Waarom cholesterol zich (soms) anders gedraagt bij vrouwen

De jongste jaren groeit de bewustwording dat hart- en vaatziekten zich op een andere manier kunnen manifesteren bij mannen en vrouwen. Dat hartinfarcten zich bij vrouwen niet altijd op de klassieke manier uiten raakt steeds beter bekend, maar ook de rol van cholesterol kent een M/V verhaal.

“Bij het proces van atherosclerose (slagaderverkalking), dat aan de basis ligt van tal van hart-en vaatziekten, stellen we een opvallend verschil vast tussen mannen en vrouwen”, vertelt cardioloog dr. Janneke Wittekoek (Heartlife Klinieken Utrecht), een van de pioniers in het onderzoek naar vrouwenharten. Bij mannen zal een teveel aan LDL-cholesterol zich in de vaatwand gaan ophopen volgens het traditionele patroon waarbij de cholesterol zich aan één kant ophoopt en zo een vernauwing vormt. Wanneer die verder aangroeit en een groot deel van de slagader doet dichtslibben, geeft dat duidelijke klachten zoals kortademigheid bij inspanningen. Dergelijke cholesterolplaques komen meestal aan het licht wanneer een bloedvat volledig afgesloten raakt en er een plotse hartstilstand of infarct optreedt.

Vaatkrampen

De cholesterolophoping bij vrouwen gebeurt meer algemeen verspreid over de (slag)aderwand in plaats van op 1 plek. De andere manier van ophopen bij vrouwen geeft meestal rond de leeftijd van 50 een meer algemene schade in de kleine bloedvaten. “Die kan ervoor zorgen dat die kleine vaten rondom het hart minder goed gaan functioneren door zogeheten vaatkrampen. Vrouwen ondervinden hiervan pijn op de borst maar bij beeldvorming van de grote slagaders is hiervan natuurlijk niets te merken. In het verleden werden vrouwen daardoor soms zonder behandeling weggestuurd maar sinds kort is er een speciale spasmeprovocatietest ontwikkeld die minuscule vaatkrampen detecteert. Naast het aanpakken van risicofactoren zoals cholesterol, is er ook medicatie om die kleine vaatkrampen te behandelen.”

Vrouwelijk hormoon

Dat vrouwen tot aan de menopauze minder hart- en vaatziekten krijgen is te danken aan de oestrogenen (vrouwelijk hormoon). Die hebben een gunstig effect op de vaatwand en vetstofwisseling en beschermen tegen slagaderverkalking en vaatkrampen. Na de menopauze wanneer die hormonen wegvallen, maken vrouwen jammer genoeg een inhaalbeweging. Ook het LDL-cholesterol kan dat tot 14% toenemen. Vandaar dat het sterk aangeraden is dat alle vrouwen na de overgang (opnieuw) hun cholesterol laten bepalen om zo beter zicht te hebben op de risicofactoren. “Eigenlijk zou je dit al zo vroeg mogelijk moeten weten. Hoe eerder je je risico’s kent, hoe meer tijd je hebt om dat via leefstijlingrepen te verbeteren. Dat is sowieso altijd de eerste stap in de behandeling.”

Vrouwvriendelijke statines

Vrouwen hebben gemiddeld zo’n 60 % meer kans op bijwerkingen van medicatie dan mannen. In het verleden werden geneesmiddelen immers overwegend op mannen getest. “Maar vrouwen hebben een andere vetverdeling, een lager gewicht, een tragere maaglediging, een andere doorbloedingssnelheid van de nieren, wat allemaal maakt dat medicatie op een andere manier wordt verwerkt. Dat geldt ook voor statines. “In recentere studies wordt wel rekening gehouden met vrouwen. Statines zijn een prima middel, alleen kan er nog wel wat gesleuteld worden aan de doseringen voor vrouwen. Vandaar dat mijn voorkeur gaat naar rosuvastatine, de meest vrouwvriendelijke die ook net wat anders wordt gemetaboliseerd. Bovendien begin ik altijd met een zo laag mogelijke dosis om zo langzaam op te klimmen indien nodig. Dat wijkt dus af van de richtlijnen die op maat van mannen zijn ontwikkeld.”

Spierpijn is zowel bij vrouwen als mannen de meest gehoorde klacht, al maakt dr. Wittekoek daar een kanttekening bij. “Spier- en gewrichtsklachten treden sowieso meer op met ouder worden en zijn zeker niet altijd toe te schrijven aan statinegebruik.”