Raphaël Liégeois: ‘Mijn droom astronaut te worden komt uit!’

Met ogen waarin sterretjes blinken vertelt Raphaël Liégeois – zoals velen opgegroeid met de avonturen van Kuifje – over zijn nieuwe leven en over zijn training om als derde Belg ooit de ruimte in te gaan.

Multitalent Raphaël Liégeois is ingenieur, vorser in de neurowetenschappen en werd in november 2022 door het Europees Ruimteagentschap (ESA) geselecteerd uit meer dan 22.000 aspirant-astronauten. Samen met vier andere kandidaten van deze nieuwe lichting volgt hij sinds april een training aan het Europees Astronautencentrum (EAC) in Keulen. Wij konden hem even spreken tussen twee cursussen door.

Na astronauten Dirk Frimout (Space Shuttle, 1992) en Frank De Winne (ISS, 2002 en 2009) word je de eerste Waal en de derde Belg ooit in de ruimte. Wat doet dat met jou?

Ik ben dolgelukkig dat de verwezenlijking van mijn droom almaar dichterbij komt! Of ik nu de derde, vierde of vijfde Belg ben, ik ben sowieso trots. Daarnaast voelt het ook wat vreemd. Mijn rolmodellen Dirk Frimout en Frank De Winne waren bijna als striphelden die mijn zin voor avontuur aanscherpten. Nu heeft Frank De Winne gewoon zijn kantoor aan het einde van de gang. Ik ben onder de indruk van de kwaliteit van de omkadering hier in het Astronautencentrum: we worden echt in de watten gelegd en dat voelt niet onprettig (lacht). Ik voel me bevoorrecht. Behalve trots voel ik me ook verantwoordelijk tegenover België, tegenover een generatie die naar ons opkijkt – de ruimte doet nu eenmaal dromen – én tegenover al die andere aspirant-astronauten die even bekwaam waren als wij maar niet werden geselecteerd.

Wanneer begon je ervan te dromen om astronaut te worden?

Altijd al, maar ik heb nooit gedacht dat mijn leven mislukt zou zijn als ik er niet in zou slagen om astronaut te worden. Ik besefte dat de kans héél klein was. Die droom is langzaam gegroeid. Door te lezen en door de vluchten van Frimout en De Winne. Mijn ontdekkingsdrang telt meerdere lagen. Wat ruimtevaart betreft, zit Kuifje er zeker voor iets tussen. En films zoals Apollo 13, die ik wel tien keer heb gezien. Het voelde telkens alsof ik zelf de ruimte in ging.

Je hebt je academische functie als vorser en docent in Zwitserland opgegeven om onder leiding van Frank De Winne opgeleid te worden tot astronaut. Je bent weer student!

En dat is fantastisch! Eigenlijk ben ik altijd min of meer student gebleven, want als researcher breng je je tijd door met studeren, met het lezen van wetenschappelijke artikels... Hier krijgen we 13 maanden lang technieken aangeleerd die ons in staat moeten stellen om efficiënt te werken tijdens onze missie. Ik ben dol op de duiklessen die ons voorbereiden op een ruimtewandeling! We leren ook hoe het internationaal ruimtestation ISS in elkaar zit, samenwerken als team, hoe om te gaan met stress en met de media... En we krijgen gedurende twee maanden lessen Russisch. Naar het schijnt een van de moeilijkste cursussen, maar het is fantastisch dat ik dankzij mijn job de kans krijg om een nieuwe taal te leren.

Is de opleiding wat je ervan had verwacht?

Ik had niet verwacht dat dagen van 8.30 tot 17.30 uur zo vermoeiend konden zijn. Je moet voortdurend 100% focussen, want je krijgt constant nieuwe materie te verwerken. Daarbij komt nog vier tot zes uur fysieke training per week. Het is behoorlijk intensief!

Hoe is je relatie met de vier andere nieuwe kandidaat-astronauten?

Uitstekend! We weten dat elk van ons zal vliegen, dus er is geen sprake van concurrentie. We zijn een hecht team, we delen iets unieks. Een van mijn collega’s op kantoor is de Franse astronaut Thomas Pesquet. Met hem wissel ik graag van gedachten. Ook met de anderen van de lichting 2008 trouwens, want ze hebben enorm veel ervaring. Ze nemen de tijd om ons te begeleiden en om onze vragen te beantwoorden.

Wat gebeurt er na de basistraining?

In mei wordt een van ons vijven toegewezen aan een missie van zes maanden in het ISS. De missie wordt voorafgegaan door een opleiding van twee jaar (over de ruimteraket, de experimenten aan boord, enz.). De anderen moeten wachten, maar tegen 2030 zullen we allemaal hebben gevlogen.

Ook jij gaat aan boord van het ISS experimenten uitvoeren.

Astronauten voeren wetenschappelijke experimenten uit die op Aarde worden voorbereid. Experimenten rond celveroudering bijvoorbeeld. Door de microzwaartekracht kan ik dit vanuit een andere hoek bestuderen dan met behulp van de medische beeldvorming die ik als neurowetenschapper gebruik. Door de afwezigheid van zwaartekracht kan ik observeren hoe cellen zich ontwikkelen in drie dimensies en eventueel nagaan waardoor een ziekte wordt uitgelokt.

Hoe zal het leven aan boord zijn?

Ik zal het druk hebben! We zullen niet veel tijd hebben om zomaar wat door de cupola, het panoramische venster van het ISS, te staren. Ons programma ligt bijna tot op de minuut vast: er zijn de wetenschappelijke experimenten, twee tot drie uur sport per dag, de schoon- maak op zaterdag en op zondag hebben we een beetje vrije tijd. Ik ben wel van plan om zeer bewust te leven en ervan te genieten. (lacht)

Je bent ballonvaarder, pianist, gitarist, organist, je hebt een circusopleiding gevolgd... Komen deze vaardigheden van pas?

Sommige elementen hebben zeker meegespeeld bij mijn selectie. Zo kreeg ik de vraag of ik als ballonvaarder al in moeilijke situaties was beland. Maar ik denk dat vooral mijn nieuwsgierigheid en mijn interesse voor uiteenlopende en minder evidente vakgebieden, zoals orgelmuziek, een troef waren.

En het feit dat je ‘Raket naar de Maan’ en ‘Mannen op de Maan’ hebt gelezen?

Volgens mij hadden alle kandidaten Kuifje gelezen! (lacht) De meest gespotte poster in de kantoren van het Astronautencentrum, is die met de raket van Kuifje op de maan. De avonturen van Kuifje spreken bij iedereen hier tot de verbeelding. En de idee dat de Europeanen tegen 2030 misschien naar de maan zullen gaan, zorgt voor veel enthousiasme. Dat zal iets voor de vorige lichting zijn, die van Thomas Pesquet. Als ik omhoog kijk naar de maan, bedenk ik dat ook ik daar op een dag misschien naartoe ga. Ik droom ook van Mars: een totaal nieuwe wereld om te gaan exploreren.

Ruimteonderzoek is enorm duur. Wat zeg je tegen de criticasters?

Het is duur, dat klopt. Maar als je het vergelijkt met andere budgetten, defensie bijvoorbeeld, dan is het peanuts. In Europa kost ruimteonderzoek 1,50 euro per jaar per Europeaan. Dat is tien keer minder dan in Amerika! Een vijftiental jaar terug maakten we de digitale revolutie mee. Vandaag voltrekt zich een revolutie in de ruimtevaart. Wellicht zal het budget voor ruimtevaartprogramma’s op wereldschaal verdrievoudigen tot 1.000 miljard euro, tegen 2040. Als wij nu niet aan onze onafhankelijkheid werken in dit domein, zullen we op termijn als gewone klanten gigantische bedragen moeten ophoesten voor de diensten die de VS of andere grootmachten zullen leveren. Als Europa de boot niet wil missen, moet het investeren in ruimtevaarttechnologie.

Hebt je nog tijd voor je gezin?

Volgens sommigen is het door de vele verplaatsingen moeilijk om er als astronaut een gezond gezinsleven op na te houden. Maar op dit moment gaat het prima! Wij zijn naar Duitsland verhuisd, want ik wil mijn twee dochters zien opgroeien en dit avontuur met hen delen. Ze zijn nu nog te jong om te begrijpen wat er gebeurt. Mijn ouders zijn erg enthousiast over mijn nakende vertrek naar de ruimte en mijn vrouw heeft me nog nooit zo gedreven gezien. Het hele gezin leeft mee. Ik denk dat we op de dag van het vertrek allemaal wel wat zenuwachtig zullen zijn!

Ben je bang?

Neen, de veiligheidsnormen zijn de voorbije jaren geperfectioneerd. Net als zoveel activiteiten houdt ook deze risico’s in, maar een ruimtevlucht is het waard om die te nemen! Ik verheug me op het vertrek, de vlucht, de aankomst in het ISS, om met mijn eigen ogen te zien waar ik al zo lang van droom.

Ben je niet bang om ziek te worden in het ISS?

Dat kan gebeuren, maar we krijgen opleidingen om daarmee om te gaan. Ik ken al enkele basisingrepen, zoals een infuus aanbrengen, bijvoorbeeld. En de artsen volgen ons vanop afstand. Ik maak me geen zorgen.

Moet je je tot het vertrek aan bepaalde regels houden inzake levensstijl?

Men verwacht van ons dat we fit blijven. Ik probeer gezond te leven, maar het is niet zo dat er echt dingen verboden zijn. Ik sport wat meer dan vroeger om mijn botdensiteit en mijn spiermassa te doen toenemen, want door het gebrek aan zwaartekracht zullen die er enorm op achteruitgaan.

Wil jij als astronaut een boodschap meegeven?

Ruimteonderzoek komt echt ten bate van de mensheid. Ik zie de wetenschappen als een enorm gebied vol creativiteit en schoonheid. En ze zijn erg betekenisvol want ze kunnen bijdragen tot een betere wereld. Het is een cliché, maar het is wel waar! En we willen allemaal iets doen dat zinvol is, toch?

Je bent van de ene op de andere dag beroemd geworden. Hoe ervaar je dat?

Er is wel wat veranderd. Tot nu toe is het best prettig, want de mensen zijn erg respectvol. Ik word weleens vriendelijk aangesproken of ze nemen een foto... Ze hebben ons wel al verwittigd dat de media-aandacht toeneemt na de vlucht.

Wat zou het kind dat je was zeggen aan de man die je inmiddels bent?

Grappig dat je dat vraagt, want in mijn portefeuille zit een foto van mezelf als kind. Die jongen zegt me: b lijf verwonderd door alles wat rond je gebeurt. Blijf energiek en nieuwsgierig. En behoud je guitige kijk op de wereld.