Hoop op behandeling van niet-alcoholische leververvetting

Naar schatting 25 % van de volwassenen kampt met een vorm van niet-alcoholische leververvetting. De ziekte blijft vaak lang onder de radar maar kan leiden tot chronische ontstekingen en zelfs levercirrose. Voor het eerst is er uitzicht op een doeltreffende behandeling, die mee ontwikkeld werd door het team van prof. Sven Francque (UZ Antwerpen).

Onze lever is een complexe metabole fabriek die een waslijst aan noodzakelijke functies vervult. Vet opstapelen hoort daar zeker niet bij. “Maar er zijn een aantal omstandigheden waarbij dit fenomeen zich wel voordoet. Alcoholmisbruik is het bekendste geval, maar lang niet de enige oorzaak. Veel minder geweten is dat ook overgewicht en/of diabetes aan de basis kunnen liggen van leververvetting of steatose. Dat staat totaal los van het gebruik van alcohol of bepaalde geneesmiddelen. Ook wie geen druppel aanraakt, kan de ziekte dus oplopen! Niet-alcoholische leververvetting en ontsteking (kortweg NASH) is een wat ongelukkige term omdat het vooral zegt wat het niet is”, legt prof. Sven Francque uit die zich al jaren in de ziekte verdiept.

NASH komt vrij frequent voor maar lang niet bij iedereen neemt de ziekte ook ernstige proporties aan. In sommige gevallen blijft het beperkt tot vetopstapeling zonder dat dit omslaat in schade aan de lever. Bij anderen evolueert de ziekte wel richting chronische ontstekingen waarbij na verloop van tijd levercellen afsterven en littekenvorming opduikt. Dat kan uitmonden in levercirrose, leverkanker en de nood aan een levertransplantatie.

“We schatten dat ongeveer een kwart van de volwassenen een vorm van leververvetting of steatose heeft. Binnen die groep is er bij ongeveer 1 op 10 sprake van de gevaarlijke schadelijke variant, die zogenaamde NASH.”

Klachtenvrij

Het vroegtijdig opmerken van de leverziekte is cruciaal om de schade te beperken maar uitgerekend daar loopt het nogal eens mank. NASH is een sluimerende, laaggradige ontsteking die langzaamaan schade berokkent. Daardoor geeft de ziekte, zoals de meeste leverziekten, doorgaans amper klachten. Er is hooguit sprake van vage symptomen zoals vermoeidheid (de lever speelt een belangrijke rol in het energiesysteem) , of wat pijn in de buikstreek, waardoor een diagnose in veel gevallen laattijdig valt.

“Vaak komt het toevallig aan het licht, wanneer bij een onderzoek licht verstoorde levertesten opduiken. Dat kan gerichter aangepakt door mensen met een verhoogd risico zoals overgewicht, metabool syndroom en diabetes ook systematisch te screenen op NASH. De meest recente richtlijnen van de wetenschappelijke verenigingen bepleiten trouwens zo’n gerichte screening op leverziekten.”

Opsporing

De opsporing van leververvetting kan vrij eenvoudig door een combinatie van een bloedanalyse van de leverwaarden met een echografie van de buik, die kan nagaan of er vetopstapeling op de lever aanwezig is. “Daarnaast beschikken we over technieken waarmee we ook de stijfheid van de lever kunnen natrekken. De lever is van nature een erg soepel orgaan maar bij ziekte of ontsteking wordt die meer rigide. De mate van stijfheid is een goede indicatie voor mogelijke littekenvorming.”

Het probleem tijdig erkennen is een must aangezien de lever beschikt over een grote herstelcapaciteit. “Wanneer tijdig wordt ingegrepen kan het ziekteverloop niet alleen afgeremd worden maar kan heel wat schade ook nog teruggedraaid worden.”

Levensstijl en co

De eerste aanpak bij dit type leververvetting is een aanpassing van de levensstijl. Door meer te bewegen en kilo’s te verliezen zullen de leverwaarden effectief verbeteren, en kan de ziekte vaak een halt worden toegeroepen. “Maar dit zal niet bij iedereen het onderliggende probleem oplossen. Bovendien is het omgooien van de levensstijl ook niet voor elke patiënt even haalbaar”, weet prof. Francque. Specifieke geneesmiddelen om NASH te behandelen bestaan tot op heden nog altijd niet. “Wel merken we dat medicatie die inwerkt op het lichaamsgewicht of obesitasingrepen waarna mensen aanzienlijk afvallen, ook een gunstig effect hebben op de gezondheid van de lever.”

Doorbraak

Een nieuw geneesmiddel, Lanifibranor, dat mee werd ontwikkeld door het team van prof. Sven Francque is goed op weg om voor een grote doorbraak te zorgen op het vlak van NASH-behandeling. Het middel dat gewoon oraal kan worden ingenomen, boekte veelbelovende resultaten bij de eerste twee studiefasen. Momenteel is in de Verenigde Staten al de derde en finale fase van het onderzoek opgestart. “Tijdens die eerste onderzoeken merkten we twee opvallende verbeteringen op na slechts zes maanden behandeling. De deelnemers hadden minder last van leverontstekingen en daarnaast verminderden ook de littekens op de lever, die het gevolg waren van de ontstekingen. Er gebeurt al jaren research naar medicatie tegen NASH maar het is de eerste keer dat een geneesmiddel zoveel effecten tegelijk bereikt. Dat komt omdat het zowel in de lever zelf als op andere lichaamsprocessen inwerkt. Een ander bijkomend voordeel was dat ook de bloedsuikerspiegel erop vooruitging. Zeker bij mensen met diabetes is dat extra mooi meegenomen.”

Mechanisme

Bovendien zijn de bijwerkingen beperkt. “Sommige deelnemers bleken wat aan te komen. Dat lijkt tegenstijdig, maar is niet onlogisch. Ons vetweefsel is gemaakt om vet op te slaan, Die capaciteit is gelimiteerd. Vooral het vetweefsel binnen de buikholte is erg schadelijk. Wat dit nieuwe geneesmiddel ook doet is de functie van het normale onderhuidse vetweefsel verbeteren. Daardoor kan dit vetweefsel zijn opslagcapaciteit optimaal benutten en dus meer vet opstapelen. Dat geeft een verschuiving van de vetopslag van het ontstoken buikvet naar het betere onderhuidse vetweefsel. Dat verklaart waarom mensen soms een beetje aankomen, maar tegelijk de ontstekingen en littekens van de lever zien verminderen, en ook hun suikerregeling en bloeddruk opkrikken.”

Tijdens de derde studiefase wordt het middel gedurende langere tijd – 18 maanden – op een grotere groep patiënten uitgetest. Door de pandemie lopen ook geneesmiddelenonderzoeken enige vertraging op maar als de resultaten bevestigd worden, zal het middel vermoedelijk tegen 2025 op de markt komen.