Nieuwe genetische oorzaak van lupus ontdekt

Artsen en onderzoekers van VIB, KU Leuven en UZ Leuven ontdekken een DNA-fout die een ongewone vorm van de auto-immuunziekte lupus kan veroorzaken.

Door het DNA van een jonge patiënt en diens ouders na te gaan slaagden ze erin het ziektemechanisme beter te belichten, wat op termijn tot betere behandelingsmogelijkheden zou kunnen leiden, ook voor andere patiënten. De resultaten werden vlak voor Wereld Lupusdag (10 mei) gepubliceerd in het vakblad ‘Journal of Allergy and Clinical Immunology’.

Antistoffen tegen eigen lichaam

Lupus is een auto-immuunziekte die verschillende organen kan aantasten. Het afweersysteem maakt hierbij antistoffen aan tegen het eigen lichaam. De oorzaak is in veel gevallen onduidelijk, vaak speelt er een combinatie van zowel erfelijke als omgevingsfactoren.

De Leuvense onderzoekers ontdekten nu een nieuwe genetische mutatie bij een patiënt die al op 12-jarige leeftijd lupus kreeg, maar tegelijkertijd ook heel weinig antistoffen aanmaakte om zich te beschermen tegen infecties. Deze ongewone combinatie van symptomen vormde een raadsel voor de artsen.

Fout in Ikaros-gen

Dankzij een speurtocht in het DNA van de patiënt en van beide ouders, kon het team van wetenschappers de oorzaak herleiden naar een specifieke fout in het gen voor Ikaros. Dit gen is de blauwdruk voor een eiwit dat op zijn beurt aan DNA kan binden om de productie van andere eiwitten te stimuleren.

Erika Van Nieuwenhove, arts-onderzoeker aan VIB-KU Leuven, verduidelijkt waarom de drempel voor activatie van het afweersysteem daardoor zo laag is bij deze patiënt: “Door de fout in het gen kan Ikaros niet meer goed aan het DNA binden. We zagen ook dat bepaalde immuuncellen van de patiënt hyperactief waren, zelfs zonder stimulatie. De link tussen beide was het CD22 eiwit, dat normaalgezien de immuunreactie tempert. Ikaros stimuleert normaal de productie van deze demper, maar dus niet bij deze patiënt.”

Invloed op immuunsysteem

Lupus bij kinderen komt relatief vaak voor, maar dat de oorzaak bij het Ikaros eiwit ligt is heel zeldzaam. “Kleine wijzigingen in Ikaros verhogen de kans op lupus bij volwassenen, maar omdat de effecten zo klein zijn, was het aanvankelijk moeilijk om uit te vissen hoe Ikaros het immuunsysteem beïnvloedt,” vertelt professor Adrian Liston (VIB-KU Leuven), die aan het hoofd van het labo voor translationele immunologie staat. “Bij deze familie gaat het om een genetische wijziging met grotere gevolgen, die dan ook al op jonge leeftijd lupus veroorzaakt. Maar net door het grotere effect konden we nu uitklaren op welke manier het defecte Ikaros de immuunreactie verstoort.”

Hoewel het gaat om een zeldzame vorm van lupus helpt deze doorbraak om het hele plaatje beter in kaart te brengen, bevestigt Prof. Carine Wouters, kinderreumatoloog aan UZ Leuven, die samen met prof. Liston de studie leidde: “Het mechanisme dat we bij deze patiënt ontdekten kan ook een rol van betekenis spelen bij andere patiënten. Nu we bij deze persoon begrijpen wat er fout loopt kan dat ook helpen om voor anderen meer gerichtere therapieën te ontwikkelen.”