Wie erft wat?

Als iemand overlijdt, is de afwikkeling van de nalatenschap altijd een moeilijke opdracht. Een tweede huwelijk maakt de zaak er niet eenvoudiger op.

Wat erven de kinderen uit het eerste huwelijk als hun hertrouwde ouder overlijdt? Wat krijgen de kinderen uit het tweede huwelijk? En hoe zit het met de ‘oude’ en de ‘nieuwe’ partner? Wij maken een en ander duidelijk aan de hand van een voorbeeld. Maar eerst leggen we een aantal termen uit die u moet kennen om dat voorbeeld perfect te begrijpen.

Reservataire erfgenamen

Als u tijdens uw leven een testament hebt gemaakt, bestaat uw nalatenschap uit twee delen:

het beschikbaar deel: dit is het gedeelte waarover u vrij kunt beschikken. U beslist zelf of het naar uw wettelijke erfgenamen gaat of naar iemand anders: een verre neef, een dierbare vriend,...

het reservatair deel (of reserve): met dit deel mag u niet doen wat u wilt. De reserve moet verplicht naar uw reservataire erfgenamen gaan. Dat zijn: de langstlevende echtgeno(o)t(e) en de kinderen. Laat u geen kinderen na, dan hebben ook uw ouders een reserve.

Als u in een testament of via een schenking te veel van het reservatair deel hebt ‘weggegeven’, kunnen uw echtgenote, uw kinderen of uw ouders (als u geen kinderen hebt), vragen om een deel terug te krijgen, zelfs in natura. Ze hoeven zich dus niet tevreden te stellen met de tegenwaarde in geld.

‘Volle’ en ‘blote’ eigendom, vruchtgebruik

Juridisch valt de ‘volle eigendom’ van een nalatenschap uiteen in twee delen: de ‘blote eigendom’ en het ‘vruchtgebruik’. De vruchtgebruiker van een huis mag dat huis bijvoorbeeld wel verhuren, maar hij mag het niet verkopen omdat hij er juridisch geen eigenaar van is.

De reserve

Als iemand overlijdt en hij/zij was gehuwd, dan erven de echtgenoot die achterblijft en de kinderen ten minste hun reservatair deel (of reserve).

voor de echtgen(o)t(e) is dat het vruchtgebruik van de helft van de nalatenschap... of meer want de gezinswoning en de meubels van die woning behoren altijd tot de reserve van de overblijvende echtgenoot, zelfs al zijn ze meer waard dan de helft van de nalatenschap.

voor de kinderen (zowel van het eerste als van een volgend huwelijk) is dat:

– bij 1 kind: de helft van de volledige nalatenschap in blote eigendom

– bij 2 kinderen: 2/3 van de nalatenschap (1/3 per kind) in blote eigendom

– bij 3 of meer kinderen: 3/4 van de nalatenschap (voor alle kinderen samen) in blote eigendom.

Het beschikbaar deel

Het deel van uw nalatenschap waarover u zelf vrij kunt beschikken, is:

bij 1 kind: 1/2 in volle eigendom

bij 2 kinderen: 2/6 in volle eigendom en 1/6 in vruchtgebruik

bij 3 kinderen of meer: 2/8 in volle eigendom en 2/8 in vruchtgebruik.

Omzetting van het vruchtgebruik

Zowel de vruchtgebruiker als de blote eigenaar kan de omzetting van het vruchtgebruik vragen. Dat wil zeggen: de tegenwaarde van het vruchtgebruik in geld of in volle eigendom. Voor de vruchtgebruiker heeft dit als voordeel dat hij een som geld in handen krijgt. Voor de blote eigenaar betekent dit dat hij volle eigenaar wordt. Bij de berekening van de tegenwaarde wordt rekening gehouden met de waarde van de goederen, de schulden en lasten, maar ook met de vermoedelijke levensduur van de vruchtgebruiker. Hoe ouder de vruchtgebruiker, hoe minder de tegenwaarde in geld zal bedragen. Belangrijk is ook dat, als de kinderen uit een vorig huwelijk de omzetting vragen, de nieuwe echtgenote verondersteld wordt 20 jaar ouder te zijn dan het oudste kind uit het vorige huwelijk. Zo heeft de wetgever de kinderen uit het vorige huwelijk willen beschermen tegen piepjonge tweede (derde, vierde,...) echtgenoten(s).

Wat, als u geen testament maakt?

Maakt u geen testament, dan erven uw erfgenamen zoals het burgerlijk wetboek het bepaalt:

laat u kinderen en een echtgeno(o)t(e) na, dan erft de langstlevende echtgenoot het vruchtgebruik van uw volledige nalatenschap en de kinderen de blote eigendom;

laat u geen kinderen na, dan erft uw echtgeno(o)t(e) de volle eigendom van uw volledige nalatenschap.

A Claudine Lambermont