HST, heilzaam op elke leeftijd

Zo kort mogelijk en in een zo laag mogelijke dosis. Dat was de richtlijn bij het gebruik van hormonale substitutietherapie (HST) om menopauzeklachten te verlichten. Maar dat advies verandert stilaan.

Cardioloog Pedro Brugada merkte recent nog op dat heel wat medische adviezen grondig afwijken van wat vijf jaar geleden werd aanbevolen. Medische wetenschap lijkt sneller dan ooit te evolueren. Dat is ook het geval voor de aanpak van menopauzeklachten. “De richtlijnen voor het gebruik van HST waren tot nu toe altijd zeer conservatief maar daar is beweging in gekomen. Intussen hebben we ruim 60 jaar ervaring met het gebruik van deze therapie en tonen nieuwe studies alsmaar meer voordelen aan. Aanvankelijk was het inderdaad wat zoeken naar het juiste evenwicht van deze middelen. Vandaag worden bio-identieke producten gebruikt, die dus dezelfde vrouwelijke hormonen bevatten als degenen die het lichaam aanmaakt. Bovendien kunnen ze ook toegediend worden via de huid in de vorm van een gel, spray of pleister. Dat heeft het grote voordeel dat het oestrogeen niet via de lever passeert maar dat de hormonen via de huidcellen snel worden opgenomen in de bloedbaan en zo naar de verschillende oestrogeen-receptoren in het lichaam worden verspreid”, legt gynaecoloog prof. Herman Depypere (UZ Gent) uit, voorzitter van de Belgian Menopause Society.

Er staat vandaag geen leeftijdslimiet meer op HST. Maar laat je wel regelmatig opvolgen door je arts.

Veilig voor de borsten

Ongeveer driekwart van de vrouwen ondervindt menopauzeklachten zoals opvliegers, slaapproblemen, vermoeidheid, dunnere huid en haar, vaginale droogte of prikkelbaarheid door het drastisch terugvallen van vrouwelijke hormonen. Vooral oestrogeen is betrokken bij honderden lichaamsprocessen, wat heel uiteenlopende ongemakken kan geven die niet altijd herkend worden. “Veel vrouwen met klachten kunnen prima geholpen worden via de huidige generatie aan natuurlijke HST-middelen. Lange tijd was er hierover grote terughoudendheid bij nogal wat vrouwen als gevolg van foute informatie door een oudere studie waarbij andere, synthetische hormoonpreparaten werden gebruikt. Dat maakte dat velen onnodig bang waren dat dit het risico op borstkanker zou verhogen. Alle studies wijzen erop dat behandeling met een lage dosis bio-identieke hormonen die via de huid worden toegediend veilig zijn voor de borsten.”

Van hart tot hersenen

HST blijkt niet alleen efficiënt in het verlichten van menopauzeleed, maar steeds meer studies onderlijnen ook het preventieve effect van deze hormonale middelen. “Oestrogenen beschermen de bloedvaten tegen beschadiging en slagaderverkalking. Wanneer die wegvallen stijgt bij vrouwen het risico op hart- en vaatziekten, maar het gebruik van HST vertraagt het proces van dichtslibbende slagaders door de vorming van cholesterolplaques.” Een gelijkaardig effect heeft HST bij de preventie van osteoporose. Het fenomeen van botafbraak versnelt immers vanaf de menopauze waardoor er meer risico is op breuken. Dat valt niet te onderschatten als je weet dat meer vrouwen overlijden aan de gevolgen van osteoporose dan aan borstkanker.

Ook op darm- en endeldarmkanker is er een aangetoond gunstig effect, net als op het metabolisme, waardoor ook het proces van spierverlies wordt afgeremd. “Wij zoeken trouwens continu naar optimale oplossingen om zowel klachten te bestrijden, aandoeningen te voorkomen als de borsten te beschermen. Zo loopt er momenteel een studie waarbij we de effecten op onder meer spiermassa en buikvet vergelijken bij drie groepen vrouwen. De eerste groep gebruikt alleen HST, de tweede HST en een sportprogramma, en de laatste groep doet alleen sport. Als we de aanpak kunnen verfijnen en de aanmaak van buikvet voorkomen, dan zal ook het risico op diabetes en borstkanker verminderen.”

Een van de meer recente inzichten is de impact van HST op het voorkomen van dementie bij vrouwen in de menopauze. Uit onderzoek van UZ Gent en de Sorbonne universiteit bleek dat vrouwen die in de vroege menopauze drager zijn van het gen APO E4 een verhoogde kans lopen op Alzheimer. Het gebruik van HST heeft al na zes maanden een beschermend effect hierop doordat er minder afbraak van de hersencellen plaatsvindt. Verdere studies zullen dit moeten bevestigen, maar het onderzoek toont weer aan dat hormonen een brede invloed hebben op ons lichaam.

Voor welke vrouwen?

Betekent dit nu dat alle vrouwen in de menopauze best HST gebruiken, ook als ze geen klachten ondervinden? Prof. Depypere: “Dat is een stap te ver. Wel zou elke vrouw die in de menopauze komt best een consult hebben met haar gynaecoloog om een individueel gezondheidsbilan op te stellen waarbij onder meer wordt gepeild naar cholesterol, vitamine D-gehalte, bloeddruk, vroeger doorgemaakte zwangerschapshypertensie... In de nabije toekomst wordt nagegaan of je drager bent van APO E4 en andere factoren. Op die manier kan je goed geïnformeerd beslissen of HST voor jou aangewezen is.”

Ook voor 60-plussers

Om zoveel mogelijk schade te voorkomen door het wegvallen van vrouwelijke hormonen start je bij klachten best zo vroeg mogelijk in je menopauze met HST. Maar ook bij wie al de 60 gepasseerd is, kan het zinvol zijn. “Ook dan kan je er veilig mee blijven doorgaan. Er staat vandaag geen leeftijdslimiet meer op HST. Belangrijk hierbij is wel dat je je regelmatig laat opvolgen door je arts en dat je ook na 75 jaar je borsten laat screenen via een mammografie. Wil je de behandeling na jaren stoppen? Ook dat kan gerust. Je hoeft niet af te bouwen. Keren de klachten na enkele weken weer terug, dan mag je ook herbeginnen. Doe dat liefst altijd in overleg met je arts.”