Nieuwe erf- en schenkbelasting in Vlaanderen

Eveneens op 1 september 2018 werd in Vlaanderen de erfbelasting aan het nieuwe erfrecht aangepast. Dat betekent lagere tarieven in de zijlijn, een grotere bescherming voor de langstlevende partner en een fiscale erfenissprong.

Broers, zussen, verre familie en vrienden betalen minder

In de rechte lijn (kinderen, kleinkinderen, ouders) blijven de tarieven van de erfbelasting ongewijzigd. De erfgenamen in de zijlijn (broers, zussen, ooms, tantes, enz) betalen sinds 1 september minder (zie tabel hiernaast). Maar echt spectaculair kan je deze hervorming niet noemen. De vermindering in de eerste tariefschijf is beperkt tot 35.000 euro en levert enkel iets op bij kleine erfenissen. Boven de 75.000 euro gaat de Vlaamse schatkist nog steeds met meer dan de helft van de erfenis aan de haal!

Vergeet ook niet dat erfgenamen in de zijlijn niet genieten van een ‘splitting’ zoals we die kennen in de rechte lijn en tussen partners. Met andere woorden: bij de berekening van de erfbelasting tussen broers/zussen en tussen anderen worden de roerende en onroerende goederen nog steeds op één hoop gegooid en komt de erfenis zo sneller in hogere belastingsschijven terecht. En dan is er nog de globalisatie, waardoor bij erfgenamen in de zijlijn (met uitzondering van broers en zussen) eerst de erfbelasting wordt berekend op de erfenis als geheel en pas daarna wordt gedeeld onder de erfgenamen. Ook daardoor kom je vrij snel in de hoge erbelastingsschijf van 55% terecht.

Schenken nog altijd beter

Behalve in rechte lijn, blijft geven bij leven nog altijd de juiste keuze qua successieplanning. De roerende schenking aan 7% of gebruik maken van de sinds de zomer van 2015 verlaagde schenkingstarieven voor onroerende goederen, valt dus nog steeds goedkoper uit.

De langstlevende partner extra beschermd door vrijstelling op eerste 50.000 euro

De langstlevende partner genoot al een vrijstelling op zijn aandeel in de gezinswoning. Voor overlijdens sinds 1 september 2018 worden nu ook de eerste 50.000 euro roerende goederen (geld op een zichtrekening, effectenportefeuille) vrijgesteld. Of een belastingvermindering van 1.500 euro – het tarief in die schijf is 3%. In Vlaanderen slaat deze maatregel op echtgenoten, wettelijk samenwonenden en feitelijke samenwoners die al één jaar samenwonen.

Opvolgend vruchtgebruik

Met een voorbeeld maken we duidelijk wat met opvolgend vruchtgebruik wordt bedoeld. Stel, Bert schenkt het appartement dat hij van zijn ouders heeft geërfd aan zijn zoon Stijn en houdt zelf het vruchtgebruik. Als Bert overlijdt, dooft zijn vruchtgebruik uit en wordt Stijn volle eigenaar van het appartement. In de nieuwe erfwet dooft het vruchtgebruik van Bert bij zijn overlijden nog steeds uit, maar het zal niet bij de blote eigendom van Stijn worden gevoegd. Wel zal het naar de langstlevende echtgenoot of de wettelijke samenwonende partner van Bert gaan. Daar zijn wel voorwaarden aan verbonden. Zo moet Bert al met zijn partner getrouwd zijn geweest toen hij het appartement aan Stijn schonk. Woonde Bert op het moment van zijn overlijden wettelijk samen, dan zijn de voorwaarden nog strikter: niet alleen moest hij al samenwonen op het moment van de schenking, het moet hier om de gezinswoning en de huisraad gaan.

Moet de langstlevende echtgenoot of partner erfbelasting betalen op dat opvolgend vruchtgebruik? Voor overlijdens vanaf 1 september 2018 wordt het vruchtgebruik belast in de Vlaamse erfbelasting (wellicht zullen de andere gewesten weldra ook in die zin beslissen), behalve als het gaat om het vruchtgebruik op de geschonken gezinswoning. Dan is er vrijstelling van erfbelasting.

Ouders kunnen gratis hun erfdeel doorgeven aan hun kinderen

De generatiesprong – waarbij kleinkinderen kunnen erven van hun grootouders – leverde tot voor de invoering van het nieuwe erfrecht geen fiscaal voordeel op. Vandaag reikt de Vlaamse wetgever een nieuw, fiscaal interessant instrument aan. Je kan voortaan eerst zelf van je ouders erven en daarna – binnen het jaar – bepaalde delen van je erfenis doorgeven aan je eigen kinderen of kleinkinderen (niet aan iemand anders), zonder schenkbelasting. Daarvoor moeten je ouders van wie je erfde en jijzelf als schenker jullie fiscale woonplaats in het Vlaams gewest hebben. Woonden jullie in de vijf jaar voor het overlijden of de schenking in verschillende gewesten, dan moeten jullie in die periode van vijf jaar het langst in het Vlaams Gewest hebben gewoond. Bovendien moet je op de erfenis Vlaamse erfbelasting betaald hebben aan het tarief in rechte lijn of tussen partners.

Om misbruik te voorkomen, moet de erfbelasting al effectief betaald zijn op het moment van de schenking. En aan de schenking mag geen opschortende voorwaarde of termijn gekoppeld zijn. Andere modaliteiten, zoals een voorbehoud van vruchtgebruik, kunnen dus blijkbaar wel.

De roerende goederen die worden geschonken, moeten niet noodzakelijk dezelfde zijn als de geërfde roerende goederen waarop erfbelasting betaald is. De focus ligt dus eerder op de waarde van wat er wordt doorgeschonken. Dat is anders voor onroerende goederen. Deze mogen niet erfenisvreemd zijn. Overtreft de waarde van de geschonken goederen de waarde van de goederen waarvoor erfbelasting werd betaald, dan zal het vrijgestelde bedrag van de schenkbelasting verhoudingsgewijs worden beperkt.

Oude schenking in een nieuwe erfovereenkomst

De mogelijkheid om een erfovereenkomst te sluiten wordt algemeen beschouwd als het paradepaardje van de hervorming van ons erfrecht. Het zijn overeenkomsten met betrekking tot het vermogen van een persoon, die pas uitwerking krijgen bij of na zijn overlijden. Bedoeling van dergelijke erfovereenkomsten is ruzies binnen een familie te vermijden, door vooraf een aantal zaken door te praten en overeen te komen. Maar er gelden strenge regels en vormvereisten, waarover verder in dit dossier meer.

Wat als in zo’n erfovereenkomst een oude schenking wordt vermeld waarop geen schenkbelasting werd betaald? Veel families vreesden dat de fiscus de vermelding van zo’n schenking in een notariële akte zou aangrijpen om die schenking toch nog te belasten. Een Vlaams decreet stelt hen gerust: de vermelding van een nog niet geregistreerde schenking in een erfovereenkomst brengt geen schenkbelasting mee. Schenkingen die via of in de erfovereenkomst zelf tot stand worden gebracht (nieuwe schenkingen dus) worden echter wel belast.