Intolerant aan gluten? Zo kan je coeliakie herkennen

Hevige buikpijn, diarree, verstopping maar ook vermoeidheid en stemmingswisselingen. De klachten waarmee mensen met coeliakie kampen zijn divers en worden daardoor vaak niet herkend. Maar door gluten op het menu te houden, raakt de darmwand beschadigd met allerlei klachten tot gevolg. Nochtans kan je coeliakie vrij eenvoudig laten opsporen.

Coeliakie (spreek uit seuliakie) is eigenlijk een auto-immuunziekte waarbij het lichaam overgevoelig reageert op gluten, een eiwit dat onder meer in tarwe, rogge, gerst, spelt en kamut zit. Voedingsmiddelen zoals brood, pasta, koekjes bevatten veel gluten.

“Wanneer je gluten binnenkrijgt, volgt er een ontstekingsreactie in de dunne darm omdat het lichaam die stof onterecht als een vreemde indringer beschouwt. De darmvlokken in de binnenwand raken door herhaaldelijk contact met gluten en de bijhorende ontstekingsreacties aangetast. Die vlakken af, waardoor ze er minder goed in slagen om vitaminen, mineralen enz op te nemen uit onze voeding”, verduidelijkt Katrien Wellens, diëtste (UZA) en zelf coeliakiepatiënt. Na verloop van tijd geeft dat een divers scala aan klachten zoals diarree en constipatie, misselijkheid, buikpijn, braken en gewichtsverlies. “Daarnaast zijn er ook vagere symptomen mogelijk zoals zich onwel voelen, vermoeidheid, stemmingswisselingen, emotioneel zijn, aften in de mond, afwijkingen van het tandglazuur enzovoort. Bij die problemen ligt de link met coeliakie veel minder voor de hand, waardoor de ziekte bij veel mensen onopgemerkt blijft.” De internationale dag van coeliakie op 16 mei staat dan ook in het teken van meer bewustwording.

Geen kinderziekte

De diagnose zelf kan nochtans vrij simpel gesteld worden, aan de hand van een bloedonderzoek dat checkt of er antistoffen tegen gluten aanwezig zijn. Vóór die bloedanalyse is het wel belangrijk dat je gluten eet, anders kan de ontstekingsreactie niet aangetoond worden.

Het idee dat coeliakie alleen bij kinderen voorkomt is intussen ook bijgesteld. “Het kan nog op elke leeftijd opduiken, bij gezonde mensen die vaak lang rondlopen met steeds terugkerende klachten. Wie twijfelt of zo’n bloedanalyse nuttig kan zijn, kan dat checken via een onlinesymptomen test (zie onderaan)”, vertelt Katrien Wellens.

Is er sprake van verhoogde antistoffen in je bloed, dan volgt er nog een gastroscopie, waarbij enkele stukjes weefsel van de dunne darm worden weggehaald voor onderzoek. Blijken die beschadigd, dan bevestigt dat de diagnose. Alleen bij kinderen met heel hoge antistoffen, is dat onder bepaalde voorwaarden niet nodig.

Waarom coeliakie precies ontstaat is niet helemaal duidelijk. Naast een genetische aanleg spelen zeker ook omgevingsfactoren een rol. Heb je een eerstegraadsverwant met de ziekte, dan kan het interessant om je te laten screenen.

Strikt dieet

Medicatie om coeliakie te genezen is er (nog) niet, al lopen er wel tal van onderzoeken hiernaar. “De enige en meest doeltreffende behandeling is een strikt glutenvrij dieet. De schade in de dunne darm ontstaat meestal pas na herhaaldelijke en langdurige blootstellingen aan gluten. Maar die schade is omkeerbaar. Door gluten vervolgens altijd en overal te bannen, kan je je dunne darm dus weer herstellen.”

Overschakelen naar een compleet glutenvrij dieet is behoorlijk ingrijpend, aangezien gluten alom aanwezig is in ons dagelijks voedingspatroon. Zo moeten alle producten met tarwe, gerst, spelt, rogge en kamut van het menu. Haver is wel glutenvrij maar is wel vaak ‘besmet’ met gluten. Ook pasta, bier en koekjes bevatten gluten. Bovendien geeft gluten structuur aan je brood. Door dat eruit te halen, krijg je een totaal ander type brood.

“Wat het extra lastig maakt, is dat er ook heel wat verborgen gluten in voeding zitten zoals in snoepjes, sauzen, bouillonblokjes waardoor je altijd alert moet zijn. Thuis kunnen mensen het vaak goed onder controle houden, maar op restaurant of op vriendenbezoek is het altijd uitkijken, ook voor contaminatie. Zo zijn frietjes perfect glutenvrij maar als ze gebakken worden in een frituur waar voordien kroketten in lagen te sudderen, zijn ze besmet. Letterlijk één kruimel brood volstaat om een ontsteking in gang te zetten.”

Naast ontstekingsreacties kan onbehandelde coeliakie op lange termijn ook zorgen voor tekorten. “Doordat het lichaam onvoldoende voedingsstoffen zoals ijzer, calcium opneemt, kan dat bijvoorbeeld het risico op osteoporose verhogen.”

Terwijl glutenvrij eten een absolute must is bij coeliakie, biedt het geen gezondheidsvoordelen voor wie daar niet mee kampt. Wie hoopt ermee af te vallen, kan zich de moeite besparen. “Leef je samen met iemand met coeliakie, dan kan je zonder problemen mee glutenvrij eten, zolang je maar zorgt voor een gebalanceerd en gevarieerd eetpatroon.”

Meer info: online zelftest van symptomen:

www.schaer.com/nl-be/help-center/symptom-test