Eerste hulp bij oogirritatie

Jeuk, tranen, branderigheid, een zandkorrelgevoel, vermoeide kijkers. Allemaal vormen van oogirritatie met een meestal onschuldige oorzaak, die je makkelijk kan behandelen. En die je met de juiste zelfzorg ook kan verhelpen.

1. Droge ogen

Ongeveer één op de tien 50-plussers krijgt af te rekenen met droge ogen, bij 65-plussers loopt dat aantal nog verder op en vooral vrouwen zijn er gevoelig voor. “Vaak verergert de irritatie in de loop van de dag door op een beeldscherm te kijken, te lezen, handwerk te doen, maar ook door blootstelling aan droge lucht of airconditioning. Daardoor knipper je minder met de ogen en zal de tranenfilm in je ogen sneller verdampen”, legt prof. dr. Carina Koppen (diensthoofd oogheelkunde, UZA) uit. “Eigenaardig genoeg gaat het gevoel van droge ogen vaak samen met een gewaarwording van natte ogen (paradoxaal tranen). Dat komt omdat de verdamping van de tranenfilm de traanklieren stimuleert om meer vocht aan te maken. Bij de meeste mensen met droge ogen is er dan ook geen gebrek aan tranen maar schort er wat aan de kwaliteit ervan. Ze bevatten te weinig lipiden (een soort vetlaagje), waardoor het traanvocht waterig blijft en sneller verdampt.”

Wat kan je eraan doen?

Kunsttranen druppelen. De meest voorkomende fout bij kunsttranen druppelen is de therapietrouw. Mensen druppelen te weinig, stoppen te snel of ze hebben moeite om het product correct in te brengen. Een druppel per dag voor het slapen gaan volstaat meestal niet. Je moet je ogen drie tot vijf keer per dag bevochtigen. Druppel bijvoorbeeld voor je televisie kijkt, omdat je tijdens die activiteit veel minder met je ogen knippert. Vergelijk het met een wondje door een droge huid, ook dat heelt sneller door het vaak te hydrateren.

Prof. dr. Koppen: “Nogal wat mensen worstelen met het toedienen van oogdruppels. De beste manier om dat te doen, is je onderste ooglid licht naar voren trekken waardoor een klein kommetje ontstaat en tegelijk naar boven kijken om knipperen te voorkomen. De producenten van oogdruppels hebben al vooruitgang geboekt, door flacons met een handiger dosering te ontwerpen en door voor een betere houdbaarheid te zorgen, maar er is beslist nog ruimte voor verbetering.”

Je mag je ogen perfect gedurende lange tijd blijven hydrateren. “Kies wel voor kunst-tranen zonder bewaarmiddel. Bewaarstoffen dienen om de vloeistof in het flesje vrij te houden van bacteriën en schimmels, maar ze kunnen na verloop van tijd een allergische reactie uitlokken. Gewone kunsttranen zijn wat duurder maar wel veiliger”, legt dr. Koppen uit.

De ogen reinigen met een ontsmettend doekje. Ook dat kan helpen. Hiermee maak je de uitgangen van de Meibomkliertjes (ter hoogte van de ooglidrand) vrij die instaan voor de lipidenlaag in je oogvocht. Als deze klieren minder goed functioneren, vermindert het vetlaagje en kunnen je ogen sneller uitdrogen. Ook warme compressen en een lichte massage van de ogen, kunnen de werking van deze kliertjes stimuleren.

Beeldscherm op de juiste hoogte. Verder speelt de plaats van je beeldscherm een rol bij droge ogen. Hoe hoger het scherm, hoe wijder je je ogen openspert en hoe meer oog-vocht er kan verdampen. Plaats je je scherm iets lager, dan kijk je met halfopen ogen en drogen ze minder uit.

De ogen sluiten. Heb je regelmatig last van ogen die dreigen dicht te vallen, sluit ze dan enkele minuten. Ook dat is vaak het gevolg van te weinig knipperen.

2. Allergie

De klachten die optreden bij droge ogen, komen ook voor bij een allergie, maar hier is het jeukende gevoel vaak dominanter. Geïrriteerde en tranende ogen zijn soms gelinkt aan een bepaald seizoen of een allergeen. Ze gaan meestal samen met andere allergiesymptomen.

Wat kan je eraan doen?

“Ook bij een allergie zijn kunsttranen een geschikte oplossing. De pollen (of andere allergenen) landen op je ogen en prikkelen daar de slijmvliezen. Door ze weg te spoelen, verdwijnt ook de hinder. Het is zelfs zo dat gewone kunsttranen quasi even goed functioneren als antiallergiedruppels die medicatie bevatten. Wie niet graag druppelt, kan ook kiezen voor een antihistaminicum in pilvorm, wat even effectief is.”

3. Irritatie door lenzen

Irritatie door lenzen treft vooral gebruikers van maandlenzen. Carina Koppen: “Bij het gebruik van dit type contactlenzen moeten de lens en het bewaarproduct matchen. Bij veel irritatieproblemen blijkt de bewaarstof de boosdoener te zijn. Soms is die irritatie er meteen, soms treedt ze pas na maanden of jaren op.”

Wat kan je eraan doen?

“Wie erg gevoelig is voor oogirritaties of droge ogen opteert beter voor daglenzen. Door de lenzen dagelijks te vervangen, komt je oog niet in aanraking met een bewaarmiddel en heb je elke dag een perfect bevochtigde, steriele lens. Lenzen nemen ook vocht weg van de ogen. Wie last heeft van droogte, draagt zijn lenzen beter geen hele dag, maar kan ze afwisselen met een bril.”

4. Medicatie en ziekte

De lijst van geneesmiddelen die inwerken op je traanfilm en oogirritatie als mogelijke bijwerking hebben, is lang. De grootste boosdoeners zijn antidepressiva, bètablokkers, diuretica, acnémiddelen en blaasmedicatie.

Wat kan je eraan doen?

Ook hier kan je het probleem verhelpen door je ogen te bevochtigen met kunsttranen. Bij een kleine minderheid is de oogirritatie het gevolg van een auto-immuunziekte, zoals de ziekte van Sjögren of reuma.