SOS lawaai

Drilboren, opstijgende vliegtuigen, luidruchtige buren. De gevolgen van geluidsoverlast voor de gezondheid worden vaak onderschat en reiken verder dan louter gehoorverlies.

Geluiden horen bij het leven. Vaak klinken ze als muziek in de oren en bezorgen ze je een goed gevoel. Maar dat verandert als geluid de omvang aanneemt van regelrechte herrie. Afhankelijk van het geluidsniveau, de duur van de blootstelling en je persoonlijke gevoeligheid, kan dit een resem aan gezondheidsrisico’s met zich meebren- gen. In de eerste plaats voor je gehoor. De Wereldgezondheidsorganisatie legt de grens op 75 decibel. Wordt die limiet overschreden, dan loopt je gehoor gevaar.

Chronisch of acuut

“Maar je moet ook een onderscheid maken tussen chronische en kortstondige blootstelling aan lawaai. Die laatste wordt bijvoorbeeld veroorzaakt door een knal, vuurwerk of een openklappende airbag. Met een acuut lawaaitrauma als gevolg”, preciseert prof. Olivier Vanderveken, diensthoofd Neus-Keel-Oorziekten, UZ Antwerpen. “Op een of meerdere frequentiedelen van je gehoor kan dan schade ontstaan. De omvang ervan hangt af van de specifieke knal, maar ook van je eigen gevoeligheid. Die schade uit zich in klachten zoals druk op het oor, gehoorverlies en – zeker in het begin – vaak ook oorsuizen (tinnitus), waarbij je een voortdurende pieptoon waarneemt. Bij deze acute klachten is het ultrabelangrijk om snel je gehoor te laten meten. Het is de eerste aanwijzing van gehoorschade op het binnenoor, zelfs al ervaar je soms niet meteen gehoorverlies. Na dergelijk lawaaitrauma worden vooral de hoge tonen minder goed waargenomen.”

Bij chronische blootstelling verloopt het proces ietwat anders, al zijn de klachten gelijklopend. “Het gaat meestal om een langdurige of regelmatige blootstelling aan hoge geluidsniveaus (75 decibel en meer) op het werk (drilboren, machines,...) of in de vrije tijd (discotheek, concert...). In het slakkenhuis in je binnenoor raken zenuwvezels, haarcellen en trilharen aangetast, en vallen uiteindelijk bepaalde frequenties uit. Bij de ene voltrek dit proces zich sneller dan bij de andere, afhankelijk van je genen, eerder opgelopen gehoorverlies enz.”

Tijd is gehoor

Ervaar je klachten na een acute blootstelling, dan is een behandeling mogelijk. Het gaat om een combinatie van medicatie en therapie in een hyperbare zuurstoftank. “Tijd speelt daarbij een sleutelrol! Hoe sneller je de behandeling start – liefst binnen de vijf dagen -, hoe groter de kans op succes! Bij een trauma is er vaak sprake van een ontstekingsreactie, beschadiging van de weefsels in het binnenoor en een verminderde doorbloeding. Door vier uur per dag bloot te staan aan een hoge zuurstofdruk raakt die zuurstof tot bij de kleinste haarvaatjes in je binnenoor, wat het herstel van je zintuigcellen enorm stimuleert. Behandelen ligt veel moeilijker als je pas komt aankloppen na jaren overdreven blootstelling aan lawaai. Dan is het gehoorverlies veelal onomkeerbaar en is een hoortoestel aangewezen.”

Overgevoelig

Een lawaaitrauma kan je ook opzadelen met hyperacusis of overgevoeligheid voor allerlei geluiden, zoals een piepende trein of muziek op café. “Dit is een erg complex probleem, dat niet eenduidig te verhelpen valt. Wie ermee kampt, stelt vast dat er in de maatschappij weinig aandacht bestaat voor het dempen van geluid en weinig empathie is voor wie daar gevoelig voor is. We merken de jongste jaren wel dat cognitieve gedragstherapie heel wat mensen met hyperacusis en ook tinnitus ondersteuning biedt.” Het onderliggende probleem wordt niet weggenomen, maar je leert via oefeningen om je denkpatronen hierover bij te sturen, zodat het draaglijker wordt. Over tinnitus brengen we in een volgend nummer een uitgebreid dossier.

Leeftijd maakt je niet per se gevoeliger voor lawaaiblootstelling. Vanaf 40 neemt je gehoor geleidelijk aan af, waarbij eerst de hoge tonen minder goed worden waargenomen. “Kamp je al met ouderdomsslechthorendheid en word je getroffen door een lawaaitrauma op andere geluidsfrequenties, dan kan je daardoor wel sneller gehoorschade opstapelen.”

Hart- en vaatproblemen, ergernis, stress

Ook geluid dat volgens de normen niet meteen schadelijk is voor je gehoor, kan heel wat ongewenste effecten hebben op je gezondheid. Talloze studies toonden al een rechtstreeks verband aan tussen geluidsoverlast, zoals verkeersdrukte, en het functioneren van hart en bloedvaten. Zo werden er veranderingen vastgesteld in de bloedcirculatie, een verhoogde bloeddruk, versnelde hartslag en vernauwingen in de slagaders. “Wanneer er niet wordt ingegrepen, kan dat leiden tot ernstige hart- en vaatziekten, zoals een hartinfarct, een beroerte of hartritmestoornissen. Bestaande hartziekten kunnen door geluidsoverlast eveneens verergeren. Rond de luchthaven van Brussel zijn hierover studies uitgevoerd, waarna de nachtvluchten enigszins werden teruggeschroefd”, vertelt prof. Vanderveken. Er zijn ook aanwijzingen dat leven met omgevingslawaai eveneens het risico op diabetes en overgewicht in de hand werkt, onder meer via de negatieve invloed op de slaap en de hormonenhuishouding.

De drempel voor irritatie door geluid ligt niet bij iedereen even hoog. Toch is het percentage mensen dat zich ergert, wel degelijk gelinkt aan het geluidsniveau. Vanaf 55 decibel neemt het aantal mensen dat geïrriteerd raakt snel toe. Bij 70 decibel geeft al 30% aan zich danig op te winden. Ook de geluidsbron speelt een rol. Fluitende vogels of een klaterende waterval worden doorgaans beter verdragen dan een warmtepomp die evenveel decibels produceert.

Volgens Nederlands onderzoek zijn de geluiden waar we ons het meest aan ergeren het verkeer, de industrie en de buren! Dat laatste heeft niet louter te maken met de klassieke tuin- en andere feestjes, maar steeds vaker met allerhande, vaak luidruchtige toestellen die in opmars zijn, zoals warmtepompen en koelinstallaties. De geluidsbron proberen aan te pakken is de logische eerste stap. “Praat erover met je buren. Heel vaak zijn mensen zich niet bewust van de geluidsoverlast en zijn er praktische oplossingen mogelijk zoals geluidsdempende buffers die je rond deze toestellen kan plaatsen. Dit soort problemen heeft een reële impact op je levenskwaliteit en je gezondheid, en mag niet zomaar worden weggewimpeld. Is zo’n praktische oplossing niet mogelijk en veroorzaakt het geluid aanhoudende stress en andere klachten, dan kan cognitieve gedragstherapie een alternatief bieden om bepaalde negatieve denkpatronen te doorbreken.”

Dementie

Ook voor je brein kan langdurige blootstelling aan geluidsoverlast een verhoogd risico inhouden, zoals het ontstaan van dementie en cognitieve achteruitgang. Een recente Amerikaanse studie bevestigt dat verband via een onderzoek bij 5.000 vijfenzestigplussers. Hun dagelijkse niveau van geluidshinder varieerde van 51 decibel in een rustige buitenwijk tot 78 decibel in drukke stadsbuurten of dichtbij autowegen. Met elke verhoging van 10 decibel, steeg ook het risico op dementie. Het exacte mechanisme daarachter wordt nog verder uitgezocht, maar onderzoekers vermoeden dat dit wordt gestimuleerd doordat geluidshinder voor slaaptekort, verhoogde bloeddruk, gehoorverlies en slagadervernauwing zorgt. Allemaal problemen die gelinkt zijn aan dementie.

Slaap

Geluidsoverlast kan ook je broodnodige nachtrust zwaar hypothekeren en slaapproblemen triggeren. “Die gevoeligheid voor geluiden varieert van mens tot mens en naargelang je levensfase. Met jonge kinderen in huis, slaap je als (groot)ouder waakzamer, maar ook in perioden van stress reageer je sensitiever op geluid tijdens je slaap”, vertelt slaapspecialist prof. Johan Verbraecken (Slaapcentrum, UZ Antwerpen).

Ook het moment waarop je gewekt wordt, doet ertoe. Word je uit je slaap gehaald door geluiden tegen de vroege ochtend, wanneer je je overwegend in de fase van droomslaap bevindt, dan boet je in aan herstellende slaap. “Herhaalt zich dat geregeld, dan dreig je een tekort aan droomslaap op te bouwen, wat zich kan uiten in klachten zoals sufheid, concentratieproblemen, een haperend geheugen en vermoeidheid. Zo’n langdurige slaapverstoring heeft niet alleen een impact op je levenskwaliteit, maar is ook gelinkt aan hart- en vaatziekten, diabetes, stressklachten en problemen met je immuunsysteem en je metabolisme.”

Piekgeluiden

Niet alle geluiden hebben hetzelfde effect. “Regelmatig terugkerende omgevingsgeluiden, zoals opstijgend vliegverkeer dat een piekgeluid creëert, kunnen ervoor zorgen dat je elke nacht wordt gewekt. Na verloop van tijd kan dit je gevoeliger maken voor geluiden en je stressniveau verhogen, met als gevolg dat slapeloosheid maar ook hoge bloeddruk kan ontstaan. Studies hebben al ontdekt dat de bloeddruk van wie rond een luchthaven woont, hoger ligt dan gemiddeld bij de bevolking.”

Piekgeluiden zijn voor de slaap storender dan langdurige, zoemende tonen die eenzelfde geluidsniveau aanhouden. Aan dat laatste kan je na verloop van tijd wennen. “Maar geen duidelijke klachten ervaren betekent niet altijd dat er geen gezondheidsschade is”, benadrukt prof. Johan Verbraecken. “Het is vaak veel subtieler. Dat is al gebleken bij mensen die naast een snelweg wonen en aangeven dat ze daar probleemloos doorslapen. Bij het meten van hun hartactiviteit kwam toch aan het licht dat hun autonome zenuwstelsel verstoord was.”

Snurken

Storende geluiden kunnen ook uit je eigen slaapkamer afkomstig zijn, zoals een zwaar snurkende partner. “Het is belangrijk om dat snurkgedrag aan te pakken. Daarvoor bestaan allerhande methoden. Want ook als je zwaar snurkende partner je niet uit je slaap houdt, kan je hiervan gevolgen ondervinden voor je gezondheid. Zo kan je toch gehoorschade oplopen. Bepaalde frequenties van het gehoor blijken namelijk veel zwaarder verstoord als je het bed deelt met een zware snurker. Dat geldt ook voor het gehoor van de snurker zelf. Sommigen produceren immers geluidssterktes tot 70 decibel en meer.”