Aambeien? Praat erover met uw arts!

Het verhaal gaat dat Napoleon de slag bij Waterloo verloor omdat aambeien hem uit het zadel hielden. En hij is geen alleenstaand geval: vandaag krijgt één op de twee er ooit mee te maken, maar ze laten zich uit gêne niet onderzoeken.

Met anale ongemakken aankloppen bij de dokter, die drempel blijkt nog altijd hoog. “Veel mensen grijpen naar een zalfje of pilletje uit de huisapotheek, zonder dat er ooit naar de anus werd gekeken, laat staan een diagnose is gesteld. Bij vijftigplussers met bloed- of vochtverlies is een onderzoek van de anus en het einde van de endeldarm nochtans nodig om uit te maken wat die klachten precies veroorzaakt”, vertelt gastro-enteroloog dr. Jan Wyndaele (UZ Leuven), gespecialiseerd in de proctologie (aandoeningen van aars en endeldarm). “Naast aambeien, kan het onder meer gaan om anale fissuren (kloven), huidziekten, tumoren van de aars of de endeldarm. De klachten zijn gelijkaardig maar de behandeling is uiteraard totaal verschillend. Zo’n anaal onderzoek is bovendien niet pijnlijk en kan zonder enige voorbereiding gebeuren.”

Hoe ontstaan aambeien?

Iedereen heeft aanleg voor hemorroïden. De term verwijst naar de kleine bloedvaten die zich deels onder de huid van de aars, deels onder het slijmvlies van de darm bevinden. Pas wanneer die erg gaan zwellen, kan dit vervelende klachten geven. Je kan het vergelijken met spataders, maar dan in de endeldarm en anus.

Hemorroïden worden opgedeeld in twee types, die verschillende symptomen geven. De inwendige situeren zich onder het slijmvlies in de aars en zijn in een eerste stadium verantwoordelijk voor het typische rode bloedverlies. Doordat de bloedvaten verwijden, ontstaan daar knobbeltjes, die na verloop van tijd kunnen evolueren naar een stadium waarbij ze tijdens het persen van de stoelgang naar buiten uitpuilen, maar nadien vanzelf weer terugkeren. In een verdere fase groeien de inwendige hemorroïden uit tot knobbels die quasi permanent uitstulpen (prolaps). Daarnaast bestaan er ook nog uitwendige hemorroïden, die voorkomen op de rand van de aars en daar pijnlijke paarse zwellingen geven. Het gaat om bloeduitstortingen, vaak het gevolg van hoesten, veelvuldig persen of het tillen van zware lasten.

Kan je ze voorkomen?

Niet helemaal. Familiale aanleg speelt een belangrijke rol. Wie gevoelig is voor spataders in de benen, loopt meer risico. Waar je wel op kan letten zijn goede toiletgewoonten. “Langdurig persen of op het toilet zitten is nefast (vijf minuten is lang genoeg). Niet alleen constipatie maar ook diarree verhogen het risico op aambeien. Heel wat vrouwen houden ze over aan een zwangerschap of bevalling.”

Welke middelen helpen?

Vezelrijke voeding in combinatie met voldoende vocht (1,5 l water per dag) helpen om harde stoelgang te voorkomen. Je kan ook nietstimulerende laxeermiddelen (lactulose, macrogel) overwegen. Bij zwelling en pijn zijn warme zitbaden prima. Klassiek worden voedingsmiddelen zoals alcohol, koffie, thee en pikante gerechten afgeraden, hoewel hier geen wetenschappelijke evidentie voor is.

Aan zelfmedicatie is er geen gebrek. Er zijn allerhande zalfjes en zetpillen op de markt die een beschermende, verdovende of ontstekingsremmende werking hebben. Daarnaast zijn er tabletten die de veneuze bloedvaten zouden versterken. “Maar de werking van deze preparaten is niet bewezen. Ook zonder behandeling kunnen aambeien soms verbeteren. Mogelijk speelt ook het placebo-effect. De meeste preparaten zijn onschadelijk, met uitzondering van preparaten die corticoïden bevatten. Daarvan wordt langdurig gebruik sterk afgeraden.”

Is een medische ingreep zinvol?

Qua behandeltechnieken is er weinig nieuws onder de zon, ondanks verwoede pogingen tot innovatie. “Dat komt omdat deze plek van het lichaam per definitie een besmet milieu is door de aanwezigheid van potentieel gevaarlijke bacteriën. Dat maakt dat heel wat hightech hier mislukt.” De behandeling is erop gericht om de doorbloeding van de hemorroïden te beperken of het teveel aan weefsel weg te nemen. De huidige technieken worden ingezet naargelang het stadium van de aambeien.

“Voor beperkte inwendige aambeien zijn er niet-chirurgische opties. Via injecties met een scleroserende vloeistof kunnen inwendige hemorroïden worden opgeruimd. Coagulatie met rood licht is een ander alternatief. Van zodra er sprake is van uitpuilende aambeien, kan er een soort rubberen bandje worden geplaatst zodat de aambei afsterft. Deze behandelingen zijn doorgaans pijnloos maar moeten wel enkele malen worden herhaald, want de aambeien kunnen terugkeren. Voor grote uitpuilende aambeien of gemengde types zijn er chirurgische technieken. De aambeien worden dan onder narcose weggenomen. Een efficiënte en definitieve aanpak, die wel gepaard gaat met een wekenlange pijnlijke revalidatie. Vandaar de zoektocht naar alternatieven.”