Mediteren is fijn voor je brein

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat mediteren de structuur van je brein wijzigt, het opnieuw programmeert, de innerlijke oorzaken van leed aanpakt en een positieve impact heeft op het verouderingsproces.

Het meest recente wetenschappelijk onderzoek van professor Steven Laureys maakt ophef. Deze neuroloog, directeur van het FNRS (de Franstalige tegenhanger van het FWO) en hoofd van de Coma Science Group van het universitaire ziekenhuis van Luik, nodigde de boeddhistische monnik Matthieu Ricard uit in zijn lab en observeerde diens brein met medische beeldvorming. En wat hij zag verbaasde de arts: meditatie bleek een significante invloed te hebben op de hersenen van de monnik, zowel qua structuur – meer grijze stof -, qua verbindingen – meer witte stof -, als qua activiteit. “Voor een zeventiger heeft Matthieu Ricard een bijzonder goed geconserveerd en geconnecteerd brein”, klinkt het bij professor Laureys. Hij vond dit alles zo opmerkelijk dat hij er een boek over schreef.

In dat boek trekt de neuroloog een parallel tussen het trainen van je brein en het trainen van je spieren. “Net zoals je je spieren kan versterken en ontwikkelen met gerichte oefeningen, blijkt Matthieu Ricard bepaalde zones van zijn hersenen te hebben ontwikkeld dankzij gerichte mentale oefeningen. De verklaring daarvoor is de neurale plasticiteit van de hersenen.”

Je moet geen monnik zijn

Toch hoef je geenszins een boeddhistische monnik te worden om de heilzame invloed van meditatie te ondervinden: acht weken lang elke dag 20 minuten mediteren heeft al een positief effect op zowel je emoties als je gedrag. Bovendien voltrekken er zich zichtbare veranderingen in de structuur en de werking van je brein.

Je hebt minder negatieve gedachten, je tobt minder, je ervaart minder stress, angst en pijn. Depressieve gevoelens steken minder snel opnieuw de kop op, je slaapt beter en je afweersysteem gaat erop vooruit. Je bloeddruk daalt en emotioneel ben je meer in balans. Allemaal kleine ‘mirakels’ die het resultaat zijn van meditatie.

“Onderzoek heeft aangetoond dat mediteren een even krachtig therapeutisch effect heeft als angstremmers, antidepressiva of pijnstillers”, aldus nog de neuroloog, die trouwens zelf meditatiesessies voorschrijft aan zijn patiënten. “Meditatie geneest niet, maar tempert wel chronische pijn en het emotionele leed dat eruit voortvloeit. Meditatie en geneeskunde zijn complementair.”

Meditatie is geen levenselixir, maar het helpt wel om op een prettige manier oud te worden. “Meditatiesessies kunnen een invloed hebben op je chromosomen, vooral dan op de telomeren, de uiteinden van de chromosomen”, legt professor Laureys uit. “Naarmate je ouder wordt, krimpen die uiteinden, om op een dag helemaal te verdwijnen. Chronische stress en angst lijken dat proces te versnellen. Bij proefpersonen die veel mediteren, zijn de telomeren langer. De cellen zijn beter beschermd en hebben een langere levensverwachting.”

Diverse technieken

Iedereen kan mediteren. “Je moet gewoon uitzoeken welke vorm het beste bij je past”, adviseert de specialist. Vandaar dat hij in zijn boek diverse technieken en een hele reeks toepassingen voorstelt. Een van de meest trendy technieken is mindfulness, waarbij je zonder te analyseren, te oordelen, te vergelijken, te bekritiseren of te piekeren volledig focust op het hier en nu.

Ademhalingsmeditatie is dan weer een van de populairste technieken wereldwijd. En Loving Kindness Meditation is een techniek die je helpt om altruïstische eigenschappen te ontwikkelen zoals mededogen, begrip, liefde en vriendschap. Het is een krachtig middel om meer positieve gedachten en emoties te ervaren en om meer zin te geven aan je leven.

Yoga als aanvulling

Yoga is een prima aanvulling, maar hoe begin je eraan? “Iedereen moet gewoon doen wat hij of zij kan”, klinkt het motto van de neuroloog. Het is niet de bedoeling om meer druk te leggen, wel om druk weg te nemen. “Om te beginnen moet je een geschikt moment uitkiezen en een rustig plekje zoeken. Voor je je eigen mentale welzijnsprogramma start, woon je best eerst een workshop of een les bij, onder leiding van een geschoolde professional. Al kan je ook een goede app op je smartphone installeren, een boek met audiogids lezen of een video bekijken op het internet. Eenmaal je de techniek onder de knie hebt, kan je overal mediteren: in de trein, in de file, op kantoor, enz.”

Meditatie-experts raden aan om in het begin vijf tot tien minuten te mediteren per sessie en de duur van de sessies vervolgens geleidelijk op te voeren tot minimum 20 minuten per dag. Pas dan zal je merken dat een en ander blijvend verandert.

Hoed je voor kwakzalvers

Ook al werd tot nog toe nooit enige schadelijke bijwerking van mediteren vastgesteld, toch benadrukt Steven Laureys dat je beter een arts raadpleegt als je met gezondheidsproblemen kampt. De onderzoeker waarschuwt ook voor charlatans, goeroes en zelfverklaarde therapeuten. En die zijn helaas talrijk. “Patiënten die willen leren mediteren of aan mindfulness willen doen, kiezen het best een docent die een degelijke opleiding heeft gevolgd”, klinkt het nog.