Menopauze: wat je baas moet weten!

De menopauze en de ongemakken die ermee gepaard kunnen gaan, stoppen niet op het werk. Maar weten ook je collega’s, en vooral je baas, wat dat betekent: vrouwen in de overgang?

6.30 uur. Na een slapeloze nacht met opvliegers gaat de wekker af. Uitgeput sleep je je naar het werk, waar je een belangrijke presentatie moet geven. Met twintig paar ogen op jou gericht, loop je helemaal rood aan. Het zweet lijkt uit al je poriën te gutsen. Gênant! Tot overmaat van ramp blijkt er een foutje te staan in je powerpoint. Een nulletje te veel bij een prijsberekening. Je baas spreekt je er achteraf op aan. Waarop jij uit je krammen schiet en zegt dat hij niet eens de moeite heeft gedaan om het vooraf te bekijken.

Het zou een werkdag uit het leven van een vrouw in de overgang kunnen zijn. Zij, gebukt onder menopauzeklachten. Hij, de baas, totaal onwetend over wat speelt.

“De perimenopauze, de periode die de menopauze voorafgaat, wordt gekenmerkt door hormonale schommelingen”, legt arbeidsarts Lode Godderis uit. “En dat veroorzaakt lichamelijke klachten – warmte- opwellingen, nachtzweten, slaapstoornissen – waardoor je overdag vermoeid bent. En dat bevordert niet meteen je functioneren en concentratie op het werk. Je heb niet alleen opvliegers, je bent ook sneller opvliegend of geïrriteerd, en dat komt de relatie met collega’s en leidinggevenden evenmin ten goede.”

Meer dan een slechte dag

Lode Godderis is professor arbeidsgeneeskunde aan de KU Leuven en CEO van Groep IDEWE, een externe dienst voor preventie en bescherming op het werk. “De menopauze is een nog jonge discipline in de arbeidsgeneeskunde. Er is nog maar weinig onderzoek gedaan naar de impact ervan op het werk en de mate waarin de klachten het functioneren beïnvloeden.” Maar dat het een belangrijke impact heeft en dat die verder reikt dan eens een slechte dag hebben, daar is Godderis van overtuigd.

“Uit het weinige onderzoek naar ziekteverzuim door de menopauze, blijkt dat vrouwen met ernstige klachten geregeld kortstondig afwezig zijn. Maar de algemene cijfers inzake ziekteverzuim tonen aan dat vrouwen vanaf 45 jaar, de leeftijd waarop de perimenopauze doorgaans start, vaker langdurig afwezig zijn door mentale klachten. Daar is de relatie met de menopau- ze nog niet gelegd, maar het zou interessant zijn die te onderzoeken.”

Dit werkt op het werk

• Vermijd stress. Het is extra belangrijk om stress te vermijden. “Omdat meer vrouwen werken en daardoor meer stress ervaren, hebben ze wellicht ook meer menopauzeklachten. Want stress en menopauze gaan niet goed samen”, weet Leen Steyaert, menopauzeconsulent en auteur van het boek ‘Stralend door de menopauze’.
• Verdeel je tijd beter. Stress vermijden op het werk doe je o.a. door je tijd beter verdelen. “Vaak regel je tijdens je werkuren nog privézaken, doe je telefoontjes,... Probeer de tijd op het werk enkel aan je werk te besteden, zodat je je kan focussen.
• Flexibele werkuren. Spreek erover met je werkgever, zodat je (tijdelijk) een uur later kan beginnen werken.
• Geregeld pauzeren is ook heel belangrijk. De tijd dat je acht uur aan een stuk doorwerkt, is echt voorbij. Neem ’s middags een uur tot anderhalf uur pauze en ga ondertussen even wandelen.
• Denk aan een goede levensstijl: eet gezond, beweeg voldoen, ga op tijd slapen. Eet bepaalde voeding met mate om opvliegers te voorkomen: suiker, koffie en alcohol zijn echte triggers.
• Pas je kleding aan. Heb je geregeld warmteopwellingen, draag dan lichte kledij in laagjes.

Burn-out of menopauze?

Die link legt loopbaanbegeleider Sofie Vanham van Passion for Work alvast wel. “Het valt op dat vrouwen van rond de 50 die bij ons aankloppen vaak vertellen dat ze zich niet meer goed voelen op het werk, dat ze heel sterk twijfelen. Ze voelen zich moe en minder gemotiveerd, maar kunnen niet goed plaatsen hoe dat komt. Wanneer ik wat verder peil, blijkt dat ze een algemeen verlies van energie ervaren, ook in hun privéleven. Je zou dan algauw aan een burn-out denken. Maar ik vraag vrouwen van rond die leeftijd in zo’n geval altijd hoe het zit met hun menopauze. Daar schrikken ze in eerste instantie van. Als ik dan uitleg dat de menopauze, net als de pubertijd, heel veel hormonale schommelingen kan veroorzaken, beseffen ze dat het daar ook mee te maken kan hebben. Uiteraard verwijs ik hen door naar de huisarts of gynaecoloog. Als die objectief vaststelt dat ze inderdaad in de overgang zijn, voelen ze zich eerder opgelucht. Het ligt niet puur aan de job, de collega’s of de leidinggevende, maar ook aan hun lichaam. Met die wetenschap in het achterhoofd kunnen ze makkelijker aan de slag en bewuster keuzes maken.”

Onwetendheid

Steeds meer vrouwen boven de 50 zijn aan het werk, en twee derde ervaart milde tot zware menopauzeklachten: meer dan tijd dus om ook op het werk aandacht te hebben voor de menopauze. Want dat toont het weinige onderzoek dat ernaar gedaan is dan weer wél aan: als bedrijven met zorg en aandacht met menopauzeklachten omgaan, zie je dat dit een enorme impact heeft op hoe vrouwen zich voelen en hoe ze die hele periode van de overgang beleven.

“Studies in het Verenigd Koninkrijk hebben aangetoond welke kleine interventies op de werkvloer kunnen helpen”, zegt Lode Godderis. “Het gaat dan over het ter beschikking stellen van een ventilator of airco tegen de plotse warmteopwellingen. Maar ook over flexibele werkuren of voldoende autonomie toelaten, zodat wie een slechte nacht heeft gehad, wat later kan beginnen.”

Maar de allerbelangrijkste maatregel is wellicht informatie verstrekken over de menopauze. Aan iederéén op de werkvloer. “Bedrijven investeren in manieren om het werk te verlichten, ze bieden opleidingen aan of werken rond veerkracht. Dat kan ook vrouwen in de overgang helpen, maar toch is het belangrijk om de menopauze echt te benoemen”, vindt de arbeidsarts. “Vrouwelijke werknemers ervaren klachten. Het is aan het bedrijf om een cultuur te creëren waarin dit bespreekbaar is, zodat collega’s het normaal vinden om ervaringen, tips en bezorgdheden te delen.”

Temeer omdat al te vaak blijkt dat de vrouwen zelf niet altijd weten wat er aan de hand is. Ze voelen zich moe, futloos en blijven langdurig thuis met mentale klachten, die mogelijk biologisch verklaard – en dus behandeld – kunnen worden.

Sofie Vanham vreest dat die onwetendheid in sommige sectoren een nog grotere impact heeft dan in andere. “Neem nu poetsvrouwen. Zij gaan door de lichamelijke klachten misschien sneller halftijds werken om te kunnen volhouden. De baas denkt dan: die is niet langer gemotiveerd, en gaat over tot ontslag. Terwijl het mogelijk de hormonen zijn die tijdelijk een rol spelen.”

Nieuwe kansen

Ook al zijn veel menopauzeklachten van tijdelijke aard, of kunnen ze met de juiste ondersteuning of medicatie goed worden behandeld, toch is het belangrijk dat jij als vrouw – maar ook je werkgever – beseft dat je in een andere levensfase terechtkomt. Lode Godderis: “Het is het afsluiten van een vruchtbare periode. Vaak zijn de kinderen stilaan de deur uit, dus ook thuis zijn er veranderingen. Dat heeft een impact op hoe je je voelt, hoe je naar het leven kijkt. En dat biedt kansen, zowel voor de werkgever als voor vrouwen. Toch wordt er niet veel meer geïnvesteerd in oudere werknemers. Maar net door meer te investeren in die groep vrouwen, door hen opleidingskansen te bieden, krijgen ze een tweede adem. Ze hebben immers vaak net honger naar een nieuwe uitdaging, maar hebben daarbij nood aan ondersteuning.”

Vrouwen rond de menopauze zijn inderdaad soms op zoek naar meer zingeving, merkt ook loopbaancoach Sofie Vanham. Maar die vinden ze niet altijd in hun werk. “Er is slechts een klein deel vrouwen dat op die leeftijd echt een carrièreswitch maakt. De meeste vrouwen zijn op zoek naar zaken die hen meer energie geven. Dat vinden ze soms ook in een nieuwe hobby of vrijwilligerswerk.”