Hoop voor heupproblemen

Artrose en peesontstekingen zijn bij 50-plussers de meest voorkomende oorzaken van aanhoudende heuppijn. Toch hoef je met een falende heup niet meteen je bewegende leven vaarwel te zeggen.

Gezonde heupen zijn een indrukwekkend staaltje van biomechanica waar we zelden bij stilstaan. Bij alledaagse routinebewegingen vangt dit kogelgewricht immers krachten op die overeenstemmen met driemaal je eigen lichaamsgewicht. Dat verklaart meteen de impact van overgewicht op de conditie van je heupen. Hoe meer overtollige kilo’s, hoe hoger de belasting en het risico op vroegtijdige slijtage. “Al zien we net zo goed slanke mensen met een opspelende heup. Bij hen spelen er andere oorzaken”, vertelt heupchirurg professor dr. Christophe Pattyn (UZ Gent).

“De meest frequente heupklachten kan je opdelen in twee grote groepen: gewrichts- en peesproblemen. Die kunnen apart of samen voorkomen. Daarom worden beide types heupklachten ook vaak met elkaar verward, terwijl ze een heel andere aanpak vergen”, benadrukt Pattyn. Heb je eerder last van pijn die zich vooral in je liesstreek situeert – al dan niet met uitstraling naar je bil, bovenbeen of knie – dan gaat het doorgaans om artrose, slijtage van het gewricht zelf. Maar je kan ook veeleer drukkende pijn ervaren langs de buitenzijde van je heup, ter hoogte van de trochanter, het bolle uitsteeksel waar de pezen zich aan het bot hechten en waar de eigenlijke aandrijving van je heup gebeurt. Die pezen zorgen ervoor dat je rechtop kan stappen en doelgerichte bewegingen kan uitvoeren.

“Als een of meer pezen overbelast of ontstoken raken, is het spierapparaat rondom je heup, maar niet je gewricht zelf aangetast. Dat geeft in het begin een soort spierpijn die almaar heviger kan worden. De klachten kunnen ook uitstralen naar de binnenkant van je heup of zelfs naar je rug, waardoor er vaak verwarring ontstaat met rugproblemen. Rugletsels kunnen trouwens ook aan de basis liggen van pijn in je heup. Maar via bijkomend onderzoek – radiografie, echografie, MRI scan – kunnen we meestal wel vrij snel in kaart brengen of het om je rug, je gewricht of je pezen gaat.”

Waarom de ene mens peesontstekingen ontwikkelt aan de heup en de andere niet, is lang niet altijd duidelijk. “Meestal gaat het om een samenspel van factoren. Je individuele anatomie en lichaamsbouw bepalen wellicht in grote mate hoe vatbaar je hiervoor bent. Iedereen bezit een unieke heup, met een ietwat andere hoek en stand. Daarnaast kunnen ook bepaalde intensieve sportactiviteiten zoals tennis of voetbal, waarbij je veel en bruusk draait, een overbelasting van je pezen extra in de hand werken. Ook een valpartij kan aan de basis liggen.”

Welke behandelingen helpen?

In eerste instantie worden medicatie zoals ontstekingsremmers en kinesitherapie ingezet. “Is er ook sprake van kleine verkalkingen, dan kan shockwavetherapie (ESWT) interessant zijn. Deze techniek zendt hoog energetische geluidsgolven uit ter hoogte van de pijnlijke plek. Dat zorgt voor een betere doorbloeding op de aanhechtingsplaats van je pees, waardoor nieuwe sterkere peesvezels kunnen worden aangemaakt. Tegelijk worden kleine kalkafzettingen vergruizeld. Anders dan bij artrose beschikken we voor peesproblemen nog niet over de ultieme oplossing die voor iedereen werkt”, geeft dr. Pattyn toe.

“Een nieuwe veelbelovende behandeling van peesontstekingen is die waarbij injecties worden toegediend met je eigen bloedplaatjes. Die zijn rijk aan groeifactoren en kunnen zo je zieke pees stimuleren om te genezen. Jammer genoeg werkt ook die techniek niet bij iedereen. Chirurgie blijft uitzonderlijk. Alleen in een allerlaatste fase, als werkelijk alle andere behandelingen falen en de pijn aanhoudt, kan je peesenveloppe die voor wrijving zorgt, worden ingesneden om de druk te verminderen, maar de kans op herval bedraagt ongeveer 50% en zorgt (tijdelijk) voor meer manken.”

Wat kan je zelf doen?

In een acute fase is rust vaak aangewezen, maar nadien kan je progressief weer beweging inbouwen, al dan niet onder begeleiding van een kinesitherapeut. “Niet-belastende activiteiten zoals fietsen of zwemmen zijn prima. Of korte wandelingen die je pezen niet extra overbelasten. Als de pezen van je heup het laten afweten, loop je vaak mank aan één kant. Je kan dat opvangen door aan je goede zijde een wandelstok te hanteren die de functie van je weggevallen pees overneemt. Een handig alternatief zijn de nordic walking sticks.”

Opvallend is dat warme temperaturen minder klachten geven dan koude. “Warmte vermindert de irritatie van je pees. Heel wat mensen gaan om die reden overwinteren op een zonnige plek.”

Aangetaste pezen kunnen op hun beurt aanleiding geven tot een slijmbeursontsteking. “De slijmbeurs is een soort kussentje tussen de aanhechting van je pees en de omgevende peesenvelop, dat de wrijving opvangt. Daarnaast kunnen ook een langdurige verkeerde zit, sta- of lighouding, overmatig tillen of duwen een slijmbeursontsteking uitlokken. Dat merk je doordat je slijmbeurs zwelt door de ophoping van vocht.”

Welke behandelingen helpen?

Is er louter sprake van een slijmbeursprobleem, zonder peesontsteking, dan kan dit worden verholpen door een directe infiltratie met corticosteroïden. Dat bestrijdt het vocht. Zijn zowel je pezen als je slijmbeurs aangetast, dan zijn corticosteroïden niet aangewezen omdat ze je pees op langere termijn nog meer verzwakken. Ontstekingsremmers, je heup niet overbelasten en kinesitherapie om je spieren en pezen rondom te versterken, kunnen helpen.

Doordat het kraakbeenlaagje geheel of deels is afgesleten, veroorzaakt deze slijtage pijn in je lies. Je kogelgewricht schuurt immers rechtstreeks tegen je bot. Overgewicht, genetische aanleg en intensieve belasting van je gewricht werken dit in de hand. “Heel herkenbaar is dat je heup opspeelt wanneer je je kousen en schoenen aantrekt, de trap oploopt, de auto in en uit stapt. Net zoals je rechts- of linkshandig bent, heb je ook een voorkeursbeen dat je onbewust meer belast. Die kant loopt wat meer risico op slijtage.”

Welke behandelingen helpen?

“Kraakbeensupplementen zoals glucosamine zijn vooral preventief nuttig, om het gezonde kraakbeenlaagje in goede conditie te houden. Eens je kraakbeenlaag te veel kraters vertoont, halen supplementen weinig uit. Bovendien zijn ze duur en zorgen ze voor wisselende resultaten”, geeft prof. Pattyn mee.

Bij beginnende heupartrose kan een infiltratie met hyaluronzuur in je gewricht helpen. Dat is een soort gel die wordt ingespoten om je gewricht te smeren, waardoor je vaak zes tot twaalf maanden pijnvrij bent. Bij gevorderde artrose is een heupprothese aangewezen. De technieken zijn de jongste jaren enorm geëvolueerd waardoor er vandaag al zelfs prothesen in keramiek op de markt zijn die tot 30 jaar goed werk verrichten. “Een prothese plaatsen gebeurt nu spiersparend en met minimaal invasieve technieken, via een kleine insnede. De dag erna stap je al rond en na gemiddeld vijf weken kan de kruk aan de kant.”

Afhankelijk van de conditie van je gewricht en je levensstijl is er keuze uit verschillende technieken, materialen en combinaties. Een klassieke kunstheup bestaat uit twee delen: een bol met steel en de zogeheten pan. Daarnaast is er de resurfacingprothese, ook wel bekend als de sportheup, waarbij je heupkop zelf behouden blijft maar voorzien wordt van een nieuw laagje metaal dat in je bot wordt vastgezet. Je krijgt ook een nieuwe pan zodat je weer pijnvrij kan scharnieren. “Dat is een prima oplossing voor mannen jonger dan 60 jaar van wie verwacht wordt dat ze hun heup nog veel zullen belasten. Je voelt je sneller stabiel en ook de revalidatie verloopt wat vlugger. Bij vrouwen wordt zo’n sportheup eerder afgeraden omwille van een verhoogde kans op metaalallergie.”

Ook de prothesematerialen staan beter op punt. Vandaag worden vooral hardere, slijtvaste stoffen gebruikt die een minimaal risico hebben op allergische reacties, zoals keramiek. Binnenkort zal ook de resurfacingtechniek volledig in keramiek kunnen worden uitgevoerd, waardoor ook vrouwen ervoor in aanmerking komen.

Wat kan je zelf doen?

Bij beginnende slijtage ruil je je wandelschoenen beter in voor de fiets. Ook na een heupprothese is fietsen de veiligste manier van bewegen. Je gewicht wordt ondersteund wat de belasting op je gewricht beperkt. Hierbij oefen je opnieuw de beweeglijkheid van je heup en versterk je zowel je conditie, je evenwicht als je spieren en pezen.

In een latere fase na de ingreep – zodra het nieuwe kapsel zich heeft vastgehecht – is ook zwemmen prima. In het water ben je gewichtloos waardoor je je soepelheid kan terugwinnen. Hou je gewicht onder controle want ook een kunstheup verslijt sneller bij overgewicht.

“Bij een combinatie van artrose en peesklachten aan je heup, kan een prothese het eerste probleem wel verhelpen. Soms zien we dat de veranderde anatomie nadien ook gunstig is voor je pezen, maar een garantie is er niet. De kans dat je peesklachten ook na de prothese aanhouden is reëel”, nuanceert prof. Pattyn.