Van bloemenveld tot flesje: een blik achter de schermen van homeopathische producten

Hoewel eeuwenoud en veelgebruikt, hangt er rond homeopathie nog een waas van mysterie. Hoe worden de druppels, tincturen en zalven bereid? En waartoe dient dat schudden, macereren en potentiëren? Het proces, van goudsbloem tot flesje.

Startplaats van dit verhaal zijn enkele bucolische landerijen diep in het Franse platteland, in de golvende vallei van de Drôme, waar bioboer David Vieux op langgerekte velden goudsbloemen kweekt. Hij is een van de leveranciers van een homeopathiebedrijf, dat zijn opbrengst verwerkt tot zalven, balsems en druppels.

1. Plukken met de hand

Goudsbloem of calendula blijkt een erg veelzijdige maar allesbehalve veeleisende plant, die zich makkelijk laat telen en garant staat voor een langdurige oogst. Mits voldoende warmte en niet te veel vocht, kunnen er vanaf het voorjaar en zolang het niet vriest verse bloemblaadjes worden geoogst. Dat gebeurt volledig manueel, om de tere blaadjes zo min mogelijk te kneuzen.

Die vlotte bloei is goed nieuws, gezien de vele heilzame eigenschappen die aan deze plant worden toegeschreven. Al eeuwenlang wordt de goudsbloem, die rijk is aan antioxidanten zoals caroteen, polyfenolen en flavonoïden, medicinaal ingezet voor kleine en grote klachten, dankzij haar ontsmettende, wondhelende en ontstekingsremmende werking. Die bijzondere kenmerken werden al opgemerkt door de Duitse natuurgeneeskundige Hildegard von Bingen, die ze beschrijft in haar Middeleeuws kruidenboek.

Niet toevallig dat deze plant ook wordt aangewend in de homeopathie. Om daarvoor in aanmerking te komen moeten de bloemen wel beantwoorden aan enkele vereisten. Zo moeten volledig biologisch worden geteeld en zich niet in de nabijheid van snelwegen of vervuilende industrie bevinden, om te voorkomen dat luchtverontreiniging hun eigenschappen aantast.

2. Botanische controle

Nog dezelfde dag vertrekt de kleurrijke veldopbrengst in koelwagens richting de hoogtechnologische productiesite van het homeopathiebedrijf nabij Lyon, zo’n 100 km verderop, waar zo snel mogelijk met de verwerking wordt gestart. Zo artisanaal de teelt en de pluk, zo industrieel verloopt de verdere omzetting tot homeopathisch middel. In deze fabriek gelden dezelfde strenge hygiënenormen als bij andere geneesmiddelen- of voedingsproducenten.

Bij aankomst volgt een grondige botanische controle, waarbij niet enkel wordt gecheckt of de blaadjes voldoende fris en vochtig zijn, maar via stalen ook hun radioactiviteit wordt gemeten. Het is eerder zeldzaam, maar soms wordt er effectief radioactieve besmetting op planten en bloemen aangetroffen, wat ze meteen ongeschikt maakt.

3. Mengsel

Wat dan volgt is een combinatie van een geautomatiseerd industrieel proces en een ambachtelijke touch. De goedgekeurde bloemen worden, net als andere grondstoffen, gewogen en gecheckt op aanwezigheid van vreemde elementen.

Vervolgens gaat een staal in een machine die het vochtgehalte bepaalt en op basis daarvan becijfert hoeveel alcohol en water moet worden toegevoegd voor de productie van de moedertinctuur, een zeer geconcentreerde oplossing, waarbij alle weldaden van de plant bewaard blijven.

De bloemblaadjes verdwijnen vervolgens in een snijmachine die ze versnipperd, waarna het mengsel van planten en een alcohol-wateroplossing richting de maceratiezone gaat.

4. Schudden en roeren

In grote afgesloten inoxvaten blijft het brouwsel wekenlang te trekken (macereren). Typisch bij homeopathische bereidingen is dat de brij in de vaten op gezette tijdstippen wordt omgeroerd voor een betere vermenging. Dat handmatig roeren en schudden lijkt bizar, maar volgens de richtlijnen van de homeopathische farmacopee stimuleert dat procedé de planten om maximaal hun heilzame eigenschappen af te geven aan de alcohol-wateroplossing.

5. Persen, filteren en potentiëren

Na gemiddeld 10 tot 30 dagen weken en schudden belandt het mengsel in een persmachine, waarna die troebele oplossing nog verschillende malen wordt gefilterd tot een heldere vloeistof, de oer- of moedertinctuur. Die wordt opnieuw gecontroleerd op de aanwezigheid van voldoende actieve stoffen. Niet onbelangrijk vermits er bij homeopathie nog heel wat verdunningen volgen.

6. Supplementen en cosmetica

Pas als de hoog geconcentreerde moedertinctuur van de goudsbloem wordt goedgekeurd, is deze basisgrondstof klaar om te worden ingezet voor de aanmaak van voedingssupplementen en cosmetica. De crème, mousse en lippenbalsem verbeteren vooral de geïrriteerde of zeer droge huid, terwijl druppels van het calendulaextract worden gebruikt bij spijsverteringsklachten, om de bloedsomloop te verbeteren en de lever te ondersteunen.

Reguliere wetenschappers benadrukken dat de werking van homeopathie nog steeds niet wetenschappelijk bewezen is.

Wij bezochten de productieketen van homeopathiebedrijf Boiron in Frankrijk.

Lees ook: Helende homeopathie