Drinken doe je met verstand

Ook al zijn ze niet echt verslaafd, feit is dat minstens één miljoen landgenoten wel degelijk een drankprobleem heeft: ze drinken te veel, te snel, om de foute redenen of op het verkeerde moment.

Volgens dokter Thomas Orban moeten we dringend af van onze moraliserende kijk op drinken en moeten we tools aangereikt krijgen om verstandig met alcohol om te springen. “Vandaag spreken we zonder gêne over seks, maar blijft het onderwerp alcohol volstrekt taboe”, klinkt het. Als huisarts en alcoholdeskundige weet hij hoeveel schroom er nog steeds bij zorgverstrekkers is om tijdens een raadpleging alcohol aan te kaarten. En dat terwijl tal van klachten – spijsverteringsproblemen, hoge bloeddruk, valpartijen, slaapstoornissen, depressie, risico op bepaalde vormen van kanker zoals borstkanker... – er verband mee kunnen houden. Aan een patiënt vragen of hij/zij rookt, is inmiddels routine, maar drinken komt veel minder vaak aan bod. Nochtans kan te vaak en/of te veel alcohol drinken ernstige repercussies hebben op je mentale en lichamelijke gezondheid.

Lange tijd leefde de opvatting dat matig alcoholgebruik een heilzaam effect had op de gezondheid, vooral op hart en bloedvaten. Vandaag weten we dat dit niet zo is. “Dat alcohol gezond kan zijn, houdt geen steek. Alcohol is vergif voor het lichaam”, aldus dokter Orban. “Anderzijds zeg ik vaak tegen mijn patiënten dat alcohol een fantastisch product is: het is een sociaal glijmiddel en een stressverlager met formidabele eigenschappen. Maar is er sprake van alcoholmisbruik – als je er dus geregeld mee overdrijft – dan zijn de gevolgen niet te overzien!” Soms wordt alcohol gebruikt om angst te temperen, neerslachtigheid te counteren, chronische pijn te verlichten of slapeloosheid te bestrijden, maar op lange termijn zal alcohol al die symptomen net aanscherpen, met een vicieuze cirkel tot gevolg. Je moet dus op zijn minst weten aan welke risico’s je jezelf blootstelt. “Liefst één miljoen landgenoten kampen met alcoholmisbruik, maar slechts 250.000 tot 280.000 zijn echt alcoholverslaafd”, verduidelijkt Thomas Orban. Je hoeft dus absoluut geen alcoholist te zijn om een drankprobleem te hebben.

Aanleg en sociale druk

Alcoholist mag dan al een scheldwoord zijn, een alcoholverslaving is in de eerste plaats een ziekte, die sterk in de hand wordt gewerkt door de samenleving en door erfelijke aanleg. Uit studies blijkt dat drankzucht voor 40 tot 60% een kwestie is van genen. Er je stamboom bijhalen kan dus verhelderend werken, want vaak komen in een familie hele takken mannen en vrouwen voor met een drankverslaving. Wat uiteraard niet hoeft te betekenen dat ook jij een vogel voor de kat bent! Wel integendeel: als je je bewust bent van je eigen kwetsbaarheid, heb je net meer troeven in handen om jezelf voor een verslaving te behoeden. “De zoon van een alcoholverslaafde vader loopt vier tot zeven keer meer risico om verslaafd te raken, de dochter van een alcoholverslaafde moeder drie tot vier keer meer”, merkt Thomas Orban op. Niet zelden is er bij mensen met een drankprobleem ook sprake van een verleden van geweld, traumatische ervaringen, verwaarlozing... Overmatig drinken is dus niet zomaar het gevolg van te weinig wilskracht, wel het resultaat van een complex verhaal.

Ook de sociale context speelt een grote rol. Daar waar onze samenleving de sigaret geleidelijk aan heeft verbannen uit cafés, restaurants, reclame, films, familiefeestjes en op het werk, ligt dat bij alcohol totaal anders. “Alcohol is alomtegenwoordig in de samenleving”, aldus Thomas Orban. “We hebben de tabaksindustrie aan banden gelegd, maar laten producenten van alcohol hun gang gaan. Zij zijn erin geslaagd ons te laten geloven dat een feestje zonder alcohol geen succes kan zijn. Veel mensen eisen vandaag het recht op om vrij over hun gezondheid te beslissen, maar beseffen niet dat ze gebrainwasht zijn als het over alcohol gaat. Overal is er productplacement die ontsnapt aan de regelgeving.”

Geen typisch profiel

Mensen met een drankprobleem herken je niet van mijlenver. Ze onderscheiden zich in niets van anderen. Het kan gaan om een jonge vader, een dertiger die in de week geen druppel alcohol aanraakt, maar zich in het weekend systematisch een stuk in de kraag drinkt. Maar ook om de carrièrevrouw die elke avond na het werk een hele fles soldaat maakt. Of een jongere die, eenmaal hij met drinken start, niet meer kan stoppen. Of nog een gepensioneerde die in het café om de hoek pintjes gaat pakken om de verveling te verdrijven. En een koppel van wie het leven om alcohol is gaan draaien. Dé alcoholist bestaat niet, er is geen typisch profiel!

En het is niet omdat iemands drankgebruik sociaal aanvaardbaar blijft, dat het minder schadelijk is. “Bingedrinken, d.w.z. in twee uur tijd vijf tot zeven eenheden alcohol achteroverslaan met de bedoeling zo snel mogelijk dronken te worden, is niet iets wat enkel bij jongeren voorkomt. Als je observeert wat er zoal in een restaurant gebeurt, zal je vaststellen dat nogal wat 45- tot 65-jarigen zich daar ook aan bezondigen”, stipt Thomas Orban aan.

Weet wat je doet

Helaas telt ons land vooralsnog erg weinig initiatieven om mensen met een drankprobleem adequaat te begeleiden. “We denken: wie niet meer met drinken kan stoppen, moet zich laten opnemen en heeft psychiatrische zorg nodig. Terwijl minstens de helft van de alcoholverslaafden geen enkele psychiatrische pathologie vertoont. Overigens kan 70% van alle ontwenningskuren gewoon thuis gebeuren”, benadrukt dokter Orban ook nog.

Uiteraard doe je er goed aan om al in een eerder stadium actie te ondernemen: een consultatie bij een huisarts gespecialiseerd in alcoholverslaving is de beste optie. Al zijn er ook zelfhulpboeken waarin je heel wat tips vindt om opnieuw grip te krijgen op je alcoholgebruik. “Eén zaligmakende methode is er niet”, zegt Thomas Orban. “Sommigen slagen erin hun drankgebruik op eigen houtje tot redelijke proporties terug te brengen, zij het daarom niet altijd bij de eerste poging. Bij anderen lukt maat houden minder goed, maar ze slagen er wel in de psychosociale en lichamelijke risico’s in te dijken, wat ook al niet slecht is. Nog anderen proberen het negen maanden lang en komen dan opnieuw langs omdat ze beseffen dat matigen niet lukt en helemaal stoppen voor hen de enige optie is. Hoe dan ook mag je nooit de moed opgeven. Er zijn patiënten die pas na elf ontwenningskuren van hun drankprobleem verlost raken.”

Het ergste wat een arts kan doen is blijk geven van pessimisme en de patiënt infantiliseren! “Ik geeft nooit ofte nimmer kritiek op iemand die drinkt. Zelf hou ik ook van alcohol, ik ben een grote fan van speciaalbieren, whisky, champagne en wijn. Drinken op zich is niet het probleem, op voorwaarde dat je precies weet wat en hoeveel je drinkt en wat daar de gevolgen van zijn. Eenmaal je zover bent, is de kans dat je om het even wat achteroverslaat veel kleiner!”