Bijnieruitputting: echt of fake?

Voortdurend moe? Doodop, futloos, neerslachtig? Ga je zoeken op het internet, dan kom je algauw bij bijnieruitputting uit. Je bijnieren die door te veel stress niet goed meer functioneren. Nochtans zijn specialisten formeel: deze ziekte bestaat niet!

Je weet al lang niet meer hoe het voelt om kwiek en monter op te staan, je hebt hoofdpijn, je ziet er slecht uit, je voelt je depri en down. Zo’n dip van formaat kan de meest uiteenlopende oorzaken hebben: van een aandoening – een depressie, infectie, auto-immuunziekte, schildklieraandoening... – tot een opeenstapeling van professionele en persoonlijke problemen.

Maar in een wereld waarin we voor alles een verklaring willen, valt dan niet zelden de term bijnieruitputting, een aandoening die te wijten zou zijn aan de stress van het moderne leven. Door die stress zouden de bijnieren uitgeput raken en er niet langer in slagen om cortisol te produceren.

Cortisol – vaak het stresshormoon genoemd omdat het ons bij gevaar in staat stelt om energiek en daadkrachtig te reageren – speelt niet alleen een cruciale rol in het metabolisme van koolhydraten en lipiden, het bezit ook ontstekingsremmende eigenschappen.

Wat doen de bijnieren?

De bijnieren liggen als kapjes boven op de nieren. Ze bestaan uit twee delen: de bijnierschors – de geelachtige zone aan de buitenkant – en het bijniermerg – de roodachtige zone binnenin. Het bijniermerg scheidt adrenaline en noradrenaline af, twee stoffen die je hartslag versnellen en je bloeddruk doen stijgen. De bijnierschors scheidt dan weer een groep hormonen af die corticosteroïden worden genoemd: cortisol, testosteron en aldosteron, een hormoon dat inwerkt op je nieren en zorgt voor de opname van natrium en de uitscheiding van kalium.

De werking van je bijnieren wordt gestuurd door je hersenen, meer bepaald door de hypothalamus-hypofyse-bijnieras, ook wel HPA-as genoemd, van het Engelse hypothalamic- pituitary-adrenal axis). “Die as werkt perfect, zelfs bij herhaalde stress. Je cortisolwaarden liggen in dat geval wel hoog, maar de as blijft normaal functioneren”, aldus professor Vincent Geenen, endocrinoloog. Bij een ernstige depressie blijkt de as daarentegen minder goed te reageren. Maar in dat geval zijn alle waarden verlaagd, niet enkel je cortisolgehalte.

Dubieuze diagnose

Volgens professor Vincent Geenen werd het fenomeen bijnieruitputting enkel in het leven geroepen om de dubieuze behandelingen te rechtvaardigen die sommige artsen verstrekken. Artsen die zichzelf hormonologen noemen, een niet-erkende titel die iedereen zich kan aanmeten.

“Op basis van een bloedonderzoek of door de cortisolconcentratie in je speeksel te meten, verklaren deze artsen dan dat je cortisolgehalte verlaagd is en je aan bijnieruitputting lijdt. Vervolgens schrijven ze, totaal onterecht, hydrocortison voor, de farmacologische tegenhanger van cortisol.” Maar cortisol voorschrijven aan zwaar gestreste mensen is volgens professor Geenen totaal zinloos, omdat stress je cortisolgehalte net verhoogt.

Eigenlijk is er maar één betrouwbare methode om je bijnierfunctie correct te testen: 24 uur lang je urine bijhouden en die laten analyseren door een endocrinoloog. De activiteit van de HPA-as volgt namelijk een circadiaans ritme: de activiteit is maximaal rond vijf, zes uur ’s ochtends en veeleer vertraagt in de loop van de dag.

“Enkel op basis van de link tussen je aldosteron- en je cortisolgehalte kan de diagnose van bijnierinsufficiëntie of van overmatige hormoonproductie door de bijnieren worden gesteld”, aldus nog Geenen.

Ziekte van Addison

Als je bijnieren slecht werken, is stress op zich dus niet de boosdoener. Dat neemt niet weg dat deze organen wel degelijk ziek kunnen zijn. Bij chronische en onverklaarbare vermoeidheid doe je er zeker goed aan een endocrinologisch bilan te laten opstellen.

Bij de ziekte van Addison bijvoorbeeld maken je bijnieren minder of totaal geen hormonen meer aan, voornamelijk cortisol. De symptomen? Vermoeidheid, maar ook een verkleuring van je huid, vooral dan ter hoogte van littekens en huidplooien, minder eetlust en een daling van je bloeddruk.

“Vroeger werd de ziekte van Addison meestal uitgelokt door tuberculose, vandaag gaat het doorgaans om een auto-immuunziekte, waarbij je immuunsysteem je eigen bijnieren aanvalt.” Deze ziekte wordt behandeld met hormoonsubstitutie.