Esch-sur-Alzette: Culturele hoofdstad 2022

De tweede stad van het Groothertogdom Luxemburg heeft een indrukwekkende metamorfose ondergaan: van industriële woestenij naar bruisende hotspot vol culturele verrassingen.

Tot in de jaren 70 was de staalindustrie de nationale trots van het Groothertogdom. Al vanaf het midden van 19de eeuw voorzagen de rijke lagen ijzererts in de bodem vrijwel de hele wereld van staal. Maar ook hier sloeg de crisis hard toe: de mijnen sloten en de hoogovens zwegen. Langzaam veranderde Esch-sur-Alzette in een industriële woestijn. Vandaag blijft er nog één productiesite over. Dus startte de overheid met een grootscheeps project om dat industriële verleden op te waarderen. Het resultaat kan je dit jaar bekijken, want Esch-sur-Alzette – op amper twee uur rijden van Brussel – is in 2022 een van de Europese culturele hoofdsteden.

Hoogovens als sculpturen

Esch is geen trieste plek. Op de site Esch-Belval tronen twee fascinerende hoogovens te midden van de nieuwe Cité des Sciences. Fascinerend omdat ze gerenoveerd zijn als onderdeel van een nieuwe wijk, waar de universiteit van Luxemburg, woningen, winkels en cultuurcentra samenhuizen. De hoogovens zijn reusachtige sculpturen in harmonie met het eigentijdse architecturale geheel. “Een jaar lang willen we dit industriële erfgoed herdenken met culturele evenementen, vertelt Françoise Poos, van Esch2022.

Een van die evenementen die de geschiedenis van de regio wil overstijgen, is een voorstelling in juni, waarbij dansers gewichtloos zullen bewegen op de top van hoogoven A. Een bezoek aan deze reusachtige hoogoven is trouwens een aanrader, maar doe dit liefst met een gids. Als bezoeker voel je je ongelooflijk klein tussen en naast al die enorme buizen en leidingen. Onvermijdelijk denk je aan het harde labeur van de arbeiders hier. Na 180 trappen bereik je het platform van de vroegere ovenmond. Op 40 m hoogte wacht je een geweldig uitzicht op de Cité des Sciences en op hoogoven B. Die herbergt nu een restaurant en interieurwinkel die heel knap aansluit bij het industriële erfgoed. Ooit stond hier ook een hoogoven C, maar die werd afgebroken en heropgebouwd in China. Enkel de sokkel is er nog, midden in een waterbassin. Deze plek wordt het hoofdpodium van Esch2022.

Expo’s en straatkunst

Zeker zo verrassend is de vervelling van de Möllerei, de vroegere opslaghal voor ijzererts. Die is nu een universiteitsbibliotheek, waar hedendaags design en industriële elementen, zoals de goederenlift van hoogoven B, een verbluffend resultaat opleveren. In dit boekenhuis laten de glazen gevels een wat vale en stofferige indruk na. Maar dat is bewust: de motieven op de ruiten verbeelden de restjes staal. In de Möllerei zullen de grote tentoonstellingen van Esch2022 plaatsvinden. Eén ervan, Hacking Identity – Dancing Diversity, zal in mei de vele kanten van onze hedendaagse identiteit belichten via digitale kunstvormen. In Massenoire, een gerestaureerd industrieel gebouw aan de andere kant, loopt een tentoonstelling over de geschiedenis van de ijzerindustrie en over de Cité des Sciences. Wil je je nog meer verdiepen in deze rode-aardestreek, dan kan je terecht in het Musée de la Mine Cockerill, compleet met kledingzaal, smidse en mijnwerkersgereedschap.

Esch heeft nog meer te bieden dan zijn rijke industriële erfgoed. Een themawandeling (5 km) voert je langs een mooie staalkaart van de Europese architectuur en een straatkunstparcours.

Historische treinrit

Op 20 minuten rijden van Esch ligt het Minett Fond-de-Graspark. Hier bevond zich ooit een grote ijzerertsmijn. Vandaag is dit lieflijke dal één groot openluchtmuseum, doorkruist door wandelpaden en een oude spoorlijn met historische locomotieven. Hier kunnen spoorfanaten hun hart ophalen tijdens een zalige rit gevuld met stoomwolken, fluitsignalen en stampende rijtuigen. Een mijntreintje voert je mee tot in de mijn. In dit park worden nog tal van andere getuigen van dit roemrijke verleden bewaard: een elektriciteitscentrale met imposante machines van Belgische makelij, een kruidenierszaak van weleer, een staalwalserij van de fabriek in Esch, een station en een spoorwegremise. Voor Esch 2022 werd een van de oude wagons ingericht als logies. Wil je iets eten, dan is er café-restaurant Bei der Giedel, ooit een stamlokaal voor mijnwerkers. Het houten gebouw ademt nog de 19de eeuw en op de kaart staan Luxemburgse specialiteiten zoals aardappelpannenkoeken en koninginnenhapjes. Het Fond-de-Graspark wordt in mei ook de locatie van het slotconcert van Remix22, een groot muziekfestival dat de ronde doet van de Europese culturele hoofdsteden. Het startschot voor Esch2022 wordt gegeven op 22 februari.