We zijn dol op huisdieren

De Amerikaanse miljardaire Leona Helmsley heeft 9 miljoen euro nagelaten aan haar hond. In België is dit niet mogelijk, maar toch hebben ook wij veel over voor onze huisdieren. We leren dogdancing, we kopen kleren in hondenboetieks en onze kat krijgt een hospitalisatie- verzekering. Hoe ver kunnen we nog gaan?

Op een beurs voor huisdieren botsen we op Marie en op haar hondje Louis. De vier jaar oude chihuahua zit statig op haar schoot, terwijl hij de stukjes pannenkoek eet die Marie hem voedert. Marie heeft geen kinderen en ziet haar hond een beetje als vervanging van een kind of een kleinkind. “Ik heb echt alles over voor Louis”, zegt ze. “Hij slaapt naast mij in bed en zit mee met mij aan tafel. Mag hij ergens niet binnen, dan blijf ik ook buiten. Thuis heeft hij zijn eigen mandje, maar meestal ligt hij bij mij in de zetel.”

Die twee zijn gelukkig, denk je. Echte soulmates. Maar wanneer Marie haar hondje even later niet op tijd nog een stukje pannenkoek geeft, begint Louis ineens boos te grommen en vervolgens hartstochtelijk te janken. Hé, hoe komt dat nu? De hond krijgt toch alles wat hij wil? Of is hij een verwend nest geworden dat zijn bazinnetje tiranniseert?

Betty Verspille is een gedragstherapeute ‘voor mensen en honden’ en heeft een verklaring: “Louis is zodanig gewoon dat zijn bazin hem op zijn wenken bedient dat hij zich meteen laat horen wanneer hij zijn zin niet krijgt. Als eigenaar van een huisdier wilt u het uw hond of uw kat zo aangenaam mogelijk maken. Maar als u daarbij de opvoeding vergeet, kunt u in een situatie terechtkomen waarin het dier uw leven stuurt in plaats van omgekeerd. Zeker bij een hond is dat het geval. Die stamt af van de wolven en is een roedeldier. Elke roedel heeft zijn leider, de andere dieren aanvaarden dat ze onderdanen van die leider zijn. Als u uw hond altijd zijn zin geeft, zal hij u als één van zijn onderdanen gaan beschouwen. En niet meer toestaan dat hij niet krijgt wat hij wil. U kunt best goede maatjes met hem zijn, u mag hem zelfs beschouwen als een soort van levensgezel of als een ersatz voor een (klein)kind. Als u maar niet vergeet dat ú de baas bent en de controle in handen hebt. Elke hond – zonder uitzondering – moet opgevoed worden en in meer beperkte mate geldt dat ook voor katten.”

757 miljoen euro voor Max en Minoe

Als theorie klinkt dat allemaal mooi maar in de praktijk zien we een ander beeld in onze samenleving. Volgens de jongste cijfers (2004) telt ons land 1 064 000 honden en 1 954 000 katten. Eén gezin op vijf bezit minstens één hond, één op vier minstens één kat. Of gemiddeld 11 honden en 19 katten per 100 inwoners. Het hoogste aantal zien we bij gepensioneerden of niet-actieve gezinnen: zij hebben 16 honden en 31 katten per honderd inwoners.

Of al die huisdieren ook opgevoed worden zoals onze gedragstherapeute bepleit, valt te betwijfelen. In de eerste plaats lijken we vooral geld uit te geven aan onze vrienden op vier poten. In 2004 hebben alle Belgen samen 757 miljoen euro voor hun hond of kat gespendeerd. Omgerekend komt dat neer op ruim 250 euro per jaar per dier.

In het genoemde jaar lieten we ook 136 miljoen euro achter bij (huis)dierenarsten. Hebben we meer dan één dier, dan geven we gemiddeld 43 euro per maand aan voeding uit. En als u denkt dat die dierenvoeding zich nog beperkt tot blikken Kitekat en zakken Royal Canin, moet u dringend eens binnenstappen in een speciaalzaak voor dieren. We zijn gaan kijken in een Tom & Cowinkel en vielen van de ene verbazing in de andere. In de beauty-afdeling wachten parfums, shampoos, wattenstaafjes, een voetbalsem voor honden, mondsprays en een schuim dat het wit van een poezenvacht doet herleven. Een uitgebreid aanbod voeding met extra vitamines ligt naast zeewierpreparaten, calcium, biergist, biologische knabbels, energiedrinks, popcorn, lightbrokken voor zwaarlijvige dieren, mineraalwater voor katten en honden enz. Er is ook aparte voeding voor appartementskatten en voor gecastreerde dieren en kattenvoeding die de vorming van haarballen tegengaat. En hebt u in uw supermarkt al kant-en-klare maaltijden gevonden met vermeldingen als “voor een betere mond- en tandhygiëne”, “voor gevoelige magen” en “voor een gevoelige huid”? Neen, voor mensen bestaat dat nog niet, voor honden en katten wel!

“Extra vitamines hebben geen enkele zin”

“Extra vitamines zijn helemaal overbodig”, zegt dierenarts en gedragstherapeut Joel Delhasse. “De klassieke dierenvoeding in de handel is evenwichtig samengesteld. Let wel, witte producten hebben vaak een wat eenzijdige samenstelling. Als u vooral witte dierenvoeding koopt, kunnen sommige supplementen zinvol zijn. Maar ook dan kunt u beter eerst raad vragen aan uw dierenarts. Die kan de specifieke behoeften van uw dier juist inschatten”.

En wat te denken van al die speciale en dure voeding? “Pure marketing”, oordeelt dr. Delhasse. “De speciale voeding voor appartements- of gecastreerde katten bevat minder calorieën omdat deze dieren er minder verbruiken maar houdt geen rekening met hun gedragsbehoeften: elke kat moet kunnen bewegen, jagen, vangen, klauteren, springen. Dát heeft ze nodig. Als er dus één hulpmiddel voor appartementskatten nuttig is, dan is het zo’n speeltrommel met gaatjes waarin u het eten legt. De kat wordt dan verplicht te bewegen en zelf haar voedsel te vangen. Bewegen vermindert de kans op diabetes, zwaarlijvigheid en zelfs op agressief gedrag”.

Ook andere zogenaamde mirakelvoeding vindt onze dierenarts overbodig. Energierepen? “Zeg nu eerlijk: welk dier heeft dat nodig?” Maaltijden tegen de vorming van haarballen? “Ga eerst uw kat wat vaker kammen. Als ze zich extreem veel likt, heeft ze misschien een huidprobleem of angstgevoelens.” Voeding voor gevoelige magen of tegen een slechte adem? “Ook hier zijn die producten eerder bedoeld voor het comfort van het baasje. Ga beter eerst naar de dierenarts om de oorzaak van het probleem te kennen. Het kan het gevolg zijn van tandsteen of een kaakvliesontsteking.”

Nuttige diensten bestaan ook

Met speciale voeding en cosmetica is de huisdierenbusiness nog lang niet gedaan. Laten we wel wezen: sommige producten en diensten zijn beslist nuttig en zelfs aan te bevelen. Een krabpaal is een zegen voor uw kat én voor uw meubels en uw behang. Een halsband waarin de naam van het dier en het telefoonnummer van het baasje zijn gegraveerd, zal zijn nut bewijzen wanneer uw dier verloren loopt. Voor de meeste hondensoorten vormen enkele lessen opvoeding en africhting zeker geen luxe. Honden- en kattenoppassers zijn dan weer een uitkomst als u met een gerust gemoed op vakantie wilt (om adressen te vinden, tikt u in een zoekrobot op het internet de termen Hondenoppas of Kattenoppas).

Nog een aanrader is agility. Dat is een behendigheidscircuit met hindernissen dat u met uw hond kunt volgen. Gezond voor hond én baasje! De meeste hondenscholen bieden deze service (Gouden Gids, rubriek 7690). Of surf naar http://agility.2link.be.

Wilt u met uw hond op café of restaurant, dan is het handig te weten waar u welkom bent. Het magazine Woef publiceert een lijst van hondvriendelijke horecazaken op zijn website (www.woef.be, doorklikken op Rubrieken en op Horeca en hond).

Op een waardige manier afscheid nemen van uw gezelschapsdier is vaak niet zo simpel. Dierenbegraafplaatsen zijn er voorlopig alleen in Aarschot, Luik, Rosières, Harzé-Aywaille en Charleroi. In Boom is er een gespecialiseerd huisdierencrematorium. En op een website van de vereniging Gaia (www.afscheidvanmijnvriend.be) kunnen we gratis een herinneringspagina aan het overleden dier plaatsen.

Wat gebeurt er met mijn huisdier na mij?

Deze vraag sluimert bij vele huisdiereigenaren. Dat bleek toen de bank Dexia twee jaar geleden infosessies over nalatenschaps- en erfeniskwesties organiseerde. Ze kondigde die aan met grote foto’s (zie hieronder) van rasdieren getooid met de familiejuwelen. “Zelden hebben we zoveel reacties gehad op een advertentiecampagne als toen”, zegt Ulrike Pommee van de persdienst van de bank. “We hadden affiches met een kat en andere met een hond, en sommige mensen vonden de hond nogal lelijk maar iedereen had wél de boodschap goed begrepen: je kunt beter tijdig aan je erfenis denken, want in België kan je huisdier niet van je erven.”

In (sommige) andere landen kan dat wel. Toen de gefortuneerde Amerikaanse Leona Helmsley in augustus van dit jaar overleed, was haar testament duidelijk: Trouble, haar kleine Maltezer, erfde 9 miljoen euro zodat het dier verder in luxe kan leven. In België is het nalaten van je bezit aan een dier door de wet verboden. Bovendien is in ons rechtssysteem een deel van de erfenis altijd voorbehouden aan de directe nabestaanden. Dit zogenaamde reservatair deel gaat altijd naar de weduwe of weduwnaar of naar de erfgenamen in de eerste lijn (de kinderen of de vader en de moeder). Als u dus uw testament opmaakt, kunt u maar over een deel van uw nalatenschap vrij beschikken, namelijk het deel dat overblijft na het aftrekken van het voorbehouden (reservatair) deel.

Wat kunt u dan wél doen voor uw huisdier? U kunt het vrij beschikbare deel van uw erfenis nalaten aan één van uw wettelijke erfgenamen óf aan iemand die u vertrouwt, onder de uitdrukkelijke voorwaarde dat hij of zij na uw overlijden voor uw dier zal zorgen. Of, onder dezelfde voorwaarde, aan een vereniging voor dierenbescherming. Voor verenigingen bedragen de successierechten slechts 8,8%.

Shiatsu of een hospitalisatieverzekering?

Bij een aantal diensten en producten voor Max of Minoe kunnen we vraagtekens plaatsen. Bijvoorbeeld:

n Designmeubeltjes: de Franse ontwerper Christian Ghion ontwierp enkele jaren geleden al meubeltjes voor honden en katten. Hij baseerde zich daarbij op designklassiekers. Zijn kattenalkoof bijvoorbeeld is geïnspireerd door de beroemde kruipstoel op voet van Knoll uit de jaren zeventig.

n Juwelen, kleding, zonnebrillen (“doggies”), petjes... Niet zelden ontworpen door bekende couturiers of showbizzfiguren zoals de Amerikaanse rapper Snoop Dogg.

n Hospitalisatieverzekeringen: dit voorjaar lanceerde Huisdierplan de eerste hospitalisatieverzekering voor honden en katten op de Belgische markt. U betaalt euro 16 tot euro 20 per maand volgens het dier. De premie dekt ook diefstal en spoedopname in een kennel of cattery. Info op www.huisdierplan.be

n Dogdancing: baasje en hond vormen een danspaar. U bedenkt een choreo-grafie op een stuk muziek naar uw keuze en u leert uw hond de danspasjes uitvoeren in uw nabijheid (bijvoorbeeld door rond u te dansen). De bedoeling is dat Max in de maat danst en daarvoor wordt hij telkens beloond met een snoepje. Ook in ons land bestaan er al competities dogdancing. Sommige hondenscholen organiseren al lessen.

n Shiatsu: vorige maand startte Syntra Hasselt met een opleiding waarin we kunnen leren onze hond een shiatsu-behandeling te geven. Deze ontspanningsmassage moet helpen “een erg hechte band met je hond te creëren”.

n Accessoires allerhande: van buggy’s en rolstoelen voor honden en katten over reiskoffers tot Halloweenkostuumpjes...

Een kwestie van gezond verstand

Hoe kunnen we onze huisdieren dan verwennen zonder te overdrijven? Joël Dehasse: “In de eerste plaats door ons gezond verstand te gebruiken. Een huisdier kleren laten aantrekken kan zinvol zijn als het echt koud is en als het dier van nature niet aan onze winters is aangepast. Een truitje voor een chihuahua is dus geen overbodige luxe, maar voor een husky is het onzin! Een regenjasje is een goed idee voor een poedel want zijn haardos slorpt veel water op, maar blijft belachelijk rond een teckel.”

De hond zal het worst wezen of zijn truitje vijf dan wel honderd euro heeft gekost. “Het gaat om de aandacht die hij krijgt: dat is belangrijk voor hem, niet de kleur of de prijs van zijn kleertjes”, zegt dierenpsycholoog Geert De Bolster, bekend van het programma Superhond 2007 op VT4. “Hoe meer aandacht je geeft aan je hond, hoe gelukkiger hij zal zijn. Maar let op: de grens tussen aandacht geven en hem de baas laten spelen, is zeer dun!”

Conclusie: laten we voor onze huisdieren vooral de logica in de gaten houden... en durven toegeven dat we soms te ver gaan. Gaat actrice Els De Schepper te ver als ze de naamplaatjes van haar katten aan haar deurbel hangt? Het advies van gedragstherapeute Betty Verspille: “Stel uzelf altijd de vraag: is dit product functioneel en echt in het belang van mijn dier? Ik zie dat sommige mensen hun honden kleertjes aandoen of dure accessoires kopen omdat ze die zelf mooi vinden en omdat ze willen dat anderen naar hun hond kijken. Op die manier komen ze ook zelf in de kijker. De hond wordt dan eigenlijk een statussymbool, net als een handtas van Delvaux of een Mercedes. Je mag dan zelfs spreken van passieve mishandeling want met de gedragsbehoeften van het dier wordt geen rekening gehouden”.

“Verdriet is normaal”

Zijn we nu niet te kritisch voor al die mensen hun hond of kat doodgraag zien? Bestaan er niet genoeg beperkingen? Denk maar aan de gemeente Watermaal-Bosvoorde waar uittrekbare hondenleibanden verboden zijn vanaf 1 januari (een gewone leiband mag bovendien niet langer zijn dan 1,50 m!). Vergeten we niet dat een huisdier voor tienduizenden van ons nog de enige levensgezel en een wapen tegen vereenzaming blijft? En is het dan ook niet begrijpelijk dat we veel verdriet hebben als die trouwe gezel doodgaat?

Dat verdriet is normaal, meent Betty Verspille. “Tenslotte heb je een aantal jaren intens met je huisdier samengeleefd. Vanzelfsprekend heb je recht op dat verdriet. Ik zou het zelfs onnatuurlijk vinden als je helemaal geen emoties toonde. Toch kunnen mensen die rouwen om hun dier op weinig begrip rekenen. De buitenwereld gaat dat snel belachelijk vinden maar dat is ten onrechte... op voorwaarde dat die rouw binnen de grenzen van het gezond verstand blijft. Als iemand na tien jaar nog steeds rouwt om een verloren hond, dan heeft hij of zij een probleem.”

Weer samen dankzij de hond?

Als u zou scheiden, kan de rechter uw huisdier aan één van de partijen toewijzen en een bezoekrecht voor de andere partij toekennen, net zoals dat bij kinderen het geval kan zijn. Zulk een bezoekrecht kan overigens ook onderling tussen de partners worden geregeld. Verder kunt u denken aan wat Katia Retsin en Jan Schepens overkwam. Toen hun relatie op de klippen liep, werkten ze een bezoekregeling voor hun hond uit. Vandaag hebben ze elkaar teruggevonden en zijn ze zelfs gelukkig getrouwd. Dankzij hun hond...? n

Ludo Hugaerts, m.m.v. Gwenaëlle Ansieau, Helen Heynssens, Jocelyne Minet