Waarom je de vuile was beter niet buiten hangt

Wanneer er in je familie een conflict rijst, kun je in de verleiding komen om uit de biecht te klappen of zelfs om je hart te luchten op sociale media. Maar is dat wel zo’n goed idee?

De filmlegende met de prettigste oude dag kunnen we hem bezwaarlijk noemen… Begin dit jaar buitelden de familieleden van acteur Alain Delon over elkaar heen via berichten op sociale media. De zoveelste erfenisruzie, waarbij er sprake is van ‘verminderde geestelijke vermogens’, ‘intimidatie’ en een ‘eis tot onderbewindstelling’. Gesneden koek voor de schandaalpers. Riooljournalisten probeerden de hand te leggen op elk medisch bulletin en elke vertrouwelijke mededeling om het verhaal nóg sappiger te maken. Het deed een sluimerend conflict ontaarden in een open oorlog...

Enkele maanden voor de Delons ruziënd over straat rolden, mocht de Britse koninklijke familie zich verheugen in het ongegeneerde relaas van prins Harry. De spanningen liepen zo hoog op dat het destijds tot een breuk kwam.

Hoewel de kans klein is dat de miserie van gewone stervelingen ooit zo groot in de pers uitgesmeerd wordt, kan je je afvragen of een familieruzie niet net moeilijker op te lossen wordt als je er ruchtbaarheid aan geeft? Is het niet wijzer om strubbelingen binnenskamers te houden in plaats van vrienden, kennissen of zelfs volslagen onbekenden in vertrouwen te nemen? “Er zit een grond van waarheid in de volkswijsheid dat je je vuile was beter niet buiten hangt”, antwoordt Alain Degols, jurist en familiaal bemiddelaar. “Elke familie heeft zo haar bijzonderheden, geschiedenis, eigenaardigheden en soms ook geheimen. Als buitenstaander kun je onmogelijk alles zien en weten.”

Je moet beseffen dat iemands mening afhangt van zijn eigen parcours.

Derden beschikken dus nooit over alle kaarten om een conflict correct in te schatten. En al helemaal niet wanneer ze maar één klok te horen krijgen. Beweren dat je nooit met iemand anders over een familieruzie mag spreken, is dan weer een brug te ver. Hou het wel bij een beperkt aantal, zorgvuldig gekozen vertrouwenspersonen. Zoniet bestaat het risico dat de geruchten zodanig worden opgeblazen dat de ruzie nooit meer bij te leggen valt.

Neutraliteit boven alles

“Een familiaal conflict kan iets positiefs zijn wanneer het succesvol wordt afgerond, d.w.z. wanneer er een stand van zaken is opgemaakt en de relaties tussen de familieleden weer vlot zijn getrokken”, benadrukt Jacques Beaujean, psycholoog en medeoprichter van een opleidingscentrum voor familietherapie. “Maar als het uit de hand loopt en iedereen in kringetjes draait, zal je onvermijdelijk overwegen om anderen in vertrouwen te nemen.” Hetzij om stoom af te blazen, hetzij om raad te vragen.

Risico is wel dat die vertrouwelingen de ruzie oppoken door hun mening te geven. “We zijn geneigd om, zeker via sociale media, op zoek te gaan naar medestanders die onze kant zullen kiezen”, betreurt de psycholoog. “Geven de mensen ons geen gelijk, dan komt dat zo hard binnen dat we denken dat ze tegen ons zijn. Eigenlijk zouden we beter gesprekspartners zoeken die een baken zijn van stabiliteit en neutraliteit, kwestie van het conflict niet erger te maken. Een buitenstaander inschakelen is positief als je er rustiger van wordt en als het je emoties wat tempert.”

Zoals Socrates

Niettemin kan het interessant zijn om de mening te vragen van een vertrouwenspersoon, op voorwaarde dat je die neemt voor wat ze is: een mening zoals vele andere. “Ik haal er even Socrates bij: om een mening te vormen, peilde de filosoof steevast naar wat iedereen over een bepaald onderwerp dacht. Hij vond namelijk dat iedereen ergens wel gelijk had vanuit zijn of haar standpunt”, vertelt Alain Degols. “Ik adviseer altijd om te doen zoals Socrates: je moet niet iedereen zijn mening gaan vragen, maar je moet beseffen dat de mening van een vertrouwenspersoon afhangt van zijn of haar eigen parcours, zwakke plekken en kwetsuren. Zo zal een vriend die zelf gescheiden is eerder geneigd zijn om de idee van een scheiding te steunen, terwijl hij andere oplossingen misschien niet eens heeft onderzocht. Zijn oordeel is slechts een fractie van een objectieve mening en zo moet je het ook bekijken. Tenzij het je echt raakt: in dat geval mag je er iets méér rekening mee houden.”

Mondje dicht

De juiste vertrouweling bij een familieruzie is dus een vriend die kan luisteren, die sussende taal spreekt en wiens mening je niet als het evangelie beschouwt. Maar hij of zij moet ook kunnen zwijgen. “Wanneer mensen zeggen dat ze een geheim kunnen bewaren, zijn er toch twee zaken waar je geen controle over hebt: het bed (vaak wordt de partner wél ingelicht) en de fles (alcohol maakt de tongen losser)”, stipt de bemiddelaar aan. “Wil je dat iets vertrouwelijk blijft, maar moet je toch echt met iemand kunnen praten, leg er bij je gesprekspartner dan de nadruk op dat je geheim in geen geval mag worden doorverteld en vergewis je ervan dat hij je goed begrepen heeft.”

Een advies dat Michèle (niet haar echte naam) achteraf gezien liever had gevolgd: “Mijn schoonbroer is gemeenteraadslid, iemand die best wel in de kijker loopt dus. Omdat ik erg verontwaardigd was over de manier waarop hij zich na het overlijden van mijn schoonouders gedroeg, heb ik daar op een avond met enkele goede vriendinnen over gepraat. ‘Het blijft wel tussen ons, hè’, heb ik, weliswaar zonder veel nadruk, gezegd. Groot was dan ook mijn afschuw toen ik een collega – zij wist niet dat het om mijn schoonbroer ging – een iets vervormde versie hoorde opdissen van het verhaal dat ik aan mijn vriendinnen had verteld. Sindsdien ben ik bang dat mijn schoonbroer te horen krijgt dat er roddels over hem de ronde doen en dat hij mij gaat verdenken. Dat zou een ramp zijn.”

Het juiste medium

En via welk communicatiemiddel kan je je hart best luchten? Alain Degols en Jacques Beaujean zijn het er roerend over eens dat je de voorkeur moet geven aan een gesprek onder vier ogen en nooit iets op papier mag zetten. “Woorden vervliegen, wat geschreven staat, blijft”, zegt Jacques Beaujean. “Alles wat je in een mail of sms zet, kun je evengoed in steen beitelen. Ook al heb je het in een emotionele opwelling geschreven, ook al had je het op dat moment bij het verkeerde eind, er zal altijd iets van blijven hangen.” Heeft je vader of je broer je de deur gewezen? Misschien had hij daar haast ogenblikkelijk spijt van en kom je daar pas achter nadat je het hebt neergeschreven, en was het uiteindelijk allemaal zo erg niet. Een geschreven tekst kan drama toevoegen aan een situatie, maar de bestemmeling begrijpt niet altijd dat het om subjectieve informatie gaat. Tijdens een gesprek onder vier ogen kan je vertrouweling daarentegen zien dat iets je harder raakt dan je zelf zegt of dat je door de emoties niet meer helder kunt denken. En dan zwijgen we nog over het feit dat geschreven informatie, wanneer die in verkeerde handen belandt, slecht geïnterpreteerd kan worden en jaren later nog tegen jou kan worden gebruikt, in de rechtbank of om je reputatie te bekladden.

Reden te meer om weg te blijven van sociale media, want daar verlies je heel snel de controle over wie je woorden te zien krijgt. Online uiteenzetten hoe jij over de zaken denkt, is wellicht de beste manier om een al moeilijke situatie helemaal te verzieken. Vooral omdat er op zulke platformen geen plaats is voor nuance: de algoritmes versterken de verspreiding van posts of commentaren die emoties uitlokken. “Kijk ook uit met de meer traditionele media, want die ‘bevriezen’ informatie: eenmaal je in een krant of op televisie over jezelf of over iemand anders een verklaring of getuigenis hebt afgelegd, staan jij en/of de betrokkenen onherroepelijk geregistreerd.” Vraag het maar aan de Delons of de Windsors, zij kunnen erover meepraten…