De drie grootschalige Vlaamse bevolkingsonderzoeken naar kanker kenden over heel 2020 bekeken slechts een beperkte impact van de coronacrisis. Dat blijkt uit het jaarrapport van het Centrum voor Kankeropsporing. De screenings voor borst-, dikkedarm- en baarmoederhalskanker liepen weliswaar vertraging op, maar die werd nog binnen 2020 grotendeels ingehaald.
De drie onderzoeken, waarbij de doelgroepen op basis van leeftijd en geslacht worden uitgenodigd voor een preventieve screening en indien nodig opvolging, werden vorig jaar op uiteenlopende tijdstippen gedurende een periode stilgelegd vanwege de coronapandemie. Volgens het Centrum voor Kankeropsporing was er echter tijdens 2020 nog een forse inhaalbeweging. Voor borstkanker bijvoorbeeld daalde de totale dekkingsgraad van de screenings daarom ‘slechts’ van 65 naar 61 procent van de doelgroep, met bovendien daarbovenop nog heel wat screenings die begin 2021 alsnog gebeurden.
Weinig impact
Volgens Vlaams minister van Volksgezondheid Wouter Beke (CD&V) bleef de impact van de coronacrisis op de bevolkingsonderzoeken in Vlaanderen ook beperkt in vergelijking met buitenlandse voorbeelden. In Nederland ontving in 2020 bijvoorbeeld slechts 55 procent van de doelgroep een uitnodiging voor borstkankerscreening, in Vlaanderen was dat 87 procent.
De coronacrisis zorgde dus enkel voor een tijdelijke vertraging van de onderzoeken en dat had volgens het Centrum voor Kankeropsporing ook niet tot gevolg dat kankers te laat werden ontdekt. “Vanuit ziekenhuizen kwamen vorig jaar wel dergelijke signalen, maar dat ging om andere types kanker dan waarvoor we screenen in de bevolkingsonderzoeken”, zegt directeur Patrick Martens. “Sowieso gaat het bij ons ook om het in een heel vroeg stadium opsporen van kankers, die per definitie ook trager evolueren. Een klein uitstel van de screening heeft dan ook weinig impact.”
Mensen te overtuigen
Dat de cijfers stabiel bleven tijdens de pandemie, wil echter nog niet zeggen dat de respons niet nog hoger kan. “Er is nog steeds een deel van de bevolking dat we niet bereiken”, stelt Beke. “We moeten nog meer inzetten op actief in dialoog gaan met mensen om hen te overtuigen zich te laten screenen.” Vooral in en rond steden blijft de situatie precair, klinkt het. Daarnaast gaan ook nog te weinig deelnemers in op een opvolgingsonderzoek indien de screening iets mogelijk verdacht aan het licht bracht.
Het nut van de screenings is intussen wel bewezen, stellen de onderzoekers. Zo werden er bij de start van de bevolkingsonderzoeken naar dikkedarmkanker eerst in 2014 meer kankers gediagnosticeerd, maar is de incidentie intussen gedaald tot onder het niveau van 2013. “De aanklampende aanpak werkt”, vindt Beke. “Dat zien we trouwens ook in de Vlaamse vaccinatiecampagne. Die is geïnspireerd op de uitnodigingen voor de bevolkingsonderzoeken en ook daar was de respons groot. In Wallonië en Brussel is er bijvoorbeeld een veel minder aanklampend beleid, zowel bij bevolkingsonderzoeken als bij de vaccinatiecampagne.”
Om ervoor te zorgen dat nog meer mensen uit de doelgroepen ingaan op de uitnodigingen tot het onderzoek, wil Vlaanderen de drempels tot deelname verder analyseren, nog meer inzetten op campagnes en aangepaste uitnodigingen voor specifieke categorieën en correct blijven informeren over de voor- en nadelen van screenings.
