Hoofdpijn & migraine: wat als het aan je voeding ligt?

Van heel wat voedingsmiddelen is gekend dat ze hoofdpijn of migraine kunnen uitlokken. Maar de juiste voeding kan ook een bondgenoot zijn en zelfs komaf maken met de klachten.

Naar de exacte biologische oorzaak van migraine is het nog steeds gissen. Wel is duidelijk dat migraine en andere vormen van hoofdpijn, zoals spanningshoofdpijn, door heel uiteenlopende factoren getriggerd of beïnvloed worden. Vermoeidheid en stress, hormonale schommelingen, lichamelijke inspanningen, weersveranderingen, licht, geluid, medicatie, tandenknarsen, slecht zien, slaaptekort, noem maar op. Ook wat je eet, blijkt bij heel wat mensen een prominente rol te spelen in het ontstaan van migraine en spanningshoofdpijn. En dat reikt veel verder dan klassiekers als koffie, alcohol en oude kaas.

“Onderzoek en praktijkervaring leveren steeds meer aanwijzingen dat hoofdpijn nauw kan samenhangen met de werking van de lever, de maag en de darmen. Een link die vandaag nog al te vaak over het hoofd wordt gezien, maar die wel betekenisvol is”, weet diëtiste Christine Tobback, gespecialiseerd in de behandeling van allergieën en maagdarmproblemen.

Deze detoxsystemen lopen bij mensen met hoofdpijn en migraine vaak mank. Dat kan verschillende oorzaken hebben, zoals een vroeger doorgemaakte hepatitis, ernstige darminfecties, klierkoorts of familiale aanleg. Zeker bij migraine speelt vaak die familiale link. In deze families gaat de migraineproblematiek bovendien frequent samen met prikkelbare darm, colitis, maagklachten of beperkte levercapaciteit. Dat kan ertoe leiden dat het darmstelsel en de darmflora minder goed functioneren, waardoor spijsverteringsklachten optreden en je overgevoelig kan reageren op bepaalde stoffen.

In combinatie met stress, pollutie, geen gezonde vetten of te veel bewaar- en andere toegevoegde middelen eten, of hormonale schommelingen kan dit een migraine- of hoofdpijnaanval uitlokken.

Start vanuit je bord

“En zo beland je in een vicieuze cirkel. Door een moeizame spijsvertering zal je lever na verloop van tijd chronisch overbelast raken, waardoor die het lastiger krijgt om zijn uitgebreid takenpakket af te handelen, zoals het afbreken en verwerken van medicatie, opruimen van vervuiling, enz. Met als gevolg dat toxische stoffen langer in je lichaam blijven hangen en zich kunnen opstapelen, wat een hoofdpijn- of migraineaanval kan triggeren. Tegelijkertijd zal je behandeling tegen migraine, zoals pijnstillers, minder aanslaan. Vandaar dat het een goed idee is om bij terugkerende hoofdpijn niet eerst naar je hoofd, maar naar je bord te kijken, voor een grondige analyse van alle aspecten van je spijsvertering”, meent Christine Tobback.

Opsporen waarvoor je overgevoelig bent

“Gaat je hoofdpijn inderdaad samen met spijsverteringsproblemen en/of een allergie, dan kan een voedingsdeskundige of diëtist stapsgewijs nagaan voor welke voedingsmiddelen of combinaties je precies overgevoelig bent. Door eliminatie of door testen. Mensen zijn zich daar lang niet altijd van bewust. Maar precies door voedselintolerantie op te sporen en ze deels of geheel uit je menu te halen, lukt het in veel gevallen om je spijsvertering te verbeteren en zo je hoofdpijnklachten te verhelpen of te verminderen. Bovendien zal ook je migraine- of hoofdpijnbehandeling weer effectiever worden”, stelt Christine Tobback vast. Er kan een brede waaier aan voedselovergevoeligheid in het spel zijn, zoals voor lactose (melksuiker), caseïne, fructose (in fruit en suiker), gluten, histamine... “Door gericht te vragen naar je huidige eetgewoonten, maar ook naar de voeding waar je van hield of van gruwelde tijdens je kinderjaren, krijgen we een goed beeld. Als kind voel je intuïtief aan wat goed voor je lichaam is. Je vroege voorkeuren leren ons dus erg veel!”

Histaminereactie

Is er sprake van histamine-intolerantie, waarbij je reageert op histamine, de stof die wordt aangemaakt bij allergische reacties, dan is de link met migraine en hoofdpijn vrij duidelijk. “Histamine doet je bloedvaten uitzetten, ook in je hoofd, wat pijn kan geven. Zo’n reactie kan optreden wanneer je voeding eet die van nature veel histamine bevat of vrijgeeft, zoals bepaalde specerijen, tomaten, cacao, citrusvruchten, azijn, oude kaas, rode wijn en andere alcohol... Ben je overgevoelig, dan zal je daar sterk op reageren. Maar dat uit zich niet bij iedereen op dezelfde manier: bij de ene persoon kan dat astmaklachten geven, bij de andere hoofdpijn of allergische klachten, zoals eczeem, jeuk of huiduitslag.”

Om histamine-overgevoeligheid te traceren bestaan er provocatietesten of de diëtiste kan ze opsporen via een gerichte bevraging. Ook de manier waarop je deze voedingsmiddelen eet, kan een invloed hebben. “Cacao (chocolade) is een gekende trigger voor migraine, maar als je cacao gebruikt in combinatie met goede plantaardige vetten, dan zal dat de opname in je bloed vertragen. Concreet: als je choco met boter op een rijstwafel smeert, zal je lichaam veel minder fel reageren op de cacao door dat vertragingseffect. Het is een beetje terug naar hoe je vroeger at. Door gunstige vetten (boter of plantaardige olie) te eten, breng je een soort beschermlaag je aan rond de stoffen waar je gevoelig voor bent, zoals bewaarmiddelen in bv. charcuterie. Sinds we vet massaal zijn gaan schrappen, is onze overgevoeligheid voor heel wat voedingsstoffen sterk toegenomen. Door meer volgens het mediterrane dieet te eten, met voldoende koude olie, kan je heel wat leed voorkomen.”

Ook de geur van voeding kan migraine triggeren. “Een half uur nadat je komkommer of Provençaalse kruiden hebt geroken, beginnen de klachten. Daarin zitten salicylaten, natuurlijke stoffen die versterkend kunnen inwerken op histamine. Gewoon langs een marktkraam passeren waar deze geuren aanwezig zijn, kan soms al dat effect hebben. Het bekendste voorbeeld is het Chinese-restaurantsyndroom waarbij hoofdpijngevoelige mensen verkrampen bij de geur van sojasaus (met de smaakmaker L-glutamaat).”

Fructose en andere suikers

“Heb je moeite om fruit te verteren, dan kamp je misschien met fructosemalabsorptie. Fructose zit in alle soorten vruchten en fruitsap, maar wordt ook toegevoegd aan koekjes en roomijs. Dergelijke malabsorptie kan je opvangen door kleine stukjes fruit te eten verspreid over de dag. Zet ook niet te veel brood op het menu of wissel af met minder bewerkte alternatieven zoals boekweit. De inuline in tarwe weegt bij fructosemalabsorptie op de darmflora.”

Ook fructose wordt veel beter verdragen in combinatie met koud vet. Je kan fructose- of lactosemalabsorptie (door zuivelproducten) laten testen via een ademtest. “Die is niet altijd sluitend, want hij geeft niet aan hoe de lever op die malabsorptie reageert. En soms kan het net je lever zijn die moeite heeft met de verwerking.”

Ook andere suikers kunnen hoofdpijn uitlokken. “Naast fructosehoudende suikers, zoals honing, witte suiker en rietsuiker, zorgen ook zogenaamde gezondere suikers, zoals agave- en ahornsiroop, voor problemen. Suikers die vroeger vaak werden gebruikt, zoals druivensuiker (glucose), worden veel beter verdragen door de lever dan fructose, dat eerst nog moet worden omgezet in een andere stof. Andere goed verdragen suikers zijn rijstsiroop of maltodextrine, dat soms wordt gecombineerd met stevia. Te veel stevia kan laxerend werken. Ook een zoetstof combineer je best met gezonde vetten om de opname te vertragen en suikerschommelingen in je bloed te beperken. Niet toevallig at men vroeger pannenkoeken met suiker én een beetje boter!”

Maagzuurproblemen

Een branderig gevoel in de keel, veelvuldige oprispingen, een slecht ruikende stoelgang, een moeizame vertering, pijn rond de leverstreek... kunnen wijzen op maagzuurproblemen. “Het kan ook gaan om een maagzuurtekort, bijvoorbeeld als je al jaren maagzuurremmers neemt om deze klachten aan te pakken. Erfelijkheid en stress spelen ook een rol. Een goede werking van de maagklep bij de slokdarm vereist namelijk een voldoende zuur milieu van je maag. Een tekort aan zuur in je maag kan er dus voor zorgen dat je maagklep moeilijk sluit, met branderig zuur in je keel tot gevolg. Het zuur komt dus op de verkeerde plek terecht. Dit gaat vaak samen met een tekort aan o.a. magnesium, calcium, zink, ijzer en vitamine B12. Meer vocht ophouden, hoofdpijn en migraine, vatbaarder zijn voor infecties en allergieën, darmklachten, cardiovasculaire problemen kunnen eveneens kenmerkend zijn voor een maagzuurtekort. Wat kan daarbij helpen? Niet te laat eten, want hoe later op de dag hoe minder maagzuurproductie je hebt, kleine porties eten, en gemberthee drinken, want die stimuleert de maagzuurproductie.

Sress en beweging

Stress doet je stresshormonen pieken en die zetten histamine vrij, wat aanleiding kan geven tot overgevoelige reacties. “Die kunnen op hun beurt je gehalte aan magnesium, zink, vitamine B6, tryptofaan, enz. doen kelderen. Sommigen zijn voorlopers van serotonine (het feelgoodhormoon), dat daardoor minder wordt aangemaakt. Met als gevolg dat je stressgevoeliger wordt, in een vicieuze cirkel verzeild raakt en je migraine nog toeneemt.”

Bewegen heeft een positieve invloed. “Aerobe inspanningen, zoals rustig fietsen en wandelen, zorgen ervoor dat je minder melkzuur aanmaakt en lokken dus geen migraine uit. Dat ligt anders bij zwaardere inspanningen, zoals lopen of joggen. Daarbij kan de productie van melkzuur en vrije radicalen wel de hoogte ingaan, waardoor er zich afvalstoffen opstapelen en migraine kan worden uitgelokt, zeker in combinatie met andere vormen van overgevoeligheid.”