Parkinson is de snelst groeiende hersenziekte ter wereld

Het aantal mensen dat de diagnose Parkinson krijgt, zit stevig in de lift. Volgens de Nederlandse prof. Bas Bloem (Radboud universiteit Nijmegen) neemt het de vormen van een pandemie aan. Dat is volgens hem onder meer te wijten aan bestrijdingsmiddelen. Maar er is ook goed nieuws want de behandelingen schakelen stilaan naar een hoger tempo.

De ziekte van Parkinson is een behoorlijk complexe aandoening. De bekende uiterlijke symptomen zoals vertraging, trillen, spierstijfheid, lage bloeddruk bij het opstaan, of slikmoeilijkheden zijn maar het topje van den ijsberg. “Parkinsonpatiënten zelf geven aan dat er veel meer aan de hand is”, benadrukt Bas Bloem. Doordat de hersencellen die dopamine aanmaken, afsterven ondervinden ze ook klachten zoals stemmingswisselingen, geheugenstoornissen, moeite om stoelgang op te houden, depressie, slaapproblemen, seksuele problemen enzovoort.

Verdubbeling

De afgelopen tien jaar verdubbelde het aantal mensen met Parkinson en die stijging zal zich ook het komende decennium verderzetten. “Dat komt deels doordat we allemaal ouder worden. Daardoor groeit ook het aantal mensen met dementie. Maar hoewel Parkinson meer voorkomt op hogere leeftijd, is 20 % van de Parkinsonpatiënten jonger dan 50. Ook na correctie voor veroudering, zien we het aantal mensen met Parkinson nog steeds aangroeien”, stelt Bloem vast. Er is dus meer aan de hand.

Erfelijkheid speelt ook deels een rol. Een achttal genen werden intussen geïdentificeerd. Dat verklaart ongeveer 5 % van de Parkinsongevallen. “Wat we vermoeden, en wat steeds duidelijker wordt, is dat de vervuiling van onze omgeving een cruciale rol speelt bij deze stijging. Niet toevallig beschreef James Parkinson de ziekte voor het eerst in 1817, in volle industriële revolutie. En in China zien we recent een geweldige explosie van Parkinsongevallen, wat parallel loopt met de industriële supergroei.”

Pesticiden en co

Daarnaast spelen ook bestrijdingsmiddelen zoals in de landbouw, een belangrijke rol. “Sinds de Tweede Wereldoorlog hebben die massaal hun intrede gedaan. Boeren lopen dan ook een sterk verhoogd risico op Parkinson. Dat blijkt heel duidelijk als je de kaart van het pesticidengebruik naast die van het aantal Parkinsonpatiënten legt. Die twee lopen mooi gelijk.” Maar het raakt ons allemaal, aangezien die landbouwproducten ook hun weg vinden naar ons bord onder de vorm van voedingsmiddelen, wijn of melkproducten.

Nieuw inzicht

Testen bij muizen hebben aangetoond dat die bestrijdingsmiddelen precies die delen van de hersenen vernietigen die Parkinson veroorzaken. Het gaat om dat deel van het brein waar de stof dopamine wordt aangemaakt. “We begrijpen steeds beter wat er precies fout loopt in die hersencellen bij mensen met Parkinson. Dat heeft te maken met een foutieve stapeling van eiwitten. Die worden infectieus en slagen erin om de ene na de andere zenuwcel aan te tasten en te vernietigen, waardoor de ziekte zich steeds verder ontwikkelt. Dat verspreidt zich zoals dominostenen die een voor een omvallen.”

Alles begint vanuit de darmen. Daar komt de voeding (met bestrijdingsmiddelen) het eerst binnen en van daaruit trekt het richting de hersenen via de nervus vagus. Dat is een lange zwervende zenuw die de darmen verbindt met de hersenen. Vervolgens begint de aantasting van de zenuwcellen wat na 10 à 20 jaar leidt tot de diagnose Parkinson. Uiteindelijk bereikt dat proces ook verschillende andere delen van de hersenen die mee worden aangetast. “Dat verklaart waarom Parkinson zo’n ingewikkelde, invaliderende ziekte is.”

Behandelingen

“Het behandelen van heel wat Parkinsonsymptomen zoals verminderde beweeglijkheid kunnen we via medicatie steeds beter onder controle brengen. Keerzijde is dat die middelen na jarenlang gebruik bijwerkingen kunnen geven en hun doel voorbij schieten. Dopamine wordt ook wel de neurotransmitter genoemd die voor het gevoel van geluk en beloning zorgt. Medicatie die de dopamine weer opschroeft, kan mensen overprikkeld en zelfs verslaafd maken.”

Naast medicatie kan Parkinson ook behandeld worden via specifieke trucs om het aangetaste deel van de hersenen te omzeilen zoals gekruist lopen, of lopen met schaatsbewegingen. “Heel veel Parkinsonpatiënten ontdekken zo hun eigen strategie om die beperking aan te pakken. Ook kinesitherapeuten kunnen daarbij helpen.”

Momenteel lopen er ook onderzoeken naar behandelingen met antilichamen die zich hechten aan de eiwitten die de hersencellen beschadigen om zo de ziekte af te remmen of zelfs stop te zetten. “Op termijn hopen we te evolueren naar een behandeling die in een vroegtijdig stadium kan ingezet worden om de ziekte te voorkomen of minstens uit te stellen. Intussen komt het erop aan om onze omgeving zoveel mogelijk te vrijwaren van alle mogelijke toxische stoffen en bestrijdingsmiddelen.”