Een zomer zonder allergieën

Ook de zomer kent zijn potentiële pretbedervers. Allergieën voor pollen en grassen kent iedereen, maar wat kan je ondernemen tegen ongewenste reacties op zonlicht, insecten, planten, water, teken of tattoos?

Zonneallergie

Naar schatting 10 tot 20% van de volwassenen krijgt af te rekenen met een vorm van ‘zonneallergie’. Hun huid reageert abnormaal op blootstelling aan zonlicht. Prof. dr. Jan Gutermuth en dr. Martine Grosber (beiden dermatoloog en allergoloog UZ Brussel): “Meestal begint dit op jongvolwassen leeftijd, maar het kan ook later uitbreken, zelfs als je voordien zonlicht wel goed kon verdragen. Vooral mensen met een licht huidtype zijn vaker de klos. Soms verdwijnt het ook weer spontaan. Bij de meeste mensen met deze overgevoeligheid herhaalt dit scenario zich bij het begin van de zomer, bij de eerste blootstelling aan felle zon na de winter.”

Typische symptomen zijn jeukende kleine rode bobbeltjes op plaatsen die zijn blootgesteld aan licht, zoals het decolleté, de nek, armen, schouders, benen... Het gezicht is minder getroffen, omdat dat meer zonlicht gewend is, ook in de winter. Ook blaasjes en schilfering zijn mogelijk. “Die klachten krijg je niet meteen dezelfde avond na het zonnen, maar pas enkele dagen nadien. Je hoeft ook niet verbrand te zijn, om deze reactie te vertonen.”

De meest voorkomende vorm is PLE (polymorfe luchteruptie) waarbij je huid hevig reageert op ultraviolet licht. Het kan zowel om uv A- als uv B-stralen gaan. Krijg je ook last achter glas, als je in de schaduw onder een boom zit of zonnecrème (met uv B-filter) op hebt, dan gaat het om een uv A-gevoeligheid.

Wat kan je doen? Heb je last van zonneallergie, bescherm je huid dan altijd met een sunblock (SPF 100), die zowel tegen uv A als uv B beschermt, en met kleding. “Uiteraard mijd je best de felle zon tussen 11 en 15 uur.”

Ontwikkel je ondanks het gebruik van een sunblock toch nog een zonne-allergie, dan kan er preventief lichttherapie (uv A- of uv B-therapie) worden ingezet. Daarbij wordt je huid vanaf het voorjaar gecontroleerd blootgesteld aan zonlicht, om er zo geleidelijk aan te wennen. “Je moet een paar keer per week voor een uv-lichtbron zitten. De dosis uv-licht wordt stapsgewijs opgevoerd, zodat je tegen de zomer beschermd bent. Deze kuur werkt slechts tijdelijk en moet elk jaar worden herhaald”, zegt dr. Grosber.

Toch een reactie? “Jeuk kan je behandelen met een corticosteroïdezalf en een antihistaminicum, wat de klachten vrij snel verhelpt.”

Zonnecrème

Het komt niet zo frequent voor, maar ook bepaalde bestanddelen van zonnecrème kunnen tot een allergie leiden. “De reactie situeert zich dan op de plaatsen die je hebt ingesmeerd. Via allergietesten proberen we te achterhalen om welke stof het gaat, zodat je die in de toekomst kan mijden, maar dat lukt zeker niet altijd.” Ook een parfumallergie kan in het spel zijn. Vaak wordt een parfum toegevoegd aan zonnecrèmes. Door voor een niet geparfumeerde crème te kiezen, verminder je dat risico.

Hennatattoo

Hennatattoos zijn al een poosje in, maar de ene inkt is de andere niet. “Met traditionele rode henna is er geen probleem. Maar zwarte hennatattoos, die jammer genoeg nog steeds worden toegepast, moet je absoluut mijden. Ze bevatten een stof die potentieel kwalijke allergische reacties in de hand werkt: de kleurstof paraphenylenediamine (PPD)”, onderlijnt dr. Grosber. “Vaak wordt die stof in hoge concentraties aan de henna toegevoegd. De allergische reactie treedt niet meteen op, maar enkele dagen tot een week later. Ze is doorgaans erg heftig, tot en met zwelling en blaarvorming. Je kan vooraf niet weten of je allergisch bent voor PPD, maar de kans is zeker niet klein. Je speelt dus beter op veilig.”

Wat kan je doen? Een behandeling met corticosteroïdezalf helpt om de symptomen aan te pakken, al kan het wel even duren. Maar daarmee is de kous niet af. “Je blijft allergisch aan die zwarte kleurstof die zich ook in tal van andere zaken bevindt zoals haarkleu-ringsproducten. Het wordt een kwestie van zeer goed uitkijken en bijsluiters lezen om elk nieuw huidcontact met deze kleurstof te mijden.”

Trouwens, ook aan klassieke tatoeages kan je soms pas na maanden of zelfs jaren opeens allergisch worden. Dat blijkt uit Nederlands onderzoek (UMC Amsterdam). Meestal gaat het om een overdreven reactie van het immuunsysteem op (delen van) de rode inkt, maar ook bij andere kleuren komen reacties voor.

Fototoxische reactie

Dit is geen allergie, de huid reageert op een combinatie van uv A-straling en (voorafgaand) contact met bepaalde planten die de huid zonnege-voeliger maken. De fotosensibilise-rende stoffen in deze planten worden immers pas geactiveerd door zonlicht op je huid. De aandoening komt het vaakst voor tussen juni en september. “Er zijn tal van planten die zo’n reactie kunnen uitlokken. De meest bekende zijn reuzenberenklauw en sint-janskruid. Heb je die planten onbewust aangeraakt tijdens een wandeling en zit je nadien in de zon, dan zullen die aanraakpunten zich op de huid aftekenen. Dat kan roodheid en jeuk geven, maar ook heel felle reacties, zoals blaarvorming. Ook contact met het groene loof van moestuingroenten zoals peterselie, venkel of selder kan een fototoxische respons trig-geren. Door handschoenen en lange mouwen te dragen in de tuin kan je dat voorkomen, want voor een reactie is rechtstreeks huidcontact nodig. Weet ook dat bewolking geen uv A-stralen tegenhoudt. Deze reacties treden trouwens bij iedereen op, maar niet altijd even heftig”, aldus dr. Martine Grosber. Ook bepaalde geneesmiddelen, zoals antibiotica of zalven voor gewrichtsklachten (ketoprofen), kunnen in combinatie met zon dezelfde huidklachten geven.

Wat kan je doen? Milde symptomen kan je behandelen met een corticosteroïdezalf. Bij blaarvorming stap je best naar de dokter voor een behandeling met tabletten.

Wespen, bijen, hommels

Allergische reacties op insectengif zijn in ons land overwegend toe te schrijven aan wespensteken, en in veel mindere mate aan die van bijen en hommels. Sommigen zijn er zich nauwelijks van bewust, bij anderen zorgt de steek even voor wat lokale pijn en zwelling. Allergoloog prof. Dr. Didier Ebo (UZ Antwerpen) “Daarnaast is er een groep patiënten bij wie zich grote lokale reacties manifesteren, met zwellingen van minstens 10 cm doorsnee, die langer dan 24 uur aanhouden en maar langzaam wegtrekken.”

Wat kan je doen? “Is er een angel aanwezig, dan moet je die zachtjes (zonder pincet) verwijderen om te voorkomen dat er nog meer gif wordt uitgeduwd. Leg vervolgens ijs op de plek, neem een antihistaminicum en gebruik eventueel een corticosteroïdezalf of tabletten. Want dit is geen allergische maar een toxische reactie. Wie zo’n reactie doormaakt, loopt 10 tot 25% kans dat de reactie zich bij een volgende steek herhaalt. Bereid je daarop voor en zorg dat je in de zomer altijd een antihista-minicum binnen handbereik hebt. Door meteen na een nieuwe prik medicatie te nemen, kan je een lawine aan symptomen voorkomen.”

Bij 3 tot 5% is er echt sprake van een veralgemeende allergische reactie op wespengif. “Die kan matig ernstig zijn, met bulten over het hele lichaam, zwelling van het ooglid, roodheid en jeuk, tot heel ernstig, met een gezwollen keel, ademhalingsproblemen, druk op de borst en zelfs bewusteloosheid en anafylactische shock. Wie zo heftig getroffen wordt, loopt veel kans op een herhaling”, benadrukt prof. Ebo.

Wat kan je doen? “Mensen met een ernstige gifallergie moeten altijd twee zelfinspuitbare adrenalinepreparaten op zak dragen. Daarnaast is een behandeling met immunotherapie (hyposensibilisatie) aangewezen. Belangrijk is dat de gevleugelde dader correct wordt geïdentificeerd, want die bepaalt het type behandeling.” Bij immunotherapie krijg je een inenting met een lage dosis wespengif zodat je lichaam went aan de aanwezigheid van deze stof en je immuunsysteem er op termijn niet meer tegen tekeer gaat. “Vrijwel meteen na de opstartfase ben je al beschermd tegen een nieuwe wespensteek. Die opstartfase voor wespengif duurt in het UZA nauwelijks enkele uren”, zegt Prof. Vito Sabato (UZ Antwerpen). “Voor bijengif duurt het nog drie dagen. Nadien volgt nog wel een heel schema aan injecties om dat effect te consolideren.” Die aanpak geeft voor beide giffen uitstekende resultaten, maar is dus iets doeltreffender voor wespengif!

Muggen en dazen

Contact met muggenspeeksel na een beet kan bij sommige mensen felle reacties uitlokken zoals zwelling, hevige jeuk, roodheid, tot en met koorts.

Wat kan je doen? Wie overgevoelig is, moet een beet vermijden met bestrijdingsmiddelen zoals een muskietennet, DEET, een lange broek,... “Word je toch gebeten, dan kan snel een antihistaminicum innemen de klachten in de kiem helpen smoren. Je kan dit middel ook preventief nemen tijdens het muggenseizoen”, zegt prof. Ebo.

Beten van steekvliegen, en zeker die van dazen, kunnen leiden tot grotere zwellingen, waarbij soms het halve onderbeen getroffen wordt. Ook blaren die doen denken aan brandwonden zijn mogelijk. “Ook hier gaat het meestal niet om een allergie, maar eerder om een toxische reactie op geïnfecteerd speeksel”, preciseert prof. Ebo. “Dazen zijn vaak besmet met allerlei bacteriën.”

Wat kan je doen? “Je moet zo’n beet steeds ontsmetten, zo snel mogelijk ijs aanbrengen en een antihistaminicum nemen. Een specifieke behandeling voor deze overgevoeligheid bestaat niet. Soms is zelfs een antibioticum nodig bij koorts.”

Tekenbeet

Wie teek zegt, denkt aan de ziekte van Lyme. “Maar enkel besmette teken, die lang genoeg op je lichaam zitten, kunnen de ziekte overdragen. Veel minder bekend is dat teken ook een allergische reactie kunnen uitlokken. Meestal treedt die op bij mensen die al meerdere tekenbeten hebben gehad. Dat wordt het alfa-galsyndroom of vleesallergie genoemd, waarbij het lichaam overdreven reageert op een bepaalde suikercomponent die aanwezig is op eiwitten van zoogdieren-vlees. Deze suikercomponent kunnen we zelf niet meer aanmaken.” Deze zogeheten vleesallergie maakt dat je nadien ook allergisch reageert op vlees van zoogdieren. De reactie treedt niet altijd op. Veel hangt af van het type vlees – vaker bij orgaanvlees, minder bij spieren – en de bereiding – rauw wel, doorbakken minder. “Omdat dit een van de weinige voedselallergieën is waar de reactie niet onmiddellijk, maar pas na vier tot zes uur optreedt, wordt ze erg vaak over het hoofd gezien.”

Ook op andere dierlijke producten zoals gelatine (in geneesmiddelen) of melkproducten zijn allergische reacties mogelijk. “Gelatine wordt vaak gebruikt wanneer een bloeddrukdaling optreedt of dreigt op te duiken. Voor mensen met een alfa-galsyndroom is dat gevaarlijk. Ook medicatie van het type biologicals, die wordt ingezet bij de behandeling van kankers, kan deze ernstige allergische reactie uitlokken.”

Wat kan je doen? Je voedingsgewoonten aanpassen door vlees en zuivel van zoogdieren te mijden, helpt meestal wel om symptomen te voorkomen. Er bestaat geen immunotherapie voor deze allergie.

Warm & koud, zoet & zout

Niets zo zalig als op een warme zomerdag te baden, tenzij je allergisch blijkt voor water en je een lichaam netelroos (urticaria) en jeuk overhoudt aan een bad of zwembeurt. “Het is niet altijd duidelijk waarop je lichaam in dat geval precies reageert. Soms kan de temperatuur de bepalende factor zijn. Zo lokken warme baden vaker een aanval van netelroos uit dan lauwe. Maar ook koude-urticaria bestaan. Bijvoorbeeld wanneer je het bad verlaat. Plots daalt de omgevingstemperatuur in de badkamer en verschijnen er rode bultjes. Ook bij koude regen, in een koel zwembad, bij het eten van een ijsje, of het drinken van een ijskoude drank kan deze allergische reactie ontstaan.”

Wat kan je doen? Er bestaan geen geneesmiddelen voor deze allergie. Meestal verdwijnen de symptomen vrij snel nadat je uit het bad bent gestapt. Het kan helpen om voor het baden een antihistaminicum te nemen.

Wie na een duik in de zee met jeuk, rode bultjes en andere symptomen kampt, kan te maken hebben met een overgevoelige of toxische reactie in plaats van een allergie. “Bij zout water ligt het vaak niet aan het water zelf, maar aan de aanwezigheid van algen of kwallen die stoffen afgeven in het water, waarop je huid reageert.”

In meren is de huiduitslag dan weer het gevolg van zwemmersjeuk. Die wordt veroorzaakt door larven van wormpjes, die vooral via eenden en andere watervogels in het water belanden.