Wat zet je in de erfovereenkomst?

Je kinderen kan je nooit helemaal gelijk behandelen. Toch is praten over wat je aan je ene kind gaf en hoe je je andere kind financieel steunde, belangrijk. Met een familiale erfovereenkomst kan je voortaan evenwicht creëren en later conflicten vermijden.

Als je als gezin goed overeenkomt, is het vrij eenvoudig. Je gaat samen rond de tafel zitten en je maakt een aantal afspraken over je nalatenschap. Toch waren tot voor kort erfovereenkomsten over een nog niet opengevallen nalatenschap in ons land verboden. Het nieuwe erfrecht brengt daar nu gelukkig verandering in. Wat echter niet wil zeggen dat voortaan werkelijk alles toegelaten is.

Geen testament

Lijkt een erfovereenkomst dan niet sterk op een testament? Toch niet. Een testament stel je alleen op, zonder invloed van of overleg met anderen. Een testament mag per definitie maar door één persoon worden opgesteld en ondertekend. Een erfovereenkomst stel je samen met je partner en kinderen op. In een testament leg je vast naar wie jouw nalatenschap moet gaan na je overlijden. Dat kan vandaag in een erfovereenkomst nog altijd niet. Je kan dus vandaag nog steeds jouw nalatenschap niet op voorhand verdelen. Wel is de erfovereenkomst bedoeld om zaken te regelen die je in het verleden hebt gedaan. Je schonk bijvoorbeeld tien jaar geleden een som geld aan je dochter en vier jaar later een dure auto aan je zoon. De erfovereenkomst maakt het mogelijk om samen deze vroegere schenkingen te herbekijken en na te gaan of ze evenwichtig waren. Als jullie het daarover eens worden in een erfovereenkomst, zullen je kinderen bij jouw overlijden niet meer kunnen vragen dat die oude schenkingen bij de verdeling van je erfenis worden verrekend.

Evenwicht

Het grote belang van de erfovereenkomst is precies een evenwicht vinden. Je kinderen helemaal, tot de laatste euro gelijk behandelen is onmogelijk. Omdat je ene kind langer heeft gestudeerd dan het andere, omdat één van je kinderen vlakbij woont waardoor de kleinkinderen vaak bij jullie terecht konden en niet naar de kinderopvang hoefden, omdat een ander kind een tijd weer thuis heeft gewoond terwijl het een huis aan het (ver)bouwen was en zo een jaar huur heeft uitgespaard. Al deze zaken konden vroeger bij de erfenis niet in rekening worden gebracht. Wanneer kinderen erfden, werd er enkel gekeken naar oude schenkingen om je erfgenamen gelijk te behandelen. Maar waar het hier om draait zijn geen echte schenkingen, zoals een grond, een huis, geld of een schilderij. Wat bijvoorbeeld als je je dochter een studio schonk als tegenwaarde voor de lange en dure buitenlandse studies van je zoon? Bij jouw overlijden moest jouw dochter die studio inbrengen in de erfenis, terwijl de buitenlandse studies van je zoon blauw blauw werden gelaten. Maar voortaan kunnen jullie dus samen in een erfovereenkomst afspreken dat jouw zoon, als tegengewicht voor zijn dure studies, geen deel van de studio van zijn zus zal terugeisen.

Iedereen akkoord!

Een familiale overeenkomst staat of valt echter met het akkoord van de ouders en alle kinderen. Is één van je kinderen niet bereid om zo’n erfovereenkomst te maken, dan kan je de hele schikking vergeten. Stel echter dat één van je kinderen voor jou overlijdt, en daardoor je kleinkind erft, dan is dat kleinkind wel gebonden door de overeenkomst die zijn vader of moeder tekende.

Globaal of punctueel

Zo’n familiaal pact of een globale erfovereenkomst is dus een overeenkomst waarbij één of beide ouders met alle kinderen (en eventueel ook de kleinkinderen en stiefkinderen) overleggen en bepaalde afspraken maken over de nalatenschap van de ouders. Samen gaan ze dan op zoek naar een fair evenwicht, zoals in de voorbeelden hierboven.

Maar naast zo’n globale erfovereenkomst kan je ook een punctuele erfovereenkomst maken, waarin jullie samen afspraken maken of beslissingen nemen over heel specifieke aspecten van een schenking of de erfenis. Iedereen rond de tafel verzamelen, is op dat moment niet nodig. Zo kan je bijvoorbeeld met een van je kinderen de waarde van een bepaalde schenking vastleggen. Of je spreekt met je ‘gezonde kinderen’ af dat zij geen inkorting zullen vragen voor een schenking die je deed aan hun broer of zus die een beperking heeft. Als jullie deze afspraak niet zouden maken, zouden jouw ‘gezonde kinderen’ namelijk een deel van deze schenking aan hun broer of zus kunnen terugeisen (= inkorting), als zou blijken dat die schenking hun reserve (het deel waarop ze sowieso recht hebben) heeft aangetast. Op die manier biedt de punctuele erfovereenkomst gemoedsrust voor de ouders en zekerheid voor het kind met een beperking.

Verplicht naar de notaris

Een erfovereenkomst sluiten kan verstrekkende gevolgen hebben voor het vermogen van de verschillende partijen. Als gezin neem je immers belangrijke beslissingen op basis van hoe de zaken en de relaties tussen jullie er op dat moment uitzien. Al weet je bij het opstellen van de erfovereenkomst natuurlijk niet hoe de verstandhouding tussen ouders en kinderen zal evolueren. Vandaar dat bij het opstellen ervan de tussenkomst van de notaris verplicht is. Als neutrale, onpartijdige derde, moet hij jullie informeren en adviseren over de gevolgen van jullie keuzes. Bovendien gelden bij het opstellen van een erfovereenkomst strenge formaliteiten. Een voorbeeld van zo’n formaliteit is de wachttermijn. Eerst krijgen jullie van de notaris een ontwerp van de erfovereenkomst. Pas na één maand kunnen jullie die erfovereenkomst ook effectief ondertekenen. Deze termijn geeft ouders en kinderen de tijd om op een doordachte en serene manier afspraken te maken. De erfovereenkomst wordt in een authentieke akte gegoten en net als het notariële testament ingeschreven in het Centraal Register van Testamenten.

Nog altijd verboden

Een aantal erfovereenkomsten blijft ook vandaag nog verboden. Zo kan een erfgenaam niet vóór het overlijden van de erflater de nalatenschap al aanvaarden of verwerpen. En zoals gezegd kunnen jullie als gezin de nalatenschap vóór het overlijden nog niet onderling verdelen.