Als de buitenkant voor de binnenkant zorgt

Een manicure als chemotherapie je nagels aantast? Make-up als je gezicht getekend is door ziekte? Supportzorg van specialisten in de onco-esthetiek is allesbehalve bijzaak. En als patiënt kan je het ook bij hen aanleren.

“In mijn dagelijks leven heeft esthetische zorg een grotere impact op mijn welbevinden dan de chemo, die me geneest maar waar ik misselijk van ben”, klinkt het bij Christelle (48), die borstkanker heeft. Op aanraden van de verpleegkundige ging Christelle langs bij L’Essentiel, een centrum voor supportzorg waar kankerpatiënten op adem kunnen komen. Dit initiatief van het universitair ziekenhuis van Namen is een aanvulling op de medische zorg in het ziekenhuis. Patiënten kunnen er terecht voor een massage, esthetische zorg, haarverzorgings- en make-uptips, maar ook voor workshops sofrologie, voeding, kunsttherapie.

“In het begin vond ik dit compleet bijkomstig”, aldus nog Christelle. “Tot ik mij begon af te vragen hoe ik mijn huid moest verzorgen, die droog en hypergevoelig was geworden door de behandeling, en ik geen geparfumeerde producten verdroeg, omdat ik misselijk was door de chemotherapie. Die chemotherapie tast ook je nagelwortels aan, met woekerende bacteriën en nare geurtjes tot gevolg, waarna ze uitvallen. Ze vragen dus extra zorg en aangepaste donkere nagellak.”

Verzorging op maat

Cédrine Gorreux, een van de pioniers van de onco-esthetiek in ons land, helpt vrouwen die bij L’Essentiel aankloppen, maar staat ook aan de wieg van een vzw die esthetische zorg toegankelijk wil maken voor iedereen, of je nu kanker hebt, slachtoffer bent van huiselijk geweld of naar de arbeidsmarkt wilt terugkeren. “Wanneer je als schoonheidsspecialist een kankerpatiënt verzorgt, moet je oppassen”, licht ze toe. “Lijdt de patiënt aan het hand-voetsyndroom (ontstekingsreactie als gevolg van de chemo), dan mag je bij de medische pedicure geen klassieke voetrasp gebruiken, die wonden kan veroorzaken”, legt ze uit. Dat geldt ook voor ontharen met was, die schade kan toebrengen aan de huid, die door de behandeling dunner is geworden. Ook met massages is het uitkijken, want door de ziekte zijn sommige lichaamszones pijnlijk.

“Het is zalig om vertroeteld te worden, zonder eerst alles te moeten uitleggen”, zegt Virginie (38), een mama van twee die eveneens tegen borstkanker vecht. “Wanneer je in behandeling bent, is de relatie met je lichaam erg gemedicaliseerd. Hier zitten we in een coconnetje. De aanrakingen zijn verzorgend, niet technisch. In het begin zat ik in de ontkenningsfase. Ik herinner me helemaal niets meer van de periode waarin mijn haar uitviel. Ik kon het niet aan om naar mezelf te kijken, zelfs niet in een vitrine... Borstkanker raakt je in alles wat je tot vrouw maakt.”

“En dat is zwaar om dragen omdat het uiterlijk in onze samenleving enorm belangrijk is en vrouwen doorgaans bijzonder hard zijn voor zichzelf”, voegt Cédrine Gorreux eraan toe. “Ik ken niet veel vrouwen die ’s morgens opstaan en tegen hun spiegelbeeld zeggen: oh, wat zie jij er goed uit vandaag”, aldus de specialist onco-esthetiek. “Door de ziekte en de behandeling kan je vermageren maar ook bijkomen. Je teint wordt dof, je haar, wimpers en wenkbrauwen vallen uit. Soms ben je na het doormaken van de ziekte onherkenbaar.”

En toch zet deze metamorfose sommige vrouwen er toe aan hun prioriteiten te herzien: ze stoppen eindelijk met zich voor anderen weg te cijferen. “Veel vrouwen zorgen niet goed voor zichzelf, omdat al hun tijd opgaat aan hun partner, de kinderen, het huishouden, hun werk... Als je hen leert om zacht en respectvol een crème in hun huid te masseren, leer je hen eigenlijk om elke dag een paar minuten voor zichzelf uit te trekken”, aldus Cédrine Gorreux.

Psychologische impact

Kankerbehandelingen – en zeker borstkankertherapie – mogen er de voorbije jaren dan al fors op vooruitgegaan zijn, de ziekte blijft een impact hebben op alle aspecten van je leven: ze gooit je sociale leven overhoop, maar ook je beroeps-, gezins- en liefdesleven. Zorgverstrekkers zijn het er vandaag dan ook roerend over eens dat de medische behandeling alleen niet volstaat: minstens even belangrijk is dat het zelfbeeld van de patiënt intact blijft, dat hij/zij de moed niet verliest, sociale contacten heeft, er een gezonde levensstijl op nahoudt... Dat gevoel van welbevinden helpt om de behandeling beter te verdragen en vermindert het risico op herval.

“Toen ik, inmiddels dik tien jaar geleden, aan de slag ging als specialist onco-esthetiek, vroegen heel wat mensen zich af wat een schoonheidsspecialist in een ziekenhuis te zoeken had”, herinnert Cédrine Gorreux zich. “Het leven van de patiënt was in gevaar en al de rest was bijzaak, dacht men toen. Vandaag weten we dat supportzorg de angst helpt te temperen, zodat de patiënt op dat vlak alvast minder medicatie nodig heeft.”

Volgens Virginie is esthetische zorg nog meer onmisbaar dan psychologische hulp. “Ik kreeg zelf psychologische ondersteuning en dat was maar goed ook, want als patiënt kan je dan je hart luchten. Maar feit is dat er eigenlijk niet echt een oplossing is. De schoonheidsspecialist reikt je echter concrete oplossingen aan: arganolie om je haar sneller te doen teruggroeien, zoeken naar hypoallergene cosmetica... Op zich kleine dingen, maar ze helpen wel om opnieuw grip te krijgen op de situatie. Zelf heb ik maar van één ding spijt: dat ik er niet eerder van heb kunnen genieten!”