Handpijn of tintelingen? Dit zijn de meest voorkomende handproblemen

Onze handen staan dagelijks in de vuurlinie van ons leven en precies dat maakt ze zowel onmisbaar als kwetsbaar voor tal van aandoeningen. Gelukkig worden de behandelingen alsmaar trefzekerder.

We voelen, communiceren, creëren, werken en beminnen ermee en ze bepalen mee hoe we onszelf zien. Problemen met de handen zijn zelden levensbedreigend maar wanneer je niet meer uit de voeten kan met je handen, weegt dat wel op je levenskwaliteit en kan het je dagelijkse activiteiten ernstig belemmeren. De aandacht voor veelvoorkomende handaandoeningen is de jongste jaren gegroeid en in het kielzog daarvan zijn er op heel wat terreinen betere behandelingen ontwikkeld.

Carpaletunnelsyndroom

Een tintelend, prikkend tot zelfs pijnlijk gevoel in je vingers dat kan uitstralen naar je arm: dan heb je wellicht te maken met het carpale-tunnelsyndroom (CTS), een van de meest frequente handproblemen. Daarbij lijkt het alsof je middelste drie vingers en ook je duim slapen waardoor je onhandig wordt, zeker bij fijn werk. Heel vaak treedt dat ‘voze’ gevoel in je hand op tijdens de nacht. Dat komt doordat handen wat zwellen tijdens het slapen maar ook omdat we vaak met een gebogen pols liggen. Ook fietsen kan het slapende gevoel uitlokken.

Vrouwenhanden zijn opvallend vaker slachtoffer.

Zenuwen

“Er is zeker een hormonale link omdat het vaker opduikt tijdens een zwangerschap en rond de menopauze maar daarnaast hebben vrouwen van nature een wat smallere carpale tunnel. Dat is de ruimte in de pols waar de buigpezen samen met de hoofdzenuw van de hand doorheen lopen”, verduidelijkt handchirurg prof. Dr. Ilse Degreef (UZ Leuven). De problemen ontstaan wanneer die ruimte vernauwt, meestal doordat de pezen wat opzwellen. Hierdoor verhoogt de druk op de zenuw met als gevolg tintelende of pijnlijke vingers. In ergere gevallen leidt het zelfs tot blijvend kracht- en gevoelsverlies in de handen. “Dat laatste kan zich ook geruisloos ontwikkelen. Zo zien we soms patiënten met korstjes op de vingertoppen omdat ze zich ongemerkt hebben verbrand aan de kookpot.”

Naast hormonale schommelingen kunnen ook ziekten zoals diabetes en ook medicatie zoals cholesterolremmers of hormonen CTS veroorzaken. Bij mannen is CTS veel minder frequent en wordt het vaak uitgelokt door een extra spiertje dat verhoogde druk uitoefent.”

Dit kan je zelf doen

• Bij een recente of milde CTS is het eerste advies om regelmatig glij- en strekoefeningen te doen om zo de pezen en zenuwfunctie opnieuw vlot te trekken. Je kan die aanleren bij gespecialiseerde handtherapeuten. Enkele voorbeelden:
  • Strek je arm zijwaarts, maak een vuist. Buig je pols en strek je vingers uit (zie illustratie hieronder).
  • Stretching: plaats je handpalm met gestrekte vingers tegen de muur, strek je arm en draai je hoofd naar de andere kant. Hou dit ongeveer 15 seconden aan.

• Dat kan je combineren met de juiste handpositie tijdens het slapen waarbij je de pols gestrekt houdt. Maak daarvoor gebruik van een polsspalk.
• Tijdens het fietsen kunnen handschoenen met pads onderaan en ter hoogte van de pols helpen, net als het verhogen van je stuur waardoor je geen druk uitoefent op je handwortel.
• Andere ergonomische aanpassingen die tintelen tegengaan zijn een aangepaste verticale computermuis waarbij je je pols recht in plaats van gedraaid houdt of een polssteun aan de rand van je bureau waarop je je toetsenbord plaatst.

Behandelingen: infiltratie en (kijk)operatie

“Werkt dat onvoldoende dan is de volgende stap een infiltratie met corticosteroïden in de pols. Dat geeft meestal snel verlichting maar het effect is vaak tijdelijk. Medicatie is niet voorhanden, zelfs pijnstillers hebben hier geen effect op.”

Blijven de klachten toenemen of is er sprake van kracht- of gevoelsverlies, dan is een operatie de volgende stap. “Dit is een van de weinige ingrepen waarbij ik als handchirurg adviseer om dit zeker te overwegen. Bij deze operatie wordt het dak van de carpale tunnel opengemaakt via een insnede in de handpalm zodat de zenuw meer ruimte krijgt. Naast deze standaardmethode hanteren we ook minimaal invasieve technieken waarbij via een kijkoperatie een buisje en een camera worden ingebracht in de pols om van binnenuit de tunnel te openen. Dat heeft als voordeel dat je sneller revalideert en minder wondpijn ervaart. Bovendien kunnen hierbij beide handen tegelijk worden aangepakt.”

Dit is een van de meest uitgevoerde ingrepen aan de hand. De overgrote meerderheid van de patiënten merkt meteen verbetering. “Reken voor het herstel, na een ingreep volgens de klassieke methode, op ongeveer een maand.”

Oefening carpale tunnel

Met deze oefening kan je de zenuwen en pezen van je hand versterken.
Strek je arm zijwaarts, maak een vuist.
Plooi je pols en strek je vingers weer uit.
Herhaal deze oefening een tiental keer.

Handartrose

Gewrichten van handen en pols zijn vaak het doelwit van polyartrose waarbij het kraakbeen en andere delen van het gewricht aangetast raken. “Dat kan pijnlijke ontstekingen en vervormingen van bot en gewrichten geven. Vooral het begin van de duim is er gevoelig voor. Bij duimbasisartrose kan er na verloop van tijd een ‘schouderteken’ ontstaan. Doordat de duimbasis dikker wordt en de duim vervormt kan je daar, met wat fantasie, een schouder in zien. Op de vingers geeft het vooral dikkere knobbels op de laatste kootjes en vingers die stijf worden en een zigzagpatroon vertonen. Dat is heel anders dan bij reumatoïde artritis waarbij de vingers veeleer in één richting scheef staan.” Net als bij andere gewrichten verloopt artrose aan de handen met opstoten en rustigere fasen en lang niet elke artrose geeft pijn.

Dit kan je zelf doen

• Blijf bewegen met je handen en vingers om zo je gewrichten soepel te houden. De meeste pijn en stijfheid ervaar je bij het opstaan maar als je je vingers buigt en strekt en de handen warm wrijft, ebt dat meestal na tien minuutjes weg.
• Kraakbeenvoedingssupplementen kan je ook altijd uitproberen al is het wetenschappelijk bewijs erg mager. De pijnlijke gewrichten insmeren met ontstekingswerende gels is ook een optie en bij een opstoot kan een kuur met ontstekingsremmers helpen.
• “Een ander eenvoudig hulpmiddel om zwelling en stijfheid tegen te gaan is slapen met siliconen ringen over je vingers of compressiehandschoenen. Vrij recent zijn er ook 3D geprinte spalkjes op maat om een pijnlijke duim wat ondersteuning en ontspanning te bieden zodat de ontsteking tot bedaren komt.”
• Warmtetherapie werkt pijnstillend. “Dat grijpt niet in op de artrose maar wel op de ontstekingsreacties. Daarnaast kan de kinesist je spierversterkende oefeningen leren om je duim te beschermen.”
• Er bestaan ook ergonomische oplossingen zoals een aangepaste computermuis of hulpmiddelen om potten open te draaien.

Behandelingen: van infiltratie tot de chihuahua-heup

In de vroege stadia van artrose kan een infiltratie in het gewricht de pijn verlichten. Een volgende stap bij pijnlijke duimbasisartrose is een ingreep waarbij het botje onderaan vervangen wordt door een pees (LRTI-ingreep) zodat de duim opnieuw kan functioneren. “In België en Frankrijk wordt soms een duimbasisprothese uitgevoerd, die goede langetermijnresultaten oplevert en mogelijk sneller revalideert. Het duimgewrichtje wordt hierbij vervangen door een soort van mini-heupje. Een grappig weetje is dat een heel gelijkaardig kunstgewricht in de VS wordt gebruikt als heupprothese voor chihuahua’s!”

Bobbels op de handen

Gladde onderhuidse bobbels (ganglion) of cysten duiken vooral op rond de polsen maar ook op de handrug zelf. “Die bevatten vocht, zijn bijna altijd onschuldig en kunnen op alle leeftijden ontstaan. Draineren of open prikken heeft geen zin omdat het fenomeen zich zal herhalen. Eigenlijk wacht je best gewoon af tot het vanzelf verdwijnt wat meestal na enkele maanden tot jaren ook gebeurt. Deze bobbels zijn veelal pijnloos maar als ze hinderen bij het functioneren, kunnen ze worden weggesneden. Daarbij wordt ook de verbinding met het gewricht weggenomen zodat ze nadien niet opnieuw kunnen vollopen.”

De oorzaak is niet altijd duidelijk. Het kan gaan om een soort onderhuidse lek in het gewrichtskapsel maar ook artrose, trauma of een anatomische afwijking.

Ziekte van Dupuytren

Bij deze littekenaandoening die vooral mannen treft, ontwikkelt een op de drie 50-plussers knobbels op de hand maar slechts bij een minderheid leidt het tot ernstige problemen waarbij de vingers kromtrekken en de hand onbruikbaar wordt. Dat ontstaat doordat bindweefsel tussen huid en pezen in de hand begint te verdikken waardoor onderhuidse strengen groeien.

Dit kan je zelf doen

“Preventief kan je hier niets tegen ondernemen, al wordt hier en daar radiotherapie ingezet maar op lange termijn zou dit de klachten net kunnen verergeren. Belangrijk is wel dat je de vingers zo beweeglijk mogelijk houdt. Ook het inmasseren met vitamine E of ontstekingsremmende zalf kan de verharding milderen. Er lopen ook veelbelovende studies naar injecties met o.a. antireumamiddelen.”

Behandeling

De ideale behandeling bestaat nog niet maar er zijn wel mogelijkheden zoals corrigerende spalken om de vingers, zoals bij orthodontie, opnieuw naar de juiste positie te manoeuvreren of het doorprikken van de strengen (fasciotomie). De laatste stap is chirurgie waarbij het aangetaste bindweefsel wordt weggehaald, maar dit vraagt een ingrijpende revalidatie. Vandaag gebruiken we voor deze ingrepen steeds vaker de microscoop om het resultaat te verbeteren en de risico’s op complicaties te verminderen.”