Benelux-primeur: longtransplantatie bij kritieke covid-19-patiënt

Een covid-19-patiënt op intensieve zorg met onherstelbaar beschadigde longen kreeg op 1 januari 2021 nieuwe longen in het transplantatiecentrum van UZ Leuven. Het is de eerste keer in de Benelux dat een persoon die verzorgd wordt op een intensieve covid-19-afdeling een longtransplantatie krijgt.

Door het tekort aan beschikbare longen en omdat niet vooraf geplande transplantaties minder goede eindresultaten garanderen, zal UZ Leuven dit soort longtransplantaties maar heel uitzonderlijk kunnen uitvoeren. Het team van transplantchirurgen, pneumologen en intensivisten werkte een lijst met strenge criteria uit aan de hand waarvan longtransplantaties bij intensieve covid-19-patiënten in de toekomst overwogen zullen worden.

Kostbare donorlongen

Al tijdens de eerste coronagolf kregen transplantatieartsen van UZ Leuven met de regelmaat van de klok de vraag om een longtransplantatie te overwegen bij een covid-19-patiënt op intensieve zorg. Het ging daarbij meestal om mensen in coma die na meerdere weken op intensieve zorg in blijvend levensgevaar waren en waarbij genezing onmogelijk leek.

De bezwaren tegen dergelijke transplantaties in acute situaties zijn groot. In een transplantatiecentrum accepteert men normaliter alleen patiënten die op voorhand zorgvuldig gescreend werden om voor een longtransplantatie in aanmerking te komen. Een patiënt nieuwe longen geven zonder dat hij in een screeningstraject zit, heeft minder goede slaagkansen dan wanneer de transplantatie op voorhand gepland kan worden. Daarnaast is het ethisch gezien een moeilijke kwestie om kostbare donorlongen te geven aan een kritieke patiënt waarvan men niet weet hoe lang hij nog kan leven, terwijl er andere patiënten in een screeningstraject al maanden of jaren wachten op nieuwe longen.

Strenge selectiecriteria

Ondertussen verschenen er wereldwijd wetenschappelijke resultaten van succesvolle longtransplantaties bij ernstig zieke covid-19-patiënten op intensieve zorg. Daarom boog het team van pneumologen, intensivisten en transplantatiechirurgen van UZ Leuven zich over een aantal criteria waaraan een covid-19-patiënt op intensieve zorg zou moeten voldoen om een dringende longtransplantatie te kunnen krijgen.

Prof. dr. Geert Verleden, pneumoloog in UZ Leuven: “Dit soort longtransplantaties zal uitzonderlijk blijven. Het kan sowieso alleen bij mensen die in levensgevaar zijn nadat ze minstens vier weken op intensieve zorg aan de beademing liggen. Daarnaast is er een leeftijdscriterium: hoe jonger de patiënt is, hoe meer kans hij maakt om nieuwe longen te krijgen. Belangrijker is dat de persoon voor hij covid-19 kreeg een goede gezondheid had, bij voorkeur niet-roker is en geen overgewicht heeft. Een vereiste is ook dat de persoon ondertussen covid-19-negatief en dus niet meer besmettelijk is, zodat onze artsen de transplantatie veilig kunnen uitvoeren. En natuurlijk moet een patiënt voldoen aan de eisen van de internationale samenwerkingsorganisatie Eurotransplant, die ook specifieke criteria heeft voor dringende longtransplantaties. Wie door covid-19 in een coma op intensieve zorg ligt, moet sowieso maandenlang revalideren. We weten niet hoe de persoon uit de coma zal komen. Daarom is ook een neurologisch onderzoek van een comapatiënt belangrijk om in aanmerking te komen voor een transplantatie.”

Patiënten in levensgevaar

Op 1 januari 2021 kreeg een patiënt die aan die strenge criteria voldeed een longtransplantatie in UZ Leuven. Zijn familie moest de toestemming geven voor de transplantatie, aangezien de persoon zelf in coma lag. De transplantatie is goed verlopen en de patiënt, die ondertussen het ziekenhuis kon verlaten, stelt het goed. Een week later kreeg ook een tweede patiënt van een intensieve covid-afdeling nieuwe longen.

Prof. dr. Dirk Van Raemdonck, thorax- en longtransplantatiechirurg in UZ Leuven: “De meeste mensen op een intensieve covid-19-afdeling zullen helaas niet in aanmerking komen voor een longtransplantatie. Onze patiënten op de reguliere wachtlijst voor longtransplantaties krijgen bijna altijd voorrang. Door de coronapandemie is er niet alleen een tekort aan donorlongen, maar ook aan bedden op intensieve zorg. Toch zijn we blij dat we voor sommige mensen in levensgevaar redding kunnen bieden in donkere tijden. Dat het technisch kan, met goede resultaten, bewijzen deze twee eerste longtransplantaties in ons transplantatiecentrum. Wereldwijd komen er alsmaar meer wetenschappelijke reviews die aantonen dat dergelijke transplantatie zinvol en succesvol kan zijn, op voorwaarde dat de patiënten strikt geselecteerd worden. Voor transplantatiechirurgen blijft het wel een uitzonderlijke situatie om iemand die zo zwaar ziek is te transplanteren.”

Verwacht wordt dat de dringende longtransplantaties bij covid-19-patiënten minder dan 5% van het totale aantal longtransplantaties zullen uitmaken. De kans op overleven 1 jaar na de longtransplantatie is normaal gezien 90%, bij de urgente longtransplantaties bij intensieve covid-19-patiënten kan dat dalen tot 50%. Het transplantatiecentrum van UZ Leuven doet gemiddeld 70 longtransplantaties per jaar. De transplantatieartsen verwachten de komende maanden en jaren trouwens meer vraag naar longtransplantaties bij patiënten die een ernstige covid-19-infectie hebben doorgemaakt. Dergelijke patiënten zullen dan wel in de normale longtransplantatietrajecten terechtkomen.