Exclusieve peiling: Zo denken 50-plussers over hun cholesterol

Over gebrek aan aandacht hoeft onze cholesterol niet te klagen. De lichaamsstof is al jaren onderwerp van zowel wetenschappelijk onderzoek als controverse. Bijna de helft van de 50-plussers zegt vandaag dat hun cholesterol te hoog is, maar tegelijk denken velen dat dit niet zo schadelijk is als de wetenschap beweert!

Ken je je cholesterolpeil?

JA 82,6% – NEEN 17,4%

“Het verbaast me in positieve zin dat maar liefst acht op de tien mensen zeggen hun cholesterolwaarden te kennen”, reageert prof. Ernst Rietzschel, cardioloog UZ Gent. “Misschien kennen ze hun exacte waarden niet, maar wel of hun cholesterolwaarden te hoog of op peil zijn. Eigenlijk zou elke vijftigplusser zijn cholesterolwaarden moeten kennen, want eenmaal volwassen heb je je toppeil bereikt en zullen die waarden niet meer opvallend schommelen. Het is wel een aanrader om je cholesterolwaarden opnieuw te laten testen na ingrijpende veranderingen of aandoeningen in je leven, of bij vrouwen rond de periode van de menopauze.”

Over de enquête

Deze peiling van Plus Magazine vond plaats van 5 tot 11 december 2017 en verliep online. In totaal namen 4.835 vijftigplussers vrijwillig deel, zowel mannen als vrouwen, Nederlandstaligen en Franstaligen. Cardioloog prof. dr. Ernst Rietzschel (UZ Gent) geeft duiding bij de resultaten. Hij is onder meer auteur van Het grote cholesterolboek (uitgeverij Houtekiet) en leidt de Asklepiosstudie, een langetermijnonderzoek naar hart- en vaatziekten bij zo’n 2.500 Vlamingen.

Maak je je zorgen over je cholesterolpeil?

JA 28% – NEEN 43,6% – SOMS 28,4%

Opvallend: bij deze vraag lopen de meningen wat uiteen ten noorden en ten zuiden van de taalgrens. Minder Nederlandstaligen (15,5%) dan Franstaligen (54,2%) liggen wel eens wakker van hun cholesterolpeil en de gevolgen die dat kan hebben voor hun gezondheid.

Prof. Rietzschel: “Als meer dan helft van de deelnemers aangeven dat hun cholesterolwaarden binnen de normen vallen, dan lijkt het ook logisch dat zij zich geen al te grote zorgen maken hierover.”

Is je cholesterol te hoog, te laag of op peil?

TE HOOG 43,5% – TE LAAG 0,7% – OP PEIL 55,8%

Opvallend: meer vrouwen (45%) dan mannen (39%) geven aan dat hun cholesterolwaarden te hoog liggen. Bij de 70-plussers zeggen zes op de tien ondervraagden dat hun cholesterolwaarden op peil zijn.

Prof. Rietzschel: “In een wereld waar niemand cholesterol-medicatie zou nemen, zou tweederde van de vijftigplussers boven de streefwaarden zitten en ongeveer een derde op peil zijn. Dat iets meer dan de helft aangeeft toch een cholesterol op peil te hebben, is mogelijk te verklaren door levensstijlaanpassingen of behandelingen. Na hun vijftigste hebben mannen en vrouwen even frequent af te rekenen met te hoge cholesterolwaarden. Te lage waarden komen inderdaad niet voor.”

Om te weten of je cholesterol te hoog is, wordt er bij de bloedanalyse van het totale cholesterol gekeken naar de waarde van het LDL-cholesterol – in de volksmond ‘slechte’ cholesterol genoemd. “Wat het complex maakt, is dat de LDL-streef-waarden niet voor iedereen gelijk zijn. Die waarden variëren naargelang je risico op hart- en vaatziekten. Wie in de zeer-hoogrisicogroep zit (mensen met een hartziekte, diabetes, beperkte nierfunctie) moet zijn LDL cholesterol onder de 70 mg/dl houden, terwijl dat bij mensen uit de laag-risicocategorie maximaal 115 mg/dl mag zijn.”

Indien je cholesterol te hoog is, neem je hiervoor dan medicatie?

JA 52% – NEEN 44,5% – SOMS 3,5%

Opvallend: mannen (61,6%) nemen beduidend vaker medicatie voor een te hoge cholesterol dan vrouwen (47,0%).

Prof. Rietzschel: “Dat maar de helft van de mensen met te hoge cholesterolwaarden een behandeling krijgt, is vrij logisch. Of je cholesterolverlagende middelen moet nemen, hangt immers af van je individuele risicoprofiel: ben je roker, heb je hart- en vaatziekten, diabetes,... Al die factoren bepalen mee of je arts beslist om medicatie op te starten. Heb je slechts een licht verhoogd cholesterol en ben je verder gezond, dan is een pil vaak niet nodig. Mannen hebben gemiddeld vaker een hoger risicoprofiel dan vrouwen, waardoor ze inderdaad meer medicatie voorgeschreven krijgen.”

Verontrustend vindt prof. Rietzschel wel dat 3,5% soms medicatie neemt. “Af en toe eens een cholesterolverlagende pil nemen is een slecht idee. Vergelijk het met een jojodieet. Daarmee ben je na afloop ook slechter af. Door je medicatie onregelmatig te nemen, verhoog je de kans dat de plaques in de bloedvaten onstabiel worden en klonters gaan vormen die in je bloedbaan terechtkomen. Precies zo’n beweeglijke plaques kunnen aan de basis liggen van hart- en vaatziekten. Therapie-trouw is bij een cholesterolbehandeling een absolute must.”

Gebruik je functionele voeding zoals boter of yoghurtdrinks om je cholesterol te verlagen (bv. Benecol, Danacol...)

JA 28,9% – NEEN 57,6% – SOMS 13,5%

Merk je daar een effect van?

JA, EEN POSITIEF EFFECT 37% – NEEN, GEEN EFFECT 16,5% – GEEN IDEE 46,5%

Opvallend: mannen gebruiken vaker dan vrouwen functionele voeding, vooral 70-plussers.

Prof. Rietzschel: “De cijfers liggen opvallend hoog. Daarmee zit ons land bij de Europese top. Opmerkelijk is wel dat bijna de helft van de gebruikers niet laat checken of de functionele voeding die ze gebruiken effect heeft. Wie zijn cholesterol wil aanpakken, doet er toch goed aan om dat te laten meten.” Functionele voeding zijn producten verrijkt met planten-sterolen of -stanolen. “Dat zijn cholesterol lookalikes die zich in het lichaam kunnen nestelen op dezelfde receptoren in de darmen die ook cholesterol opnemen. Daardoor blokkeren ze tijdelijk deze receptoren zodat er minder cholesterol in de bloedbaan kan terechtkomen. Van deze voeding is aangetoond dat ze het cholesterolpeil met 7 tot 10% kan laten dalen, maar of die daling zich vertaalt in een lager risico op hart- en vaatziekten is nog niet bewezen. Bovendien zijn deze producten vrij nieuw en weten we nog niet veel over hun langetermijneffect”, verduidelijkt Rietzschel. “Functionele voeding kan nooit cholesterolmedicatie vervangen.”

Eet je minder eieren omdat je een hoog cholesterolgehalte hebt?

JA 21% – NEEN 75% – IK WIST DAT NIET 3%

Prof. Rietzschel: “Het verhaal van de eieren is al enkele jaren bijgesteld. De dooiers bevatten veel cholesterol, maar de impact van onze voeding op het totale cholesterol is beperkt. Eieren zijn gezond als je ze met mate eet. En via verwerkte voedingswaren krijg je veel meer eieren binnen dan je denkt.”

Wat doe je om je cholesterol op peil te houden?

Hier waren meerdere antwoorden mogelijk.

OP MIJN VOEDING LETTEN 75% – VOLDOENDE BEWEGEN OF SPORTEN 62,7% – AFVALLEN 15,9% – MEDICATIE NEMEN 36,6% – STOPPEN MET ROKEN 4% – RODERIJSTGISTSUPPLEMENTEN NEMEN 8,7% – ANDERE MANIEREN 5,4%

Opvallend: vooral vrouwen letten op hun voeding. Bijna acht op de tien vrouwen en zes op de tien mannen zeggen hun menu aan te passen met het oog op gezondere cholesterolwaarden. Qua medicatie scoren mannen veel hoger (46,9 % versus 30,5% bij de vrouwen). Bij de zeventigplussers neemt bijna de helft cholesterolverlagende medicatie (45,7%). Roderijstgistsupplementen zijn iets meer in trek bij vrouwen dan bij mannen.

Prof. Rietzschel: “Op je voeding letten, sporten, afvallen zijn allemaal prima levensstijlingrepen bij een verhoogd cholesterol. Prima dat zo’n grote groep zegt die toe te passen. Roken is natuurlijk een enorme risicofactor voor hart- en bloedvaten en heeft ook invloed op je cholesterolwaarden. Tabaksgebruik verlaagt het gunstige HDL-cholesterol waardoor de balans tussen HDL- en LDL-cholesterol meer zal overhellen in de richting van het ongunstige LDL. Daarnaast kan roken aanleiding geven tot de aanmaak van een gevaarlijke variant: het geoxideerde LDL-cholesterol, die het proces van slagaderverkalking kan bevorderen.”

“Choquerend hoog is het aantal mensen – bijna één op de tien deelnemers – dat zegt een roderijstgistsupplement te nemen, en dit ondanks de aanbeveling van de Hoge Gezondheidsraad om deze middelen te verbieden. Het zijn eigenlijk geneesmiddelen – statines – verpakt als supplement, die echter niet moeten voldoen aan de strenge kwaliteitseisen van medicatie. Als gebruiker ben je daardoor niet zeker van de hoeveelheid werkzame stof die je inneemt, noch van een veilige werking. Dat deze supplementen desondanks zo vaak over de toonbank gaan, toont het effect aan van foute informatie in de media. Blijkbaar geloven heel wat mensen dat dit een soort biostatines zijn.”

Denk je dat een te hoge cholesterol zo schadelijk is voor de gezondheid als wordt gezegd?

JA 60,5% – NEEN 18,2% – IK WEET HET NIET 21,3%

Opvallend: Ruim 68% van de Nederlandstalige deelnemers meent dat een te hoog cholesterol schadelijk is. Franstaligen zijn daar veel minder van overtuigd (43%).

Weet je wat statines zijn?

JA 51,4% – NEEN 48,6%

Statines worden in de media soms onder vuur genomen. Heb jij vertrouwen in deze geneesmiddelen?

Vraag enkel gesteld aan diegenen die bekend waren met statines.

JA 35,9% – NEEN 37,1% – IK WEET HET NIET 26,9%

Opvallend: Nederlandstaligen (41,1%) hebben beduidend meer vertrouwen in de werking van deze medicatie. Bij de Franstaligen gaf 52% aan niet in statines te geloven.

Prof. Rietzschel: “Zeer opmerkelijk en jammer dat zo’n grote groep mensen niet overtuigd is dat een te hoge LDL-cholesterolwaarde schadelijk is voor de gezondheid. Er bestaat nochtans een brede wetenschappelijke consensus dat dit hart- en vaatziekten veroorzaakt. Recent waren er nog drie grootschalige studies die elke twijfel daaromtrent wegnamen en toch blijft het blijkbaar lastig om een deel van de bevolking daarvan te overtuigen. Dat heeft veel te maken met mediaberichten, vooral in het zuiden van het land, waarin regelmatig zogezegde cholesterolcomplot-theorieën worden opgerakeld. Die missen elke wetenschappelijke grondslag maar hebben wel verstrekkende gevolgen. Heel wat mensen hebben hun medicatie daardoor onterecht stopgezet en het aantal hart- en vaatziekten is als gevolg van die foute informatiestroom zelfs opnieuw toegenomen.”

Dit fenomeen hangt natuurlijk nauw samen met het tanende vertrouwen in de statinemedicatie. “Ook daarover worden spectaculaire maar leugenachtige verhalen verspreid. De correcte informatie – dat deze pillen wel veilig zijn en effectief werken – is een stuk minder sexy en raakt zo ondergesneeuwd. Wetenschappers en beleidsmakers zouden dringend meer moeten inzetten op gezondheidsonderwijs zodat mensen voldoende basiskennis hebben om zelf gezondheidsinformatie correct te interpreteren.”