Met twee naar de arts? Je hebt er recht op

Angst voor slecht nieuws? Moeite om alles te onthouden? In de war door moeilijke woorden? Overmand door emoties? Patiënten zien soms op tegen een bezoek aan hun arts. Wat ze niet altijd weten, is dat ze het recht hebben om een vertrouwenspersoon mee te nemen.

18 april is de Europese dag van de patiëntenrechten. Voor gezondheidsfonds CM en Samana is het de aanleiding om een vaak vergeten recht onder de aandacht te brengen: het recht om als patiënt één of meerdere vertrouwenspersonen aan te stellen. Hij of zij mag je helpen bij het uitoefenen van je patiëntenrechten. Als de patiënt niet meer in staat is om zelf zijn rechten uit te oefenen, zal zijn vertegenwoordiger dat in zijn plaats doen.

Verschil tussen vertrouwenspersoon en vertegenwoordiger

Vandaag bestaat er nog veel onduidelijkheid over beide rollen. ‘Want er is een groot verschil tussen de vertrouwenspersoon en de vertegenwoordiger’, legt Martine Van de Walle, nationaal secretaris CM, uit. ‘De vertrouwenspersoon kan de patiënt enkel bijstaan, terwijl de vertegenwoordiger opkomt voor zijn rechten als hij dat zelf niet meer kan.’

Voor de aanduiding van een vertegenwoordiger bestaat er een wettelijke regeling waarbij in volgorde de bewindvoerder, samenwonende echtgenoot of partner, meerderjarig kind, ouder of meerderjarige broer of zus de rol op zich nemen. Patiënten geven echter regelmatig aan dat ze willen afwijken van die volgorde. ‘Daarom is het belangrijk om daar op voorhand goed over na te denken en het gesprek aan te gaan met je naasten, zodat zij jouw wensen kennen’, gaat Martine Van de Walle verder. ‘Is de wettelijke volgorde ok voor jou, dan hoef je niets te doen. Wil je iemand anders als vertegenwoordiger, dan moet je die op voorhand aanduiden. Dat kan via een schriftelijk gedagtekend en ondertekend mandaat of via een zorgvolmacht.’

Duidelijke afspraken

De aanduiding van een vertrouwenspersoon kan veel makkelijker. In principe kan iedereen als vertrouwenspersoon optreden. Vaak gaat het om de partner of een volwassen kind. In sommige gevallen neemt een ouder, broer of zus of een vriend(in) van de patiënt de rol op zich. Martine Van de Walle: ‘Maar ook in deze situaties is het goed om voor het bezoek aan de arts duidelijke afspraken te maken over de verwachtingen. De ene patiënt heeft er graag iemand bij om mee vragen te stellen, de andere om meer op zijn gemak te zijn.’

Ondanks de soepele regeling kan niet iedereen rekenen op een vertrouwenspersoon in zijn directe omgeving. ‘Ook die patiënten moeten hun recht kunnen uitoefenen’, vindt Martine Van de Walle. ‘Een belangrijke rol is daarbij weggelegd voor bestaande organisaties in de gezondheidszorg die vandaag al werken rond patiëntenrechten. Zij moeten van de overheid de middelen krijgen om medewerkers of vrijwilligers te vormen en te coachen als vertrouwenspersoon. Op die manier kunnen zij patiënten helpen die geen beroep kunnen doen op een eigen sociaal netwerk.’

Naar aanleiding van de Europese dag van de patiëntenrechten pleiten CM en Samana ook voor een veel eenvoudiger registratiesysteem voor je vertegenwoordiger. Vandaag bestaan er verschillende systemen, waardoor het proces heel complex is. De registratie moet veel makkelijker kunnen, op een centraal platform en consulteerbaar door alle zorgverleners. ‘Het lijkt mogelijk ver van je bed, maar je weet nooit wat je later kan overkomen’, besluit Martine Van de Walle. ‘Je hebt maar beter iemand in je omgeving die kan waken over je patiëntenrechten als dat ooit nodig is.’