Misschien is het je schildklier

Futloos, humeurig, maar ook constipatie, hartkloppingen, haaruitval of slecht slapen. Als je schildklier sputtert kan dat een scala aan klachten geven. Ongeveer een op de 15 ondervindt ooit problemen.

De schildklier is zo’n orgaan waar je zelden bij stilstaat, totdat het fout begint te lopen. Want dit vlindervormige orgaan is de producent van de levensbelangrijke schildklierhormonen. Zij regelen zowat de snelheid van je leven. “Ze drijven je metabolisme aan, zorgen ervoor dat je energievoorraad op peil blijft en hebben een stimulerend effect op de gezondheid van je spieren om die energie te gebruiken. Verder voeren ze de regie over je vetverbranding, lichaamstemperatuur en hartritme. Zonder overdrijven heeft je schildklier invloed op elk aspect van je lichaam: van je botgezondheid tot je gemoed, van de menstruatiecyclus tot je haargroei”, beschrijft endocrinoloog prof. Bruno Lapauw (UZ Gent) de werking. Door die impact op zoveel processen, kan een tekort of een te hoge concentratie zich op evenveel verschillende manieren uiten. Daardoor kan het soms lang duren vooraleer de link met een balorige schildklier wordt gelegd.

Bloedanalyse

“Om na te gaan of er effectief iets schort aan je schildklier, volstaat een gewone, niet nuchtere bloedanalyse. Daarbij wordt gekeken naar het TSH, het schildklierstimulerend hormoon dat ervoor zorgt dat je schildklier voldoende T3- en T4-hormonen aanmaakt. Bij de overgrote meerderheid is dat een prima barometer. Omdat schildklierproblemen frequent voorkomen, loopt er een discussie om iedereen vanaf een bepaalde leeftijd hierop preventief te screenen. Momenteel gebeurt dat uitsluitend bij suggestieve klachten.”

Trager of sneller?

Met die schildklier kan het mislopen doordat ze te veel of te weinig hormonen produceert. Vrouwen worden opvallend meer getroffen dan mannen. Het vaakst komt een te traag werkende schildklier voor. “Daardoor kan je onder meer last hebben van kouwelijkheid, een neerslachtig gevoel, constipatie, vermoeidheid, een tragere hartslag, traag denken en handelen, en ook gewichtstoename.”

De ziekte van Hashimoto ligt in de overgrote meerderheid van de gevallen aan de basis van deze mismatch. “Deze pijnloze auto-immuunziekte verloopt meestal traag. Het kan decennia duren voor er echt symptomen ontstaan. Al kunnen die ook wel eens acuut opduiken. Je immuunsysteem valt hierbij je schildklier aan, waardoor die na verloop van tijd onvoldoende hormoon kan aanmaken. Een andere belangrijke oorzaak is jodiumtekort. Jodium is een onmisbare brandstof om schildklierhormoon te vervaardigen. Bovendien leven we hier in een jodiumarme streek. Bakkers worden daarom al geruime tijd gestimuleerd om hun brood met jodium te verrijken, al is dat wettelijk niet verplicht. Dat helpt natuurlijk, al heeft brood de jongste jaren aan populariteit ingeboet.”

In overdrive

Een schildklier die langdurig in overdrive gaat, zorgt er dan weer voor dat je stofwisseling overmatig wordt aangespoord. Dat geeft een ander klachtenpatroon, zoals onder meer een gejaagd gevoel, nervositeit, beven, zweten, een hogere hartslag, afvallen ondanks een toegenomen eetlust en een drukkend gevoel op de keel.

De boosdoener hier ligt in onze streken vaak bij een kropgezwel (struma). “Daarnaast kunnen er ook kleinere knobbels op de schildklier groeien, die eveneens voor een hyperactieve hormoonproductie zorgen. Een sluitende verklaring voor het ontstaan van die knobbels en kropgezwellen is er niet. Vermoedelijk speelt een tekort aan jodiumopname tijdens de kindertijd en adolescentie een rol. Bij een tekort tracht je schildklier dat te compenseren door harder te groeien, wat resulteert in zo’n zwelling. De meeste knobbels zijn goedaardig, maar je moet wel alert zijn voor plotse veranderingen. Die laat je best even checken.”

Nog een frequente oorzaak is de ziekte van Graves, een auto-immuunaandoening waarbij je lichaam stoffen aanmaakt die lijken op TSH. Ook dat maakt je schildklier hyperactief, waardoor er te veel hormoon in je lichaam wordt verspreid. Naast de hogergenoemde klachten zijn uitpuilende ogen kenmerkend voor Graves. “Zonder behandeling loop je met zo’n te snelle schildklier een verhoogd risico op hartritmestoornissen en osteoporose.”

Behandelen werkt

En dan nu het goede nieuws: de meeste schildklierproblemen zijn vandaag vlot onder controle te krijgen met een behandeling. “Een te trage schildklier wordt ondersteund door het (vaak levenslang) innemen van schildklierhormoon T4 (levothyroxine) in de vorm van een pilletje. Belangrijk is dat je dit nuchter inneemt, minstens een kwartier voor je ontbijt en liefst niet gelijktijdig met andere geneesmiddelen. Tijdig starten met een behandeling is belangrijk. Die extra kilo’s die je er door je te trage schildklier bij kreeg, vliegen er niet vanzelf weer af.”

Momenteel wordt nog onderzocht of het nuttig kan zijn om ook T3 toe te voegen, dat andere hormoon dat eveneens te weinig wordt vrijgesteld. “Dat kan mogelijk helpen bij een beperkt aantal mensen bij wie de medicatie toch niet optimaal afgestemd raakt. Maar studies hierover zijn niet eenduidig.”

Een hyperactieve schildklier wordt in eerste instantie stilgelegd door een hormoonremmer in combinatie met een supplement. Bij de ziekte van Graves is er bij 50 tot 60% van de patiënten na anderhalf jaar kans op genezing en kan de medicatie worden afgebouwd. Lukt dat onvoldoende, dan kan een therapie met radioactief jodium een oplossing bieden. Die stof wordt door de schildklier opgenomen en vermindert vervolgens langdurig de werking en in mindere mate de grootte van je schildklier. Wordt je schildklier hierdoor te veel onderdrukt, dan kan een hormoonsupplement soelaas bieden. Soms is een ingreep nodig om een kropgezwel of knobbel te verwijderen. “Daarnaast zijn er nieuwe behandelmethoden op komst waarbij schildklierknobbels die klachten geven via laserverbranding worden verwijderd.”