7 vragen over verkoudheid

Hatsjie! Met de herfst is ook de verkoudheid weer in ’t land. Maar de aandoening is dermate banaal, dat we er eigenlijk weinig over weten.

1. Eeen verkoudheid, wat is dat eigenlijk?

Een banale verkoudheid is niets anders dan een rinitis, een infectie van je neusslijmvlies door een virus, luidt het bij professor Philippe Lefèbvre (diensthoofd KNO, universitair ziekenhuis Sart-Tilman, Luik).

“Op zich veroorzaakt rinitis enkel een beetje (tot veel) ongemak en een loopneus. In een later stadium raakt je neus ook verstopt.” Soms breidt de infectie uit naar de rest van je luchtwegen, meestal naar je keelholte. In dat geval kan ze gepaard gaan met wat koorts, hoesten en keelpijn. Een rinofaryngitis of neus-keelholteontsteking is dus gewoon een ietwat stevigere verkoudheid.

Niets om je zorgen over te maken. En toch. Soms voel je je zo beroerd dat je je bed niet uit kan of nauwelijks kan functioneren op het werk. “Als je weet dat het om een zeer courante aandoening gaat – een volwassene is gemiddeld vier tot zes keer verkouden per jaar, een kind zelfs tot twaalf keer -, dan zal het je niet verbazen dat verkoudheden de samenleving elk jaar weer miljarden kosten.”

Waarom is er dan nog altijd geen vaccin tegen, terwijl het amper een jaar duurde om een coronavaccin te ontwikkelen? Het antwoord is simpel: een verkoudheid kan veroorzaakt worden door ruim 100 verschillende virussen – rinovirussen, coronavirussen, adenovirussen, influenzavirussen – en valt dus moeilijk in één vaccin te vatten.

2. Wat kan je zelf doen om snel weer op de been te zijn?

Net zoals bij tal van andere virale aandoeningen, is er ook voor een verkoudheid niet echt een behandeling. Je kan enkel de symptomen verlichten. “Mijn grootvader, net als ik arts, zei altijd dat een virale infectie zeven dagen duurt als je ze goed verzorgt en een week als je ze slecht verzorgt”, monkelt professor Lefèbvre.

“Wat je ook doet, wat je ook slikt, voor een verkoudheid moet je rekenen op zeven tot tien dagen. Daarna stopt de ellende vanzelf.” Je arts vragen om antibiotica voor te schrijven is zinloos. Die zijn enkel nuttig bij een bacteriële bijbesmetting. Je moet gewoon geduld hebben.

3. Waarom blijft je neus verstopt, zelfs als je hem snuit?

Een van de onaangenaamste symptomen van een verkoudheid is een verstopte neus. Een neus die halsstarrig weigert om ook maar iets van lucht door te laten, hoe vaak je hem ook snuit. Hoe dat komt?

Professor Lefèbvre: “Er stapelt zich veel snot op in je neus, maar de ontsteking veroorzaakt ook vochtophoping ter hoogte van je neusslijmvlies, dat daardoor fors gaat zwellen. Bovendien zitten er in je neus botplaatjes, neusschelpen genoemd, die zwellichamen bevatten. Bij rinitis komen die vol bloed te zitten. De slagaders die het bloed aanvoeren staan namelijk wijder open dan de aders die het bloed weer afvoeren, waardoor ook daar zwelling ontstaat.”

Bij een verstopte neus is het probleem dus niet zozeer dat de neusgaten verstopt zitten, ze zijn vooral een pak smaller geworden.

4. Waarom voelt het alsof alles potdicht zit?

Op het hoogtepunt van je verkoudheid heb je niet zelden het gevoel dat je hoofd in een bankschroef zit en er druk op je ogen wordt gezet. Ook je voorhoofd kan pijn doen. Dat is allemaal het gevolg van ontstoken sinussen, waardoor er daar onderdruk ontstaat. Sinussen zijn holtes in je schedelbeenderen aan weerskanten van je neus, ter hoogte van je wenkbrauwen, in het bot achter je wangen en vlak bij je oren.

“De drainage en verluchting van die holtes vindt plaats via een centraal punt ter hoogte van je neus”, licht de professor toe. “Wanneer je neus verstopt is, komen ook die verluchtingsgaatjes dicht te zitten. De lucht zit dan opgesloten in je sinussen. Je sinusslijmvlies zal de zuurstof in die lucht opgebruiken, waardoor de druk in je schedelholtes daalt. Aan die onderdruk kan niet worden verholpen, omdat de opening richting buitenlucht potdicht zit.”

5. Bij gebrek aan een echte behandeling, hoe zorg je ervoor dat je minder last hebt?

De meest efficiënte aanpak van een verstopte neus zijn neusdruppels of een neusspray. Daarin zitten adrenerge stoffen – adrenaline of adrenalinederivaten – die vaatvernauwend werken. De slagaders die je neus bevloeien worden dan nauwer, waardoor de bloedtoevoer richting je neus afneemt. Zowel de zwellichamen als de vochtophoping in je slijmvlies ontzwellen. Even sprayen of druppelen volstaat om een uur of vier gerust te zijn.

Een zalf of lotion met menthol en eucalyptus kan ook helpen, maar dan volgens een ander mechanisme. Beide substanties irriteren je slijmvlies en dat leidt tot vaatvernauwing. “Toch raad ik die producten niet aan, omdat het slijmvlies er uiteindelijk nog meer door ontstoken raakt”, klinkt het bij de kno-arts. Ook je neus spoelen met een zoutoplossing kan soelaas brengen.

Heb je koorts, keelpijn of hoofdpijn, dan mag je gerust een pijnstiller of een koortswerend middel nemen, maar uiteraard niet meer of vaker dan vermeld in de bijsluiter. En hoestsiroop? Er is geen enkel bewijs dat die werkt, met uitzondering van siropen met codeïne, maar daar heb je een doktersvoorschrift voor nodig. Je kan evengoed kruidenthee met honing drinken!

6. Kan je verslaafd raken aan neusdruppels?

Dat kan zeker! “Als je te vaak neusdruppels gebruikt, raken de adrenerge receptoren in je neus eraan gewend. Eerst treedt vaatvernauwing op, maar vervolgens des te meer vaatverwijding, waardoor je bloedvaten nog meer open gaan staan”, waarschuwt professor Lefèbvre. “Je bent dus geneigd almaar meer neusdruppels te gebruiken om toch maar vrij te kunnen ademhalen. Sommige mensen zijn echt verslaafd aan deze producten en gebruiken tot een flacon neusdruppels per dag.”

Aangezien er al na zo’n tien dagen verslaving optreedt, is het van het grootste belang om deze producten nooit langer dan een week aan een stuk te gebruiken. Kan je echt niet meer zonder je neusspray of neusdruppels en wil je afkicken? Dan kan je een flacon dat al voor de helft is opgebruikt bijvullen met fysiologisch serum. Door telkens bij te vullen wanneer de flacon half is opgebruikt, verminder je geleidelijk de hoeveelheid werkzame stoffen.

7. Waarom wordt snot groen?

Een verkoudheid kent altijd eenzelfde verloop: gedurende een dag of drie kriebelt je neus en moet je niezen. Daarna gaan de sluizen open en begint je neus te lopen. Drie dagen lang is het vocht uit je neus helder en vloeibaar, om vervolgens dik en geelgroen te worden. Niet appetijtelijk dus. “Dat komt omdat je neusslijmvlies na enkele dagen verwoest is door het virus: dat groene of gele snot is eigenlijk afgestorven slijmvlies vermengd met een viskeuze afscheiding uit je neus”, verduidelijkt de arts. Vies? In zekere zin wel. Maar hou vol: dit snot luidt de laatste fase van je verkoudheid in. Wanneer het opduikt in je zakdoek ben je bijna door de ellende heen.