De nieuwe echtscheidingswet

Sedert 1 september 2007 is de nieuwe echtscheidingswet in voege. Voortaan zijn er maar twee echtscheidingsvormen meer en de alimentatie tussen ex-echtgenoten wordt beperkt in de tijd.

Inhoud:

• Nog twee echtscheidingsvormen
• De alimentatie tussen ex-echtgenoten
• Wat concreet verandert
• Alimentatie in één keer?

In 2006 werden er in ons land exact 29 183 nieuwe echtscheidingen genoteerd, terwijl bijna 45 000 koppels in het huwelijk traden. Dit betekent dat zowat iedereen wel iemand kent (of iemand in de familie heeft) die momenteel in een echtscheiding verwikkeld is of een scheiding achter de rug heeft. Dat de nieuwe echtscheidingswet op heel wat belangstelling kan rekenen, zowel in de pers als in de gesprekken op straat of bij de kapper, hoeft dan ook niet te verbazen.
Toch veranderen niet alle regels die met echtelijke problemen te maken hebben. De principes voor het vragen van dringende en voorlopige maatregelen aan de vrederechter blijven dezelfde. Ook de regeling die geldt voor het vereffenen en verdelen van het huwelijksvermogensstelsel na echtscheiding verandert niet. Een overzicht.

Nog twee echtscheidingsvormen

Vanaf nu bestaan er nog twee belangrijke echtscheidingsvormen: de echtscheiding door onderlinge toestemming en de echtscheiding op grond van een onherstelbare ontwrichting van het huwelijk. De echtscheiding op grond van fout en op grond van twee jaar feitelijke scheiding bestaan niet langer.

Vorm 1: door onderlinge toestemming
Bij de echtscheiding door onderlinge toestemming verandert er al bij al niet zoveel.

• De echtgenoten moeten voortaan geen twee jaar meer getrouwd zijn om te scheiden. Er is geen minimumduur meer vastgesteld, dus kun je bij wijze van spreken de dag van het huwelijk de scheiding aanvragen.
• De echtgenoten moeten niet langer minstens 20 jaar oud zijn om voor deze vorm van echtscheiding te kunnen kiezen.
• Als de echtgenoten al zes maanden gescheiden leven moeten ze maar één i.p.v. twee keer voor de rechtbank verschijnen. Dan wordt de procedure dus in belangrijke mate ingekort.
• De onderhoudsuitkering tussen de ex-echtgenoten kan nu in principe aangepast worden, behalve als in de overeenkomst uitdrukkelijk het tegendeel is vermeld. Vroeger was het principe dat het bedrag van de uitkering enkel nadien nog kon worden aangepast in de gevallen die uitdrukkelijk vermeld stonden in de echtscheidingsovereenkomst. In alle andere gevallen was een later wijziging niet meer mogelijk.

Vorm 2: wegens onherstelbare ontwrichting

Er is sprake van een onherstelbare ontwrichting als de voortzetting van het samenleven tussen de echtgenoten redelijkerwijze onmogelijk is geworden. Belangrijk gevolg van deze nieuwe term: de vraag wie schuld heeft aan de ontwrichting is totaal irrelevant geworden bij het toestaan van de echtscheiding.

LET OP! De schuldvraag speelt wél nog een rol als het erop aankomt een onderhoudsuitkering na echtscheiding te kunnen krijgen!

Hoe de onherstelbare ontwrichting kan aangetoond worden?

• Door te bewijzen dat één van de echtgenoten een overspelige relatie heeft, slagen heeft toegebracht aan de andere, enz... Om dit te bewijzen kan nog altijd worden gewerkt met een PV van betrapping op overspel, met foto’s, uittreksels uit strafdossiers,... Het is uiteindelijk de rechter die, aan de hand van het bewijs dat hem wordt voorgelegd, beslist of er al dan niet een onherstelbare ontwrichting van het huwelijk is.
• Door aan te tonen dat de echtgenoten al feitelijk gescheiden leven. Gaat de vraag tot echtscheiding uit van één echtgenoot, dan moet de feitelijke scheiding minstens een jaar duren. Zijn beide echtgenoten vragende partij, dan volstaat een feitelijke scheiding van zes maanden. De echtgenoten kunnen een attest van woonst voorleggen waaruit blijkt dat ze op een ander adres wonen.
• Er is ook een onherstelbare ontwrichting van het huwelijk als de echtgenoten gezamenlijk de echtscheiding aanvragen (maar op dat ogenblik nog geen 6 maanden gescheiden zijn), de rechter een tweede verschijning beveelt en de echtgenoten bij die tweede verschijning hun wil om uit de echt te scheiden, bevestigen. Hetzelfde geldt als één van de echtgenoten verzoekt om de echtscheiding (terwijl ze nog geen jaar gescheiden zijn), de rechter een tweede verschijning beveelt en één van de echtgenoten op die tweede verschijning om de echtscheiding verzoekt.

WEETJE Als de echtgenoten al voor 1 september 2007 feitelijk gescheiden leefden, komt de duur van de feitelijke scheiding voor de datum van inwerkingtreding van de wet ook in aanmerking. Het is niet zo dat pas vanaf 1 september 2007 wordt geteld (wat wel het geval is voor de alimentatie, zie verder).

Terug naar begin

De alimentatie tussen ex-echtgenoten

Eén van de belangrijkste nieuwigheden van de wet is de wijziging van de alimentatie (de onderhoudsuitkering) tussen ex-echtgenoten (maar de alimentatie voor de kinderen verandert niet!) Voorheen was het zo dat enkel de onschuldige echtgenoot van de schuldige een alimentatie kon vragen. Het was daarbij de bedoeling aan de onderhoudsgerechtigde een levensstandaard te waarborgen zoals deze tijdens het samenleven.

Akkoord of vonnis

Sinds de nieuwe wet is het mogelijk dat de echtgenoten een akkoord sluiten over de alimentatie die de ene echtgenoot aan de andere verschuldigd is. In dit akkoord kunnen zij het bedrag overeenkomen dat de ene echtgenoot aan de andere moet betalen (bijv. een vast bedrag per maand of een bedrag dat in de tijd afneemt). Bovendien kunnen de echtgenoten het eens raken over de regels en principes om het bedrag van de alimentatie te herzien (bijv. een indexatieclausule, een clausule dat de alimentatie kan worden verminderd of afgeschaft als de inkomsten van de onderhoudsgerechtigde stijgen,...).

Is er geen akkoord, dan is het de rechtbank die de uitkering kan opleggen. In principe is het daarbij de financieel zwakkere echtgenoot die een onderhoudsuitkering kan vragen van de financieel sterkere. Concreet stelt de wet dat de “behoeftige echtgenoot” een alimentatie kan vragen van zijn gewezen partner.

Nieuw begrip ‘zware fout’

Omdat het principe dat de behoeftige echtgenoot een alimentatie kan vragen aan zijn gewezen partner aanleiding zou kunnen geven tot onbillijke situaties (bijv. als de financieel zwakkere partner zijn echtgeno(o)t(e) verlaat voor een andere man of vrouw), werd door de wetgever een nuance ingevoerd. De rechter kan de vraag om een uitkering te krijgen afwijzen als de andere echtgenoot bewijst dat diegene die de uitkering vraagt “een zware fout” beging die de verderzetting van de samenleving onmogelijk maakte.

Hoe zwaar is zwaar? De wet geeft niet aan waarin de zware fout kan bestaan. Wel wordt vermeld dat zulke fout alleszins bestaat als één van de echtgenoten zich schuldig maakt aan een bepaald misdrijf (opzettelijke slagen en verwondingen, verkrachting, poging tot vergiftiging,...). In dat geval kan de rechter al een voorlopige onderhoudsuitkering toekennen terwijl de procedure voor de strafrechter loopt. De rechter kan daarbij echter vragen dat de begunstigde van de onderhoudsuitkering een waarborg geeft zodat de onderhoudsplichtige gerust kan zijn dat hij zijn geld terug zal krijgen mocht uiteindelijk blijken dat de voorlopige onderhoudsuitkering in werkelijkheid niet verschuldigd was.

Hoe de rechtbanken dit allemaal gaan invullen, valt af te wachten. De kans is reëel dat men uiteindelijk zal teruggrijpen naar wat onder de vroegere wet werd aanzien als een voldoende fout om de echtscheiding toe te kennen. Dat de onderhoudsgerechtigde een overspelige relatie onderhoudt bijvoorbeeld, dat hij fysiek geweld gebruikt tegen de andere echtgenoot, of zich bezondigt aan alcoholmisbruik,...

De rechter beslist. De echtgenoot die inroept dat zijn partner een zware fout beging, moet dat bewijzen. En dit bewijs kan hij leveren met alle middelen van recht (een betrapping op overspel, bepaalde geschriften, verklaringen van getuigen,...). Maar de rechtbank houdt hier een grote vrijheid. De wet zegt namelijk letterlijk dat de rechtbank ingeval van een zware fout het verzoek om een uitkering kan weigeren.

Het bedrag van de alimentatie

De criteria die in de wet worden aangegeven om de hoogte van de alimentatie voor de ex-echtgenoot te bepalen, blijven eerder vaag. Dit was onder de oude wet al zo en het is nog altijd het geval.

Staat van behoefte. De belangrijkste nieuwigheid hier is, dat de wet zegt dat “de onderhoudsuitkering minstens de staat van behoefte van de onderhoudsgerechtigde moet dekken”. Dit terwijl vroeger de onderhoudsuitkering diende om de onderhoudsgerechtigde een gelijkwaardige levensstandaard als tijdens het samenleven te waarborgen. In zijn beoordeling houdt de rechter ook rekening met de economische situatie van de onderhoudsgerechtigde, de leeftijd van de partijen en de duur van het huwelijk, en met het gedrag van de echtgenoten tijdens het samenleven (bijv. wie voor de kinderen zorgde). Door dit nieuwe criterium valt te verwachten dat onderhoudsuitkeringen in de toekomst lager zullen liggen dan onder de oude wet.

Inkomsten en mogelijkheden. De rechtbank houdt daarnaast rekening met de inkomsten van de beide echtgenoten én hun mogelijkheden. Kan de onderhoudsgerechtigde perfect gaan werken, maar weigert hij dat, dan kan de rechter de onderhoudsuitkering weigeren toe te kennen, ze verminderen of zelfs afschaffen. De rechtbank kan ook een degressieve uitkering toekennen, waarbij bijvoorbeeld de eerste twee jaar na de echtscheiding een bedrag van 500 euro per maand wordt toegekend en de daaropvolgende twee jaar van 250 euro.

Maximaal 1/3de. De wet zegt verder dat – net als vroeger – de onderhoudsuitkering alleszins niet meer mag bedragen dan 1/3de van de inkomsten van de onderhoudsplichtige. Net als vroeger is de onderhoudsuitkering voor 80% aftrekbaar voor de echtgenoot die de alimentatie betaalt en ze is voor 80% belastbaar voor degene die de uitkering ontvangt.

Niet meer voor eeuwig!

De onderhoudsuitkering wordt voortaan automatisch beperkt in de tijd. Ze mag niet langer uitbetaald worden dan het aantal maanden/jaren dat het huwelijk geduurd heeft. Het gaat dus niet om de duur van de relatie of de duur van de samenwoning tijdens het huwelijk! Waren de echtgenoten bijv. drie jaar gehuwd, dan dient de ene echtgenoot aan de andere hoogstens een uitkering te betalen gedurende drie jaar. Let op, de wet geeft enkel een maximum aan. De duur van de uitkering kan dus ook korter worden gemaakt dan die van het huwelijk.

Na deze periode vervalt de uitkering automatisch. Althans, zo luidt het principe, want er bestaat een nuance op deze regel: als hij kan bewijzen dat er uitzonderlijke omstandigheden voorliggen, kan de onderhoudsgerechtigde aan de rechtbank vragen om de uitkering te verlengen. Hij moet dan wel bewijzen dat hij zelf inspanningen leverde om in zijn eigen bestaan te voorzien maar dat dit geen succes kende (dat hij bijv. wel degelijk naar een job heeft gezocht). In zo’n geval kan de uitkering eventueel wel verminderd worden.

WEETJE Deze beperking in de tijd geldt ook voor alilmentaties die in het verleden werden vastgesteld. Heeft de rechter voorheen geen tijdsduur gekoppeld aan de onderhoudsuitkering (wat meestal het geval was) dan neemt de uitkering een einde na het verstrijken van de duur die het huwelijk heeft geduurd maar men begint pas te tellen vanaf 1 september 2007. De duur dat de alimentatie werd betaald voor 1 september 2007 telt dus niet mee. Legde de rechtbank in haar vonnis destijds wel een beperking in de tijd op, dan eindigt de uitkering ofwel op het tijdstip dat de rechtbank heeft bepaald, ofwel op het moment berekend volgens de nieuwe wet, als dit voorafgaat aan wat de rechter bepaalde.

VOORBEELD Tom en Ann waren 7 jaar getrouwd toen ze uit elkaar gingen. In het echtscheidingsvonnis van 2006 stond dat Ann een alimentatie kreeg gedurende 10 jaar, dus tot 2016. Volgens de nieuwe wet heeft Ann echter maximaal recht op 7 jaar alimentatie, te rekenen vanaf 1 september 2007. De termijn volgens de nieuwe wet eindigt op 30 september 2014. Vanaf 1 oktober 2014 zal Ann dus geen alimentatie meer ontvangen, wat vroeger is dan de datum die in het vonnis was voorzien.

De uitkering wijzigen of stopzetten

Wijziging. De onderhoudsuitkering wordt in eerste instantie gekoppeld aan de schommelingen van het indexcijfer der consumptieprijzen, tenzij de rechtbank een andere formule oplegt om het bedrag aan te passen. Dit gebeurt jaarlijks volgens een in de wet voorziene formule. Bovendien kan de onderhoudsuitkering worden gewijzigd (verhoogd, verminderd of afgeschaft) als ten gevolge van nieuwe omstandigheden onafhankelijk van de wil van partijen, het bedrag niet meer aangepast is aan de reële omstandigheden.

LET OP! Nam de onderhoudsplichtige vrijwillig ontslag of werd hij ontslagen om een dringende reden, dan wordt dit niet aanzien als een omstandigheid, onafhankelijk van zijn wil.

De uitkering kan ook worden gewijzigd als de vereffening – verdeling van het huwelijksvermogen een wijziging van de financiële situatie van de echtgenoten veroorzaakt (bijv. omdat de onderhoudsgerechtigde aanzienlijke vermogensbestanddelen krijgt toebedeeld). Deze mogelijkheid bestaat echter niet in het kader van een echtscheiding door onderlinge toestemming. Dan hebben de echtgenoten hun vermogensrechten al geregeld zodat er
later geen onvoorziene omstandigheden meer kunnen opduiken.

Stopzetting. De uitkering stopt ten laatste wanneer er evenveel jaren ver-streken zijn als het huwelijk geduurd heeft. Daarnaast vervalt de alimentatie als de onderhoudsgerechtigde opnieuw in het huwelijk treedt of als hij wettelijk gaat samenwonen. Gaat het daarentegen om een feitelijke samenwoning, dan is er geen automatische afschaffing maar de rechtbank kan nog altijd de uitkering afschaffen.

Terug naar begin

Wat concreet verandert

• Schuldloos. Wie wil scheiden hoeft niet meer de fout van zijn/haar partner te bewijzen. U kunt nog wél aantonen dat uw partner een zware fout beging om de alimentatie niet te moeten betalen.
• Nieuwe echtscheidingsgrond. De echtscheiding door onderlinge toestemming blijft, maar daarnaast kan nu ook (en enkel nog) worden gescheiden wegens onherstelbare ontwrichting van het huwelijk.
• Minder voorwaarden. Bij een echtscheiding door onderlinge toestemming moet men geen twee jaar meer gehuwd zijn en geen 20 jaar oud.
• Alimentatie beperkt. De onderhoudsuitkering wordt beperkt in de tijd tot de duur van het huwelijk. Ze wordt afgeschaft als de onderhoudsgerechtigde opnieuw huwt of wettelijk gaat samenwonen.

Terug naar begin

Alimentatie in één keer?

De maandelijkse uitkeringen aan de ex vervangen door een kapitaal? Dit biedt voor de onderhoudsgerechtigde het voordeel dat hij de maandelijkse stortingen niet moet afwachten en dadelijk over een som beschikt die hij kan investeren. De onderhoudsplichtige heeft het voordeel dat hij meteen van de uitkering verlost is.

• Zijn beide ex-echtgenoten het hierover eens, dan is er geen probleem. De rechtbank moet enkel hun akkoord homologeren.
• Is het alleen de onderhoudsplichtige die dit wenst, dan kan hij het aan de rechter vragen.
• Is het enkel de onderhoudsgerechtigde die graag een kapitaal uitgekeerd zou krijgen maar is de ex het daar niet mee eens, dan kan hij het niét aan de rechter vragen.

Terug naar begin