardoor er vandaag allicht heel wat onterechte diagnoses zijn. Verder kunnen sommige geneesmiddelen diarree als bijwerking geven, zoals antibiotica maar ook bepaalde diabetesmiddelen. Problemen met de opname van galzouten of collagene colitis (ontstekingsziekte van het slijmvlies van de dikke darm), wat soms bij vrouwen rond 50 voorkomt, kan ook langdurige diarree geven. Slechts uitzonderlijk gaat het om iets ernstigs zoals een gezwel.”

6 Wat kan je doen aan winderigheid en een opgeblazen gevoel in je buik?

Dr. Luc Colemont: “Bij de vergisting en de verteringsprocessen produceren je darmbacteriën gassen. Een deel daarvan wordt via je darmwand weer opgenomen en adem je uit. Een ander deel verlaat je lichaam onder de vorm van winden. We maken allemaal ongeveer een liter wind per dag aan. Is er sprake van overdreven gasvorming door darmbacteriën, eventueel met krampen, dan kan die lucht niet meer geleidelijk uit je dikke darm ontsnappen en ontstaat een opgeblazen gevoel. Een vervelend probleem dat je kan proberen te verhelpen door meer vezels op het menu te zetten en langzamer te eten. Andere hulpmiddelen zijn pepermuntolie – dat een kalmerend effect heeft -, een middel tegen krampen nemen of medicatie met simethicone, dat de lucht in je darmen absorbeert. Sowieso moet je je winden nooit inhouden.”

7 Wat is er aan de hand bij krampen?

Dr. Luc Colemont: “Je darmen zijn opgebouwd uit verschillende spierlagen die continu in beweging zijn. Die spieren trekken samen om het voedsel en de stoelgang vooruit te duwen. Raken je darmen om een of andere reden overprikkeld, dan ontstaan felle samentrekkingen of spasmen, die voor pijnlijke buikkrampen zorgen. Dat alles kan het gevolg zijn van een microbe die via je voeding is binnengedrongen, of je kan overgevoelig reageren op bepaalde voeding. Keren die krampen zeer geregeld terug, los van wat je eet, dan belemmert een gezwel mogelijk de doorgang. Elke ochtend opstaan met krampen en een opgeblazen gevoel, wijst dan weer vaak op prikkelbaredarmsyndroom, een zeer frequente aandoening die uiteen valt in verschillende subgroepen met wisselende klachten.”

8 Wat betekent bloed in de stoelgang?

Dr. Luc Colemont: “Mensen panikeren nogal eens wanneer ze plots veel helder rood bloed in het toilet aantreffen. Ten onrechte. Meestal gaat het om een kleine trombose of een gesprongen adertje aan het uiteinde van de endeldarm, omdat je te veel druk uitoefent bij de evacuatie van je stoelgang of last hebt van ontstoken aambeien. Je kan die bloeding zelf stoppen door op je zij te gaan liggen en er een doek tegenaan te houden. Voor de zekerheid kan je nadien bij de dokter langsgaan, zeker als het vaak voorkomt. Uitzonderlijk kan het om een laag gepositioneerde poliep of gezwel gaan. Maar wat rood bloed op het toiletpapier of in je onderbroek is meestal het gevolg van gezwollen aambeien. Door overgewicht, door te pikant eten, door te veel alcohol kan zo’n ader ontsteken of zelfs springen, wat voor meer bloedverlies zorgt. Maar dat staat los van darmkanker.”

9 Hoe vaak moet je je stoelgang testen op darmkanker?

Dr. Luc Colemont: “De internationale richtlijnen bevelen aan om vanaf 50 jaar je stoelgang om de twee jaar te testen. Vanaf dit jaar wordt iedereen in Vlaanderen tussen 50 en 74 jaar uitgenodigd voor zo’n bevolkingsonderzoek. Enkel wanneer je de afgelopen 10 jaar een coloscopie van je dikke darm liet uitvoeren, word je nog niet uitgenodigd. In Brussel kan je bij de apotheek een testkit ophalen en in Wallonië moet je voor een eerste test bij de huisarts langs, nadien krijg je die ook via de post toegestuurd.” Maar dit gaat volgens dr. Colemont niet ver genoeg: “We weten intussen dat een op de zes mensen al darmkanker ontwikkelt voor 50 jaar. Ik ben er voorstander van om, zoals de Amerikaanse Kankerstichting vraagt, al te starten vanaf 45 jaar! Ook na 74 jaar blijft screenen voor heel wat mensen aangewezen. Zij kunnen daarvoor bij hun huisarts terecht of ze kunnen een zelftest kopen bij de apotheker.”

10 Wat mag je verwachten van een coloscopie?

Dr. Luc Colemont: “Het kijkonderzoek gebeurt vandaag onder lichte verdoving, waardoor het niet moeilijk of pijnlijk meer is. Er is geen reden om ervan af te zien, aangezien hiermee alle poliepen en gezwellen met zekerheid worden opgespoord. Alles start met een goede darmvoorbereiding. Die begint drie dagen vooraf met vezelarme voeding. De avond voor het onderzoek drink je een vloeistof om je darmen leeg te maken. Tijdens het onderzoek wordt er een flexibele sonde met camera via je endeldarm ingebracht, die de volledige dikke darm van binnenuit onderzoekt. De meeste poliepen kunnen meteen worden weggehaald. Na een half uur is alles achter de rug, maar je mag niet meteen rijden.”

11 Ook divertikels worden ontdekt bij een coloscopie. Wat zijn dat?

Dr. Luc Colemont: “Divertikels zijn kleine uitstulpingen aan de buitenkant van je dikke darm. Ze ontstaan door een verzwakking van je spierwand en komen vanaf 50-60 jaar frequent voor. Van binnenuit lijken ze kleine holtes in je darmwand, waarin stoelgangresten kunnen achterblijven, die kunnen ontsteken (diverticulitis). Dat zorgt voor minuscule darmperforaties, die soms erg pijnlijke krampen en een prikkeling van het buikvlies kunnen geven, meestal links onderaan, in de laatste bocht van de dikke darm. Vaak krijg je dit onder controle met antibiotica. Als het zich blijft herhalen en de divertikels geconcentreerd voorkomen, wordt het aangetaste stukje darm soms weggehaald. Tijdens de ontsteking moet je ve- zelarm eten, maar als alles genormali-seerd is, schakel je weer over op een ve- zelrijk menu. Diverticulitis heeft geen invloed op het ontstaan van darmkanker. Daarnaast is er ook chronische diverticulose: geen echte ontsteking, maar wel voortdurende zeurende buikpijn en wisselende stoelgang. ”

12 Waarom slaat stress vaak op de darmen?

Dr. Luc Colemont: “Dat heeft te maken met de verbinding tussen je hersenen en je darmen, je eerste en je tweede brein. Die communicatie verloopt in beide richtingen. Zo beïnvloeden je darmen hoe je je voelt. Terwijl bij stress je hersenen weer signalen doorgeven aan je darmen. Experimenten hebben dat glashelder aangetoond. Daarbij werd de hand van vrijwilligers in ijskoud water ondergedompeld. Deze pijnprikkel in de hersenen deed de beweeglijkheid van de maag compleet stilvallen, terwijl de dikke darm reageerde door volop samen te trekken. Bij sommigen is die link veel sterker ontwikkeld dan bij anderen. Er zijn ook aanwijzingen dat je darmen er minder gevoelig voor zouden worden met ouder worden.”