Is successieplanning voortaan een vorm van ‘misbruik’?

Sinds 1 juni is de nieuwe antimisbruikbepaling ook van toepassing op successieplanning. Wat kan nog en wat niet meer?

Door de nieuwe antimisbruikbepaling kan de fiscus sinds 1 juni een opgezette successieplanning bestempelen als fiscaal misbruik. We treden niet in detail, maar het komt erop neer dat u nog steeds de minst belaste weg mag kiezen, maar dat u daarvoor ook een andere relevante reden moet hebben, zoals de gelijkheid tussen de erfgenamen herstellen, het in de familie houden van een onroerend goed of het familiebedrijf, de zorg voor een gehandicapt kind,...

De belastingadministratie heeft op 19 juli 2012 een tweede circulaire uitgebracht, waarin ze duidelijkheid geeft welke technieken nog mogen worden toegepast.We overlopen de belangrijkste technieken en gaan na of ze groen, oranje of rood licht krijgen.

De hand en bankgift

Op het eerste zicht zou men kunnen opwerpen dat fiscaliteit (zeg maar geen schenkingsrechten betalen) toch de enige reden is waarom men niet schenkt voor een Belgische notaris aan 3% (3,3% in Wallonië) of 7% (7,7% in Wallonië – in Wallonië is er ook nog een tussentarief van 5,5%). Algemeen wordt echter aangenomen dat de antimisbruikbepaling niet kan worden toegepast op de hand- of bankgift. Want de wet bepaalt immers zelf uitdrukkelijk dat dergelijke niet-geregistreerde schenkingen pas belastbaar zijn als de schenker binnen de 3 jaar overlijdt. Bovendien spelen in de praktijk ook nog andere redenen mee dan fiscale, omdat een bankgift veel sneller (u kunt alles rondkrijgen in 24 uur), eenvoudiger en goedkoper (geen ereloon) is dan een notariële gift.

Schenken via de Nederlandse notaris

Zoals u weet is het schenken van roerende goederen (geld, een beleggingsportefeuille) populair voor een Nederlandse notaris omdat u dan geen schenkingsrechten moet betalen. Ook het schenken in Nederland blijft mogelijk en valt in principe niet onder de antimisbruikbepaling. De reden hiervoor is dezelfde als bij een bankgift, want als de schenker binnen de 3 jaar overlijdt, moeten alsnog successierechten worden betaald. Bovendien blijkt uit de praktijk dat men vaak kiest voor de notaris in Maastricht of Breda om andere dan louter fiscale redenen. Denken we maar aan volgende voordelen: veel lager ereloon bij grote schenkingen en schenkingen buiten erfdeel, schenken kan via een gewone onderhandse volmacht, veel soepeler op het gebied van schenkingen aan minderjarigen zonder de toestemming van de vrederechter, de waarde van de schenking moet niet vermeld worden in de akte wat interessant is bij minderjarigen of jonge twintigers, enz.

Schenken in schijfjes

Als u om de 3 jaar een stukje schenkt, geniet u van de laagste schenkingstarieven. U start immers steeds opnieuw in de laagste schijven. Ook deze techniek is geen probleem in de toekomst. De wet voorziet immers zelf duidelijk dat als u geen 3 jaar wacht, u niet in de lagere schijven valt. Bovendien geven de ouders op die manier niet alles ineens weg en behouden ze nog een stukje controle.

Andere “klassiekers”

Uiteraard zijn er geen problemen met gewone successietechnieken, waar het fiscale plaatje meegenomen is, maar waar dit niet de hoofdbedoeling is. Denken we maar aan de techniek van ‘generation skipping’ (ouders schenken of legateren via een testament rechtstreeks aan de kleinkinderen en slaan de kinderen over), een goed keuzebeding in uw huwelijkscontract (geeft vooral de langstlevende voldoende comfort), schenken met voorbehoud van vruchtgebruik, schenken met een last (bijv. 500 euro per maand), enz.

Duolegaat: een twijfelgeval

Hoewel het duolegaat (u legateert via uw testament een stuk aan een goed doel dat de successierechten van bijv. uw nichtje betaalt) op het eerste zicht onder de anti-misbruikbepaling valt is dit (wellicht) niet het geval. Wie trouwens alleen fiscaal denkt, zal bij wijze van spreken een luttel bedrag geven aan het goed doel en al de rest aan het nichtje legateren om zo fiscaal het onderste uit de kan te halen.

In de praktijk is het echter zo dat het goed doel (bijv. Artsen Zonder Grenzen) steeds een substantieel bedrag krijgt en geen luttel bedrag en er dus meer dan een fiscale reden is. De meeste VZW’s of stichtingen eisen tegenwoordig sowieso dat ze netto een substantieel deel krijgen (bijv. netto minstens ? 20.000 elk jaar geïndexeerd).

De gesplitste aankoop e.a.

Een heel populaire techniek uit de praktijk die soms onder groen en vaak onder rood licht valt is de zgn. gesplitste aankoop. Deze techniek wordt vaak gebruikt voor de aankoop van een tweede verblijf of een verhuurappartement. Hier schenken de ouders eerst een geldsom aan de kinderen, waarna de kinderen de blote eigendom kopen van een onroerend goed en de ouders het vruchtgebruik. De ouders hebben dan levenslang het vruchtgebruik en kunnen het appartement gebruiken als 2^de verblijf of verhuren. Bovendien heeft dit als voordeel dat als de ouders overlijden het vruchtgebruik uitdooft en de kinderen volle eigenaar worden zonder 1 euro successierechten. Dergelijke constructies vallen vanaf 1 juni in principe onder de antimisbruikbepaling, zodat we dit zouden afraden.

Maar in bepaalde gevallen zal een dergelijke constructie wel nog mogelijk zijn. Dat zal bijvoorbeeld het geval zijn als de kinderen zelf de nodige middelen hebben om de blote eigendom te kopen en de ouders niet vooraf moeten schenken.

WEETJE Als de ouders vandaag schenken, een paar jaar wachten en dan een gesplitste aankoop doen zal de fiscus ook geen link meer kunnen aantonen.

De sterfhuisclausule e.a.

– Technieken die louter om fiscale redenen worden gebruikt zijn vaak “volstrekt kunstmatige, papierenconstructies”. Denken we aan de sterfhuisconstructie, een clausule in het huwelijks­contract die de volledige gemeenschap laat toekomen aan één partner (bv. de echtgenote), die bij naam genoemd wordt. In de praktijk past men deze techniek toe als één van de echtgenoten ongeneeslijk ziek is en gaat sterven. Een belangrijk fiscaal gevolg is dat er geen successierechten betaald hoeven te worden. De fiscaal-juridische reden is dat de volledige huwgemeenschap toebedeeld wordt aan één partner zonder dat er een overlevingsvoorwaarde gesteld wordt.

– Andere technieken die wellicht in het rood komen zijnhet ik-opa-testament (eigenlijk een kunstmatig opgefokte generation skipping-techniek) en wellicht ook het zgn. alsof- of verrekeningbeding (huwelijkscontract waarbij een echtpaar dat gehuwd is met scheiding van goederen doet alsof er een gemeenschap is).

Van rood naar groen

Zonder verder in detail te gaan willen we erop wijzen dat het tussenlaten van voldoende tijd vaak het rood licht op groen kan doen springen bij bepaalde vormen van successieplanning, omdat de directe link dan wegvalt. Denken we aan de inbreng van eigen vermogen (bv. geld dat de man geërfd heeft) in het gemeenschappelijk huwelijksvermogen om dan vanuit het gemeenschappelijk vermogen fiscaal voordelig te kunnen schenken aan de kinderen.