Builenpest, zei u?

“Niemand mag de Chinese stad Yumen, in de provincie Gansu, in of uit omdat een 38-jarige man in die stad is gestorven aan de gevolgen van de builenpest”, zo luidde het bericht vanochtend op de radio. Builenpest? Komt deze Middeleeuwse plaag dan nog steeds voor?

“De Chinese politie heeft wegblokkades opgeworpen en automobilisten moeten gedwongen een andere route kiezen en Yumen vermijden. 151 mensen zijn in quarantaine geplaatst.” Plots is ‘Cordon’ geen fictie meer.

Vlo als overdrager

De builenpest is een infectieziekte, veroorzaakt door de bacterie Yersinia pestis. Deze ziekteverwekkende bacterie kan worden overgedragen van dier op mens en dat gebeurt haast altijd door vlooien. De overleden Chinees zou in aanraking zijn geweest met een dode marmot.

De incubatietijd gaat van enkele uren tot zeven dagen. Daarna krijgt de patiënt hoge koorts, spierpijn, hoofdpijn, rillingen en een gevoel van vermoeidheid. Binnen de 24 uur na de eerste symptomen krijgt de patiënt pijn aan de lymfeklieren in de buurt van de vlooienbeet. Vervolgens beginnen deze lymfeklieren aanzienlijk te zwellen. Soms kunnen ze zelfs beginnen etteren. Als de patiënt niet snel behandeld wordt, kan zijn hartritme toenemen en kan hij verward en geagiteerd raken.

Wanneer de diagnose van builenpest wordt gesteld, moet meteen gestart worden met een behandeling met antibiotica. Op dat moment is elke minuut kostbaar.

Wanneer de ziekte snel behandeld wordt is de overlevingskans circa 85%. Wel bestaat de kans dat ledematen moeten worden geamputeerd als gevolg van het afsterven van weefsel. Als de ziekte onbehandeld blijft dan overlijdt circa 60% binnen vier dagen.

De Zwarte Dood

Men schat dat door de builenpest tussen 1347 en 1353 een derde van alle Europeanen, destijds enkele tientallen miljoenen, het leven liet. Wanneer niet tijdig wordt gestart met een antibioticabehandeling ontstaat een zware bloedvergiftiging door de schadelijke afbraakproducten van de bacteriën in het bloed. Deze bloedvergiftiging leidt tot orgaanbloedingen en bloedingen in de huid (purpura) wat de huid een paars-zwarte kleur geeft. Vandaar waarschijnlijk de naam Zwarte Dood.

Dat het in de 14^de eeuw om een ziekte, veroorzaakt door Yersinia pestis ging, werd pas in 2011 met zekerheid vastgesteld.

Na de pandemie van 1347-1353 dook de pest hier en daar weer op, eerder als een endemische ziekte, in verschillende gebieden in Europa. Zo waren er nog belangrijke opflakkeringen in Amsterdam in 1663-1664, in Londen in 1665 en in Marseille en de Provence tussen 1720 en 1722. De pest bleef nog meer dan 300 jaar actief in Europa. De laatste grote uitbraak in West-Europa vond plaats in 1720 in Marseille. In 1738 was er nog een epidemie in Oost-Europa en de ziekte verdween pas uit Europa na een laatste heropflakkering in Rusland van 1770-1773.

Een nieuwe pandemie brak uit in 1855 in de provincie Yunnan in China. Deze pandemie kostte alleen al in China en India meer dan twaalf miljoen mensenlevens en ze verspreidde zich over alle bewoonde continenten. Het is tijdens deze uitbraak van de ziekte dat de pestverwekker in 1894 geïdentificeerd kon worden door de Frans-Zwitserse arts Alexandre Yersin in Hongkong. De derde pandemie werd officieel als beëindigd beschouwd door de WHO in 1959.

De builenpest komt in de 21ste eeuw nog maar zeer zelden voor bij de mens. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie sterven jaarlijks zo’n 200 mensen aan de ziekte. Het merendeel in Afrika. In 2012 leidde een uitbraak in Madagaskar nog tot zestig doden.