Gezond en slank met haverzemelen

In de slipstream van het Dukandieet, staan voedingsvezels zoals haverzemelen weer volop in de schijnwerpers. De zemelen zorgen voor een gevuld gevoel, en toch weinig calorieën. Maar ze zijn nog zoveel meer!

Haverzemelen zijn directe familie van de veel bekendere havervlokken, die dagelijks in heel wat ontbijtkommen belanden. De zemelen vormen het buitenste, eetbare laagje rondom de haverkorrel. Omdat ze er zo uitzien worden vezels in de volksmond eens ‘pelletjes’ of ‘velletjes’ genoemd. Maar die pietluttige look herbergt een arsenaal aan interessante eigenschappen. “Haverzemelen bevatten immers weinig eiwitten, nauwelijks vet, veel koolhydraten en zijn een bron van heel veel vezels”, legt voedingsdeskundige en diëtiste Annemie Van de Sompel (UZ Antwerpen) uit. Precies die vezels vormen de grote troef van haverzemelen. Voor een evenwichtige voeding is de opname van voldoende vezels belangrijk, maar lang niet iedereen krijgt er via zijn dagelijkse maaltijden – door de consumptie van groenten, fruit of brood – voldoende van binnen.

Minder hart- en vaatziekten

Haverzemelen en dan vooral de vezels die erin zitten, hebben nogal uiteenlopende effecten. De Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) die alle geneesmiddelen en voedselclaims controleert, erkende jaren terug al dat de consumptie van haverzemelen het risico op hart-en vaatziekten vermindert. “Ze bevorderen eveneens een vlotte stoelgang en hebben een gunstige invloed op het onder controle houden van de cholesterol. Maar net zoals andere vezels vereisen ze voldoende vocht om optimaal te kunnen functioneren in het lichaam. Veel water drinken is dus sowieso de boodschap.”

De ene vezel is ook de andere niet. “Vroeger ging de meeste aandacht uit naar de zogeheten onoplosbare vezels die onder meer zijn terug te vinden in tarwezemelen. Dat zijn de typische vliesjes die u soms kunt zien zitten in bruin brood. Deze vezels hebben het voordeel dat ze volume geven aan de stoelgang maar doordat ze onoplosbaar zijn hebben ze nauwelijks invloed ter hoogte van de maag of de dunne darm. Ze hebben vooral een transportfunctie. Ons lichaam neemt deze vezels niet op. Ze belanden na hun passage door darm en maag integraal in het toilet”, vertelt Annemie Van de Sompel.

Kaviaar voor de darmflora

De laatste jaren herontdekten voedingsdeskundigen ook het nut van de oplosbare vezels, waaronder de haverzemelen. “In wetenschappelijke studies neemt de aandacht voor dit type vezel toe. Al is die scheiding tussen oplosbare en onoplosbare vezels niet in elk voedingsmiddel even strikt. Vaak komen beide soorten samen voor.”

Typerend voor de oplosbare vezels is dat ze zich in het lichaam omvormen tot een gelachtige stof. Vergelijk het met dikke behangerslijm. Die substantie ontstaat na contact met (voldoende) water. Bètaglucaan, de oplosbare vezel die in haverzemelen zit, zorgt precies dankzij die gelvorming gedurende lange tijd voor een vol gevoel. Uw lichaam geeft uw hersenen zo het signaal dat het verzadigd is, waardoor u geen honger of trek voelt. Een belangrijke plus voor wie wil afvallen. Iedereen die regelmatig slaatjes op het menu heeft staan, weet dat dit gezonde lekkers de maag geen uren zoet kan houden. Na een uur begint het weer te knagen. “Om dat verzadigende effect te verkrijgen, is er voedsel nodig dat eiwitten bevat zoals een stukje gegrilde kip of blokjes ham. Of u kunt uw maaltijd aanvullen met wat yoghurt met oplosbare vezels zoals haverzemelen. Die hebben het bijkomende voordeel dat hun caloriewaarde quasi nihil is omdat het lichaam er heel weinig van opneemt.”

Deze oplosbare vezels spelen ook een rol wat verderop in de spijsvertering, binnenin de dikke darm. “Doordat ze oplosbaar zijn, vormen ze ideale voedingsbronnen voor de goede darmbacteriën. Het is als het ware kaviaar voor onze darmflora. En een goede darmflora is een signaal van een globale goede gezondheid.”

Gunstige invloed voor diabetespatiënten

En er is nog meer. Haverzemelen hebben ook invloed op de vertering van andere voedingsstoffen die we eten. “De aanwezigheid van deze vezels in het lichaam zorgt ervoor dat het andere voedsel geleidelijker wordt afgebroken en trager wordt opgenomen in de bloedbaan. Dat heeft een gunstige invloed op de insulinespiegel in het bloed, wat interessant is voor mensen met diabetes en gewichtsproblemen.”

Diëtisten waarschuwen tegelijk dat we nu ook niet teveel heil mogen verwachten van haverzemelen. “Wie alleen deze haverzemelen nuttigt en verder niets aan zijn foute voedingsgewoonten wijzigt, moet zich geen illusies maken. De weegschaal zal geen krimp geven. Haverzemelen doen geen grammetje vet wegslinken. Hun grootste verdienste zit in het feit dat ze voor een verzadigd gevoel zorgen, zonder extra calorieën toe te voegen. Diëtisten beschikken vandaag amper over echte hulpmiddelen om mensen te steunen in hun gevecht met de kilo’s. Slechts twee geneesmiddelen, Alli en Xenical, die beiden dezelfde werkzame stof bevatten, hebben een bewezen werking. Verschillende veelbelovende onderzoeken zijn lopende maar de komst van zo’n wonderpil is zeker nog niet voor morgen. Wie gezond wil afvallen, is voorlopig aangewezen op eigen wilskracht. Dan kunnen bestaande, natuurlijke middelen zoals haverzemelen voor een extra duwtje in de rug zorgen.”