Leverschade: wat ligt er op je lever?

Bij leverschade denken we automatisch aan alcohol als boosdoener, maar steeds vaker blijkt onze levensstijl een belangrijke belager. Een kwart van de Belgen kampt met leververvetting. Met de juiste aanpassingen kan je lever volledig herstellen.

Hij verlost ons van toxische stoffen, regelt ons metabolisme, produceert allerhande nuttige stoffen en is een sterkhouder van ons immuunsysteem. Maar terwijl hart en hersenen volop aandacht genieten, blijft deze stille motor veelal onderbelicht. Bovendien circuleren over de lever een pak misvattingen.

1 Wat zijn de meest voorkomende leverproblemen?

Leverspecialist dr. Sarah Raevens (UZ Gent): “De frequentste oorzaken voor een zieke lever zijn vandaag niet-alcoholische leververvetting (MASLD) en leverschade door alcoholgebruik. In dat laatste geval gaat het zeker niet altijd om alcoholverslaafden of probleemdrinkers. Heel vaak zien we ook mensen die drinken uit gewoonte, om te relaxen. Ze blijven wel professioneel en sociaal functioneren en hebben dus geen idee dat ze eigenlijk te veel drinken. Dat alcoholgebruik kan littekens op de lever geven zonder dat je daar iets van merkt. Bij sommigen komt het pas aan het licht als er al sprake is van een onomkeerbare levercirrose.

Virussen, zoals hepatitis B en C die vroeger de voornaamste oorzaken voor leverschade waren, duiken minder frequent op doordat er hiervoor meer bewustwording is gekomen, vaccinatie en betere therapieën. Voor hepatitis C bestaan er sinds kort zelfs heel goede genezende behandelingen waardoor we dat nauwelijks nog zien.

Genetische aandoeningen die de lever beschadigen zijn zeldzamer, met uitzondering van ijzerstapelingsziekte (hemochromatose), waarbij het bloed te veel ijzer vasthoudt. Dat teveel aan ijzer in het bloed zal zich in de organen opstapelen zoals de lever en de pancreas wat kan leiden tot cirrose. Via een bloedonderzoek wordt deze aandoening vandaag meestal tijdig opgepikt en behandeld via aderlatingen.”

2 Welke oorzaken schuilen achter die oprukkende niet-alcoholische leververvetting?

“In de meeste gevallen ligt levensstijl aan de basis en gaat het gepaard met de typische metabole ziekten zoals obesitas, diabetes, hoge bloeddruk, te hoge cholesterol. Zeker als die aandoeningen niet goed onder controle zijn, is het risico op een snel evoluerende zieke lever groter. Bij een kleine groep mensen met leververvetting is er helemaal geen sprake van overgewicht, diabetes enzovoort en is het probleem wellicht gelinkt aan genetische oorzaken. Van de 11 miljoen Belgen kampt vandaag al 20 tot 25% met een vette lever, van wie 5 à 10% een groot risico loopt dat dit uitmondt in een gevorderde ziekte zoals levercirrose. In geval van een ernstige levercirrose met complicaties waarbij de lever haar functie niet goed meer kan verrichten is de enige mogelijke behandeling een transplantatie. In de VS is MASLD nu al de voornaamste oorzaak voor levertransplantatie en alle parameters wijzen erop dat het ook hier die richting uitgaat.”

Leververvetting gaat meestal gepaard met obesitas, diabetes, hoge bloeddruk en hoge cholesterol.

3 Hoe ziet zo’n vette lever of foie gras eruit?

“Als je de lever met de microscoop bekijkt, zie je echt een opstapeling van vet. In de gezonde levercellen nestelen zich een soort vetdruppels of witte bolletjes. Zo’n vervette lever kan wel nog jarenlang zijn normale functies uitvoeren, anders zou je snel in de problemen raken.

Elke chronische leverziekte zoals vervetting evolueert volgens vier fasen. Het begint met vetontstekingen, gevolgd door twee fasen van fibrose waarbij er ook littekens gevormd worden op de lever. In de laatste fase ontstaat cirrose waarbij de lever kleiner en taaier is geworden door de verlittekening. Tot aan dat finale stadium kan dat proces nog omgekeerd worden en kan je vetopslag en zelfs littekens nog terugdraaien door levensstijl-aanpassingen. Als mensen met littekens op de lever door alcohol erin slagen om compleet te stoppen met drinken, dan kan de lever nog volledig genezen. Dit orgaan beschikt over een krachtig zelfherstellend vermogen.”

4 Wat kan je concreet ondernemen om een vervette lever te genezen?

“In de eerste plaats: levensstijlaanpassingen doorvoeren. Dat hoeven geen grootse omwentelingen te zijn. Wie overgewicht heeft en vijf à tien procent gewicht verliest, kan op die manier de vetopstapeling quasi volledig doen verdwijnen. Dat combineer je best met driemaal per week minimum een half uur matig intensief bewegen, zoals stevig wandelen. Beweging bestrijdt ook insulineresistentie en ondersteunt je metabolisme. Daarnaast beperk je best je alcoholgebruik tot de aanbevolen hoeveelheid van 10 standaardglazen per week en drink je liefst niet alle dagen om de levercellen die de alcohol moeten afbreken de kans te geven te herstellen.

Medicatie tegen leververvetting is er momenteel nog niet maar wereldwijd zitten er heel wat middelen in de pijplijn en ook bij ons lopen verschillende studies. Vooral medicatie uit de diabeteswereld maakt grote kans om ook vetontstekingen in de lever aan te pakken. Een van die veelbelovende onderzoeken is dat naar het effect van Ozempic bij leververvetting. Over vijf jaar beschikken we wellicht wel over efficiënte medicatie hiervoor, natuurlijk altijd in combinatie met een gezonde levensstijl.”

5 Welke symptomen geven leverproble-men? Zijn er alarm-signalen?

“Neen. Bij ruim 90% van alle leverziekten zijn er geen specifieke symptomen waardoor schade zoals door vervetting vaak pas laattijdig aan het licht komt. Want pas in de vergevorderde stadia kan je allerlei ernstige symptomen opmerken zoals gezwollen benen en buik doordat vocht wordt vastgehouden, geelzucht, verwardheid of hormonale veranderingen bij mannen. Zo’n leververvetting kan er 20 tot 30 jaar over doen om zich te ontwikkelen tot een cirrose of kanker.

Enkel bij bepaalde immuunziekten aan de lever, zoals problemen aan de galkanalen, zijn er in een vroege fase al specifieke klachten zoals jeuk, geelzucht of vermoeidheid. Regelmatig hoor ik mensen overtuigend beschrijven dat hun lever pijn geeft maar dat is onmogelijk omdat dat orgaan geen pijnreceptoren bevat. Meestal gaat het dan om een rib of spier die over de lever ligt en geklemd zit, of het gaat om koliekpijn door de galblaas of galstenen.”

6 Hoe kan je leverproblemen opsporen?

“In het bloed zijn er verschillende parameters die leverproblemen kunnen aangeven. De patronen in de verstoorde levertesten geven ons meestal al een goede indicatie van de mogelijke oorzaak. Zo ziet een vervette lever er in het bloed anders uit dan een lever die beschadigd is door een auto-immuunziekte. Nadien volgt een echografie van de lever om na te gaan hoe die eruitziet. Een vervette lever is lichtgrijs en vaak ook wat vergroot terwijl een kleinere lever op cirrose kan wijzen. Om de graad van chronische schade na te kijken wordt er een fibroscan genomen waarbij via geluidsgolven de verlittekening wordt gemeten.”

7 Zou iedereen boven 50 jaar best zijn leverwaarden eens laten checken?

“Leverartsen pleiten er inderdaad voor dat mensen boven 50 jaarlijks hun leverwaarden laten controleren via een bloedanalyse, net zoals hun cholesterol en suikerwaarden. Op die manier kunnen zowel een vervette lever, ontstekingen en auto-immuunziekten veel sneller opgespoord en behandeld worden. Bij verstoorde leverwaarden is een goede interpretatie wel cruciaal want zo kunnen ook mild verstoorde testen al wijzen op ernstige klachten terwijl we omgekeerd zien dat een zware cirrose ook normale leverwaarden kan geven omdat de ontsteking bij hen al is uitgedoofd.”

8 Ook medicatie kan de lever schade toebrengen. Met welke middelen is het extra uitkijken?

“Elk geneesmiddel passeert via de lever en kan dus in principe een reactie uitlokken of schade berokkenen. Meestal herstelt de lever wel als je met dat middel stopt. Sommige geneesmiddelen geven een hoger risico zoals bepaalde antibiotica, antischimmelmiddelen of cholesterolremmers. Ook langdurig gebruik van paracetamol kan voor ernstige schade zorgen. Wie meer dan vier gram per dag inneemt, al dan niet in combinatie met alcohol of andere middelen kan op korte tijd acuut leverfalen ontwikkelen. De lever kan op dat moment de toxische stoffen onvoldoende omzetten naar niet-giftige waardoor je alleen nog toxische stoffen overhoudt die de levercellen kapotmaken. Dat kan de leverfunctie vernietigen en dat is levensbedreigend.”

9 Helpen de vele vitaminesupplemen-ten om de lever te ondersteunen?

“Vitaminesupplementen neem je best niet zonder dat eerst via een bloedanalyse is nagegaan of er tekorten zijn. Dat kan het geval zijn bij bepaalde aandoeningen zoals glutenintolerantie, de ziekte van Crohn of chronische maagontstekingen waardoor onvoldoende voedingsstoffen geabsorbeerd worden, of bij mensen die veganistisch eten. Maar je moet al heel erg je best doen om via een ongezonde levensstijl levensbelangrijke tekorten te krijgen. Baat het niet, dan schaadt het niet, gaat niet altijd op. Sommige van de vrij verkrijgbare preparaten of kruiden uit het alternatieve circuit kunnen vulmiddelen of actieve stoffen bevatten die voor leverproblemen kunnen zorgen. Zeker met online producten weet je vaak niet wat er precies in zit.”

Een van de veelbelovende onderzoeken is dat naar het effect van Ozempic bij leververvetting.

10 Hoe zinvol is een detoxkuur?

“Langs alle kanten lees je over peperdure supplementen om de lever te ontgiften om hem beter te laten werken. Ik begrijp dat mensen dit graag willen geloven, maar het is onzin en weggegooid geld. Als je die zogezegde wetenschappelijke onderzoeken bekijkt, merk je meteen dat het gebakken lucht is. De lever heeft helemaal geen behoefte aan een of andere zuivering of rustperiode. Die doet gewoon zijn werk voor jou. Alleen als de lever zwaar beschadigd is zoals bij een cirrose, faalt hij in zijn opdrachten. De enige effectieve manier om je lever te ondersteunen is gezond eten, bewegen en alcohol schrappen.”