Waarom ook de lever cruciaal is rond de menopauze!

De menopauze is een ongelofelijk ingewikkelde fase in het leven van heel wat vrouwen. De receptoren voor het vrouwelijke hormoon oestrogeen zitten immers over het hele lichaam verspreid waardoor klachten zich overal kunnen presenteren. Een aandoening die vaak lang onder de radar blijft is leververvetting doordat ook het darmmicrobioom verandert.

“Ons lichaam functioneert eigenlijk het best als onze hormonen afwisselend pieken en dalen vertonen. Van een stabiele balans van hormonen houdt het helemaal niet”, verzekert endocrinoloog prof. Dr. Max Nieuwdorp (UMC Amsterdam), auteur van ‘We zijn onze hormonen’.

Kenmerkend voor de menopauze is natuurlijk de plotse en blijvende daling van de vrouwelijke hormonen. Dat leidt onder meer tot een andere vetverdeling in het lichaam en meer gezondheidsrisico’s zoals een grotere kans op hart- en vaatziekten en osteoporose. Minder bekend is dat ook de spijsvertering zich kan wijzigen door de daling van oestrogeen. “Zo kunnen er meer maagdarmklachten zoals diarree en opgeblazen gevoel opduiken. Ook de stoelgang kan veranderen net als de transittijd.”

Mannelijk microbioom

Die veranderde darmwerking hangt bovendien nauw samen met een aangepaste samenstelling van de darmflora, dat is het geheel aan miljoenen bacteriën die onze dikke darm bevolken. Uit onderzoek is gebleken dat dit darmmicrobioom bij vrouwen na de menopauze veel minder divers is en een veeleer ‘mannelijke’ samenstelling krijgt terwijl het microbioom bij vrouwen vóór de menopauze doorgaans een meer gevarieerde samenstelling heeft. “Dit hangt samen met een hogere kans op leververvetting (non alcoholic fatty liver disease of NAFLD) bij vrouwen. Bepaalde stammen darmbacteriën produceren immers zelf alcohol en hun aandeel neemt na de menopauze toe, wat dus ongemerkt kan leiden tot leververvetting. In combinatie met een tekort aan oestrogeen lijkt dit bovendien ook ontstekingen bij leververvetting in de hand te werken. Dat verhoogt het risico dat de leververvetting later evolueert naar gevaarlijke cirrose.”

Suikerrijke voeding

Deze ontdekking was het gevolg van een opmerkelijk onderzoek in 2022. “Daarbij werd gekeken naar de eigen alcoholproductie in het bloed van zowel gezonde mensen als mensen met leververvetting na het nuttigen van een suikerrijke maaltijd.” Zowel mensen met als zonder overgewicht kregen daarbij voeding toegediend rijk aan suikers zoals fructose en sucrose. Na twee uur gingen de onderzoekers meten hoeveel alcohol er daardoor werd aangemaakt in de bloedbaan tussen de lever en de darm en in de perifere bloedvaten. Bij mensen zonder leververvetting (en een gunstige darmflora) wordt dan nauwelijks ethanol of alcohol geproduceerd terwijl bij de groep met leververvetting een hoge alcoholproductie in de leverbloedbaan werd vastgesteld. In de overige bloedvaten werden echter maar lage waarden teruggevonden. Dat komt doordat de alcohol grotendeels meteen werd opgenomen door hun lever waar het wordt omgezet in vet.

“Dit wijst erop dat het de darmflora is die in combinatie met suikerrijke voeding alcohol gaat produceren en zo de lever op termijn onder druk zet. Omgerekend maakt iemand die kampt met leververvetting ongeveer een halve liter whisky per dag aan terwijl een gezonde persoon amper 1,5 pils per dag produceert, puur door de suikers die we eten. Vooral fructose en sucrose blijken dat mechanisme te triggeren. Dat betekent ook dat we het risico op leververvetting zouden kunnen beïnvloeden door via gezonde voeding en minder suikers voor een gunstiger darmmicrobioom te zorgen.”

Een Amerikaanse studie hierover suggereerde eveneens dat vrouwen zonder overgewicht en met normale vet- en bloedsuikerwaarden geen verhoogd risico lopen op niet- alcoholische leververvetting. “Een gezonde levensstijl en regelmatige lichaamsbeweging zou zeker bij vrouwen rond de menopauze sterk moeten aangemoedigd worden om preventief leververvetting te voorkomen”, aldus leverspecialist prof. Joanna DiStefano.

Hoe kan je leververvetting ontdekken?

Leververvetting geeft in de beginfase nauwelijks of hooguit vage klachten waardoor het vaak lang onopgemerkt blijft. De ziekte kan vandaag opgespoord worden aan de hand van een fibroscan, een soort echo-onderzoek dat via drukgolven de stijfheid van de lever en mogelijke verlittekening nagaat. Daarnaast worden bloedanalyses ingezet om onder meer het gehalte aan leverenzymen te bepalen. Mensen met diabetes type 2, overgewicht, insulineresistentie lopen een grotere kans op leververvetting.