Voortaan een vorm van misbruik?

Sinds 1 juni is de nieuwe antimisbruikbepaling ook van toepassing op de successieplanning. Wat kan nog en wat niet meer?

Door de nieuwe antimisbruikbepaling kan de fiscus sinds 1 juni een opgezette successieplanning bestempelen als fiscaal misbruik. U mag nog steeds de minst belaste weg kiezen, maar u moet daarvoor ook een relevante reden hebben: zoals de gelijkheid tussen de erfgenamen herstellen, het in de familie houden van een onroerend goed of het familiebedrijf, de zorg voor een gehandicapt kind,...

De belastingadministratie bracht op 19 juli 2012 een tweede circulaire uit waarin ze meer duidelijkheid schept over de nog toegelaten technieken. We overlopen de belangrijkste en gaan na of ze groen, oranje of rood licht krijgen.

Hand- en bankgift

Men zou kunnen opwerpen dat de fiscaliteit (geen schenkingsrechten betalen) de enige reden is waarom mensen niet schenken via een Belgische notaris waar u 3% schenkingsrechten betaalt in rechte lijn (3,3% in Wallonië) en 7% in zijlijn (7,7% in Wallonië of 5,5 % voor broers en zussen). Algemeen wordt echter aangenomen dat de antimisbruikbepaling niet kan worden toegepast op de hand- of bankgift. De wet bepaalt immers uitdrukkelijk dat niet-geregistreerde schenkingen pas belastbaar zijn als de schenker binnen de drie jaar overlijdt. Bovendien spelen in de praktijk nog andere redenen mee dan fiscale: een bankgift is veel sneller (u kunt alles rondkrijgen in 24 uur), eenvoudiger en goedkoper (geen ereloon) dan een notariële gift.

Schenken via de Nederlandse notaris

Zoals u weet is het schenken van roerende goederen (geld, een beleggingsportefeuille) via een Nederlandse notaris populair omdat u dan geen schenkingsrechten betaalt. Ook schenken in Nederland blijft mogelijk en valt in principe niet onder de antimisbruikbepaling. En dat om dezelf-de reden als bij een bankgift: als de schenker binnen de drie jaar overlijdt, moeten alsnog successierechten worden betaald. Bovendien blijkt uit de praktijk dat men vaak voor een notaris in Maastricht of Breda kiest om andere redenen dan louter fiscale. Het ereloon ligt bij grote schenkingen en schenkingen buiten erfdeel veel lager, schenken kan via een gewone onderhandse volmacht, men is er veel soepeler voor schenkingen aan minderjarigen zonder toestemming van de vrederechter, de waarde van de schenking moet niet vermeld worden in de akte wat interessant is bij minderjarigen of jonge twintigers, enz.

Schenken in schijfjes

Als u om de drie jaar een stukje schenkt, geniet u van het laagste schenkingstarief. U start immers steeds opnieuw in de laagste schijf. Ook deze techniek is geen probleem in de toekomst. De wet voorziet immers duidelijk dat als u geen drie jaar wacht, u niet in de lagere schijven valt. Bovendien geven de ouders op die manier niet alles ineens weg en behouden ze nog een stukje controle.

Andere klassiekers

Uiteraard zijn er geen problemen met gewone successietechnieken, waar het fiscale plaatje mooi meegenomen maar niet het hoofddoel is. Denken we maar aan de techniek van generation skipping (grootouders schenken of legateren via testament rechtstreeks aan hun kleinkinderen en slaan hun kinderen over), een goed keuzebeding in uw huwelijkscontract (geeft vooral de langstlevende voldoende comfort), schenken met voorbehoud van vruchtgebruik, schenken met een last (bijv. euro 500 euro per maand), enz.

Duolegaat: een twijfelgeval

Hoewel het duolegaat (u legateert via testament een deel aan een goed doel dat de successierechten van uw erfgenamen betaalt) op het eerste zicht onder de antimisbruikbepaling valt, is dit (wellicht) niet het geval. Wie trouwens enkel fiscaal denkt, zal eerder een luttel bedrag aan het goed doel geven en al de rest aan de erfgenamen legateren om zo fiscaal het onderste uit de kan te halen.

In de praktijk is het echter zo dat het goede doel (bijv. Artsen Zonder Grenzen) steeds een substantieel bedrag krijgt en geen aalmoes, en er dus meer dan een fiscale reden is. De meeste vzw’s of stichtingen eisen tegenwoordig sowieso dat ze netto een substantieel deel krijgen (bijv. minstens euro 20.000, elk jaar geïndexeerd).

Gesplitste aankoop e.a.

Een erg populaire techniek die volgens de circulaire onder rood licht valt, is de zogenaamde gesplitste aankoop. De techniek wordt vaak gebruikt voor de aankoop van een tweede verblijf of een verhuurappartement.

De ouders schenken eerst een geldsom aan de kinderen, waarna de kinderen de blote eigendom kopen van een onroerend goed en de ouders het vruchtgebruik. De ouders hebben dan levenslang het vruchtgebruik en kunnen het appartement gebruiken als tweede verblijf of verhuren. Bovendien heeft dit als voordeel dat als de ouders overlijden het vruchtgebruik uitdooft en de kinderen volle eigenaar worden zonder één euro successierechten te betalen. Dergelijke constructies vallen sinds 1 juni in principe onder de antimisbruikbepaling, zodat we ze afraden.

In bepaalde gevallen wordt een dergelijke constructie wel nog mogelijk. Bijvoorbeeld als de kinderen zelf de nodige middelen hebben om de blote eigendom te kopen en de ouders niet vooraf moeten schenken.

WEETJE Als ouders vandaag schenken, een paar jaar wachten en dan een gesplitste aankoop doen zal de fiscus geen verband meer kunnen aantonen tussen de schenking en de aankoop.

Sterfhuis- clausule e.a.

Technieken die louter om fiscale redenen worden gebruikt zijn vaak volstrekt kunstmatige, pa- pieren constructies. Denken we aan de sterfhuisconstructie, een clausule in het huwelijkscontract die de volledige gemeenschap laat toekomen aan één partner (bijv. de echtgenote), die bij naam genoemd wordt. In de praktijk past men deze techniek toe als één van de echtgenoten ongeneeslijk ziek is en gaat sterven. Een belangrijk fiscaal gevolg is dat er geen successierechten moeten worden betaald. De fiscaal-juridische reden is dat de volledige huwgemeenschap toebedeeld wordt aan één partner zonder dat er een overlevingsvoorwaarde gesteld wordt.

En verder

Andere technieken die wellicht rood licht krijgen zijn het ik-opa-testament (een kunstmatig opgefokte generation skipping techniek) en ook het zogenaamde alsof- of verrekeningbeding (huwelijkscontract waarbij een echtpaar dat gehuwd is met scheiding van goederen doet alsof er een gemeenschap is).

Johan Adriaens, Onafhankelijk vermogensplanner