Expo: van kattenkwaad naar poeslief

De tentoonstelling POES in het Ypermuseum toont met kunst en historische objecten onze bijzondere en veranderende relatie met de kat door de eeuwen heen.

Vandaag zijn katten populaire huisdieren die met hun capriolen steevast veel kijkcijfers halen op het internet. Maar de huistijger was niet altijd zo geliefd. Aan de hand van meer dan 200 voorwerpen en kunstwerken probeert de expo POES de bijzondere relatie tussen kat en mens te vangen. Daarvoor ging het team van het Ypermuseum te rade bij kunsthuizen, verzamelaars, historici, wetenschappers én in haar eigen archieven, want de Stad Ieper heet niet voor niets de kattenstad te zijn.

Samenleven

We zijn er jarenlang van uitgegaan dat de kat als eerste gedomesticeerd werd door de oude Egyptenaren, maar archeologische opgravingen op Cyprus spreken dit tegen. Daar zouden katten al 9.500 jaar geleden samenleven met iets wat op onze huidige huiskat lijkt. En waar ze door de oude Egyptenaren, Japanners en Zuid-Amerikanen aanbeden werd als een god, werd de kat tijdens de middeleeuwen in onze contreien ronduit gehaat. Het christendom geloofde dat de duivel op aarde rondwaarde in de vorm van een kat. Verschillende werken op de expo verwijzen naar die donkere tijden voor de poes waarin ze vaak slachtoffer was van martelpraktijken. Zo komt een kattenmummie uit het Predikherenklooster in Mechelen. Katten werden als geluksbrenger levend ingemetseld in de muren van een gebouw. Na hun dood werden ze door natuurlijke processen gemummificeerd.

Een ander opvallend, maar meer recent, kattenslachtoffer is Orville. De kat van kunstenaar Bart Jansen werd aangereden door een auto. Hij besloot zijn geliefde kat te laten opzetten door een taxidermist en om te bouwen tot een drone.

Muze

De tentoonstelling werd opgebouwd rond verschillende thema’s zoals o.a. de kat en de vrouw, de kat als vriend, de kat als collega(-muizenvanger),... En binnen deze thema’s passen zowel historische objecten als kunstwerken of prullaria. Een belangrijk deel van de expo trekt wel volledig de kaart van de kust: de kat als muze. De bekendste kattenschilder is wellicht Henriëtte Ronner-Knip waarvan verschillende werken te zien zijn. De Nederlands-Belgische kunstenares schilderde haar spelende katten voornamelijk tegen de achtergrond van bourgeois interieurs. Leuk is dat ook de vitrinekast die ze speciaal liet ontwerpen om de dieren te observeren tijdens het schilderen naar Ieper werd gehaald.

Maar ook Roger Raveel, Jan Fabre en Stephan Vanfleteren lieten zich inspireren door poezen. Opvallend is dat de kat als voorwerp van kunst zowel leidt tot überschattige, haast kitscherige werken, als tot vervaarlijke sculpturen en meer abstracte werken.

Kattenstad

De expo, die volledig werd opgesteld in de Koningszaal van de Ieperse Lakenhallen, eindigt met verwijzingen naar de traditionele Kattenstoet die elke drie jaar uitgaat in Ieper (behalve in 2021). Al in de 15de eeuw gooiden de Ieperlingen tijdens jaarmarkten levende katten van de belforttoren. Die wrede traditie werd in 1818 gelukkig diervriendelijker en de katten werden vervangen door pluchen exemplaren. De videofragmenten van vroegere stoeten en de tentoongestelde reuzen maken nogmaals duidelijk waarom de eerste grote expo van het pas in 2018 geopende Yper Museum over katten moest gaan.