De kwaaltjes van het mannelijk kruis

Zoals bij elk orgaan bestaan er typische pathologieën van de penis. En die zorgen vaak voor de nodige onrust! Een kort overzicht van de meest voorkomende kwaaltjes, hun gevolgen en de beschikbare behandelingen.

De meest voorkomende kwaaltjes van de penis doen zich voor ter hoogte van de eikel of de huid die deze in rust omgeeft, de voorhuid. Dit is het geval bij phimosis, een vernauwing van de voorhuid die voorkomt dat de voorhuid over de eikel terug kan worden geschoven. Bij kinderen jonger dan vijf jaar wordt dit als een goedaardige afwijking beschouwd, alleen bij oudere personen wordt het als een pathologie beschouwd. “Er zijn verschillende mogelijke oorzaken voor dit probleem, maar het is meestal een huidprobleem”, legt dr. Grégory Lefèbvre, uroloog aan het Universitair Ziekenhuiscentrum van Namen (UCL) en aan de Clinique Saint-Luc de Bouge, uit. De behandeling bestaat uit het aanbrengen van crèmes die gericht zijn op het herstellen van de flexibiliteit van de voorhuid. Mocht dat niet volstaan, dan is een besnijdenis of circumcisie mogelijk.”

Mogelijke oorzaken van phimosis zijn een trauma (bijvoorbeeld door de voorhuid met kracht terug te trekken tijdens de kindertijd) of lichen sclerosus. Deze chronische ontsteking van de huid van de voorhuid is niet besmettelijk. De eigenlijke oorsprong ervan kent men nog steeds niet. De aandoening kan op elke leeftijd voorkomen. Bij lichen wordt de top van de voorhuid systematisch dikker en harder en treden glanzende vlekken op. Het is belangrijk om in te grijpen bij deze pathologie, omdat deze uiteindelijk kan leiden tot het ontstaan van plaveiselcelcarcinoom, d.w.z. kanker van de penis. Peniskanker, een zeer zeldzame aandoening die meestal gediagnosticeerd wordt rond de leeftijd van zestig, wordt gekenmerkt door letsels ter hoogte van eikel of voorhuid. Later ontstaan zweren die niet genezen of zwellingen. De behandeling bestaat hier meestal uit een operatie (gedeeltelijke of volledige verwijdering, vaak gevolgd door reconstructieve chirurgie), eventueel in combinatie met chemotherapie bij uitzaaiingen.

Er bestaat een variant van phimosis, met name paraphimosis wanneer de voorhuid te smal is, vastzit in een teruggetrokken positie en opzwelt waardoor een soort “kraag” op de penis ontstaat en de eikel bloot blijft. Vandaar dat paraphimosis ook wel eens Spaanse kraag wordt genoemd. “Dit is een medisch noodgeval, de voorhuid kan dan de eikel als het ware “wurgen” en voorkomen dat het bloed de eikel bereikt”, waarschuwt de uroloog. De behandeling begint met koelen en de ontsteking bestrijden en daarbij handmatig trachten de voorhuid terug over de eikel te krijgen. Daarna wordt de eventuele onderliggende phimosis behandeld.

Balanitis is een chronische ontsteking van de eikel of voorhuid, die vaak te maken heeft met slechte hygiëne, waardoor schimmel- of bacteriële infecties ontstaan. Deze aandoening wordt meestal gekenmerkt door lokale roodheid, pijn of jeuk. Merken we op dat we met “slechte hygiëne” onvoldoende wassen bedoelen, maar ook het omgekeerde. Het komt voor dat mensen zich te vaak/intensief wassen of zeep of producten gebruiken die te agressief zijn, wat de facto irritatie geeft en een milieu schept dat ontsteking in de hand werkt.

Pathologieën die te maken hebben met erectie en seksuele activiteit

Een penisbreuk is zeer zeldzaam, maar niet onmogelijk. “Het ‘jasje’ (bindweefsellaag) rond de zwellichamen (corpora cavernosa) in de penis, die een erectie mogelijk maken door zich met bloed te vullen, is relatief kwetsbaar en kan breken, meestal tijdens de penetratie”, legt Dr. Grégory Lefèbvre uit. “Deze diagnose kan je niet missen: de pijn is afschuwelijk, de penis zwelt en kleurt blauw doordat bloed uit de zwellichamen in andere delen van de penis terecht komt. We spreken van een “auberginepenis”. Ook dit is een medisch noodgeval: de scheur moet zo snel mogelijk worden gehecht.”

Veel minder ernstig, maar net zo indrukwekkend, is een frenulumruptuur (het frenulum is het kleine riempje dat van de onderkant van de eikel naar de voorhuid loopt), meestal na intense geslachtsgemeenschap. Zo’n scheurtje kan flink bloeden omdat het gebied wordt bevloeid door een kleine slagader. “Het bloeden stopt vrij snel vanzelf en het letsel geneest op natuurlijke wijze. Bij het genezen kan de huid wel enigszins samentrekken en het frenulum verkorten, wat de erectie kan bemoeilijken. In dit geval kan een kleine heelkundige ingreep alles weer op orde brengen.”

De ziekte van La Peyronie komt relatief vaak voor (het treft ongeveer 6% van de mannelijke bevolking) en wordt gekenmerkt door een abnormale kromming van de penis in erectie, die gepaard gaat met ongemak en zelfs pijn. “De echte oorzaak is niet gekend, maar deze pathologie gaat wel gepaard met overmatige littekens op het bindweefseljasje rond de zwellichamen, waardoor bepaalde gebieden meer samentrekken en het geslachtsdeel daardoor een zekere kromming vertoont. De aandoening is meestal progressief en er bestaat een groot aantal behandelingen, waarbij een operatie het laatste redmiddel is. Het is in ieder geval belangrijk dat, wie er last van heeft, niet stopt met het hebben van geslachtsgemeenschap want erecties lijken de uitbreiding van de littekenzones te voorkomen.”

Priapisme, genoemd naar de Griekse vruchtbaarheidsgod Priapus, is een aanhoudende, langdurige (meer dan vier uur) en pijnlijke erectie. Het kan worden veroorzaakt door medicamentie (anticoagulantia, antidepressiva, enz.) of bepaalde ziekten en is een echt medisch noodgeval. “Zonder behandeling kan deze pathologie dramatische gevolgen hebben voor de toekomst van de erectie.”

En tot slot is er natuurlijk nog een hele reeks seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s). We gaan ze niet allemaal overlopen – de site allesoverseks.be vind je een goed overzicht, met de belangrijkste kenmerken. Maar we willen wel de aandacht vestigen op het humaan papillomavirus (HPV), omdat dit vaak – en ten onrechte – geassocieerd met het vrouwelijk geslacht. “In werkelijkheid is een HPV-infectie de meest voorkomende SOA, zowel bij vrouwen als bij mannen. Vanaf het moment dat je 2 of 3 partners hebt gehad, is de kans groot dat je zelf drager bent (geweest) van het virus. 70 tot 80% van de actieve bevolking zou dus drager zijn. “Er bestaan heel wat stammen van het HPV en slechts enkele daarvan kunnen baarmoederkanker of plaveiselcelcarcinoom van de penis geven, wat gelukkig uiterst zeldzaam is.” De infectie is meestal goedaardig bij de man, ook al kan ze aanleiding geven tot genitale wratten die condylomata worden genoemd. Deze ontwikkelen zich vaak tot lelijke knobbeltjes, die kunnen worden verwijderd met crèmes of laserbehandeling. Door ze te verwijderen beperkt men ook de kans op besmetting van eventuele partners tijdens onbeschermde geslachtsgemeenschap. Er bestaat een HPV-vaccin dat wordt aangeboden aan adolescenten en dat beschermt tegen bepaalde oncogene stammen van het HPV.