Netvliesaandoeningen, carpaletunnelsyndroom, slaapstoornissen... digitalisering leidt tot opmars van deze klachten

De digitalisering heeft ons leven radicaal veranderd. Maar overmatig en onaangepast gebruik van al die toestellen doet het aantal digitale kwaaltjes hand over hand toenemen. Leren doseren is de kunst.

We hebben er in toenemende mate last van, al zijn we er ons niet altijd van bewust dat ons digitale gedrag aan de basis ligt van een aantal vervelende gezondheidsklachten.

Vermoeide ogen

Wanneer je op een scherm kijkt, knipper je minder frequent met je ogen. Tijdens een face to face gesprek knipper je gemiddeld 16 keer per minuut met je ogen. Tijdens een minuut voor een scherm knipper je amper zes keer met je ogen. En dat minder knipperen neemt nog toe wanneer je gestrest bent, bijvoorbeeld omdat je op een zwaar dossier zitten te zwoegen of dringende mails aan het beantwoorden bent. Te weinig knipperen leidt niet zelden tot oogproblemen: je ogen worden moe en beginnen te prikken, je ziet minder goed in de verte, soms krijg je zelfs hoofdpijn. Uit metingen van de Franse barometer over visuele gezondheid uit 2014 blijkt dat 29% van de Fransen toen al last had van deze symptomen.

Wil je dergelijke ongemakken vermijden, dan doe je er goed aan geregeld weg te kijken van je scherm. Pas ook de grootte van de letters aan de afstand tot je scherm aan: tekst op je scherm lezen mag geen inspanning vergen. Bij een standaard scherm en een standaard lettertype – 8 tot 12 – is een afstand van 50 tot 70 cm tussen je ogen en het scherm ideaal. Oogdruppels om je ogen te bevochtigen kunnen eveneens soelaas bieden. Maar houden de klachten aan, dan ga je toch maar beter bij de oogarts langs, want dan zou het ongemak wel een te wijten kunnen zijn aan een niet of onvoldoende gecorrigeerd slecht zicht.

Netvliesaandoeningen

Uit in-vitrostudies bij dieren is gebleken dat veelvuldig aan blauw licht blootstaan – het licht dat ledschermen uitstralen -, niet zonder gevaar is voor het netvlies. Het risico op glaucoom, cataract, leeftijdsgebonden maculadegeneratie of andere degeneratieve netvliesaandoeningen neemt toe. Hoewel dit risico bij mensen (nog) niet formeel werd aangetoond, ben je uit voorzorg toch maar beter voorzichtig.

Vooral bij kinderen moet overmatige blootstelling aan blauw licht worden vermeden omdat hun ooglens gevoeliger is. Dat geldt trouwens ook voor mensen met een familiale of persoonlijke voorgeschiedenis van oogaandoeningen. De boodschap luidt hoe dan ook: matig je schermgebruik en respecteer een afstand van 50 cm tussen je ogen en je computerscherm en 20 cm bij een smartphonescherm. In de handel duiken almaar meer brillen en lenzen met een blauwfilter op. Tenzij je voelt dat ze je visuele comfort echt ten goede komen, zijn ze zeker geen must. Er bestaan vandaag ook filters voor je scherm(en). Stel verder je computerscherm in op nachtmodus: die verblindt minder in een donkere omgeving.

Carpaletunnelsyndroom en peesontstekingen

Anders dan vaak gedacht, is het carpaletunnelsyndroom zelden het gevolg van computergebruik. “De link met het gebruik van een computermuis of toetsenbord is niet duidelijk aantoonbaar. Maar de link met het carpaletunnelsyndroom is er wel bij excessief telefoongebruik en bij alle andere bewegingen waarbij je de pols plooit, waardoor de zenuw afgekneld raakt. Zoals het gebruik van machines die trillingen veroorzaken, maar ook intensief fietsen of een verkeerde positie van je pols tijdens het slapen”, verduidelijkt professor Olivier Barbier (hand- en elleboogchirurg, UZ Saint-Luc Brussel). “Peesaandoeningen komen dan weer veelvuldig voor bij mensen die kantoorwerk doen. Dat komt omdat je de polsen strekt en je spieren samentrekken wanneer je een toetsenbord hanteert”, aldus nog de chirurg.

Je kan dit probleem voorkomen door je toetsenbord recht voor je te zetten, op ongeveer 15 cm van de rand van je werkblad, zodat je handen voldoende ondersteund worden. Maar zet het ook weer niet te ver, om te vermijden dat je ellebogen op je werkblad steunen. “Wanneer je met de ellebogen op je bureau of op de armleuning van je stoel steunt, kan de elleboogzenuw afgeklemd raken, een probleem dat eveneens vaak voorkomt.” Zet verder je muis of je trackpad zo dicht mogelijk bij je toetsenbord, zodat je niet met een gestrekte arm moet werken. En de druk op je polsen kan je verminderen door een polssteun te gebruiken of zelfs een brace te dragen. Hou evenmin je telefoon tussen je hoofd en je schouder geklemd als je belt, want dat is erg belastend voor je nek- en schouderspieren. Moet je tijdens het bellen aantekeningen maken, zet dan de luidspreker aan of gebruik een hoofdtelefoon.

Psychologische problemen

Het internet is een fantastische tool om allerlei dingen op te zoeken, je hobby’s uit te diepen, met anderen te communiceren, de eenzaamheid te doorbreken... Voor velen onder ons is het scherm letterlijk een venster op de wereld geworden. Maar sommigen raken er helemaal verslaafd aan, en we hebben het dan niet enkel over jongeren! Voel je een drang om elke dag op vaste uren het internet op te gaan? Onderschat je de tijd die je online doorbrengt? Ben je geneigd om de virtuele wereld te laten primeren op je sociale leven en je gezinsleven (en krijg je daar verwijten over)? Misschien is je schermgebruik dan wel problematisch geworden. En dat probleem kan verschillende vormen aannemen: je kan verslaafd zijn aan games, gokken of porno, je hebt misschien je online shopgedrag niet meer in de hand, je schuimt dwangmatig de sociale media af... Uit verschillende studies is trouwens ook gebleken dat die sociale media nefast kunnen zijn voor je zelfbeeld: iedereen post foto’s waar het geluk en het succes van afspatten en dus voelen we ons snel ontevreden, ook al weten we heel goed dat iedereen enkel toont wat leuk is.

Slaapstoornissen

Kruip je altijd met je tablet in bed? Weet dan dat ’s avonds laat naar een scherm turen je slaapcyclus verstoort, omdat je hersenen tegenstrijdige signalen krijgen: de natuurlijke duisternis zet de aanmaak van het slaaphormoon melatonine in gang, maar het blauwe licht van je tablet zorgt ervoor dat je wakker en alerter blijft. Het gevolg is dat je gemiddeld een uur later in slaap valt en je slaapcyclus verstoord raakt. Het gevaar dat je aan slapeloosheid gaat lijden is dan nooit veraf. Vandaar het belang om één tot twee uur voor je naar bed gaat je beeldschermen uit te schakelen. Omdat je doorgaans op enkele meters van je televisietoestel zit, zorgt dat scherm voor minder problemen dan je tablet of smartphone, waarvan het blauwe licht dichterbij en dus sterker is. Ban die toestellen daarom ’s nachts uit je slaapkamer. Zo vermijd je ook dat je midden in de nacht wordt gewekt door een scherm dat plots oplicht door een melding of bericht. En word je ’s nachts toch wakker, dan kom je niet in de verleiding om je mails of berichten te checken, en val je vlotter weer in slaap.

Digitalisering zorgt voor klachten, maar ook voor oplossingen

Onze gezondheid is ook gebaat bij de digitalisering. Dankzij de veelheid aan informatie die op het internet circuleert en de talloze online discussiefora, is het internet uitgegroeid tot een heuse speler binnen de gezondheidszorg. Vanuit de medische wereld komen trouwens almaar meer initiatieven om beter met patiënten te communiceren via digitale tools (online een afspraak maken, centralisering van de informatie, enz.).

Ook de echte online hulpverlening bij psychologische klachten is in volle ontwikkeling. Zo zijn er al online hulpinitiatieven opgezet bij verslavingsproblemen zoals alcohol, drugs, gokken en gamen. Ook voor de behandeling van depressie komt er nog dit jaar een online consultatie onder de naam Depressiehulp. Hierbij zullen mensen met een depressie volledig zelfstandig aan de slag kunnen gaan, zonder tussenkomst van een hulpverlener. Dat moet de drempel verlagen, al is dergelijke zelfhulp niet meteen bedoeld voor wie kampt met ernstige klachten. Ook op het eerste Belgische e-therapieplatform – de website mypsy.be – kan je vandaag al terecht voor een videoconsultatie bij erkende, maar voorlopig vooral Franstalige, psychologen, voor de prijs van een klassieke raadpleging.