Nieuwe tekenziekte aan de horizon

Teken zijn berucht en gevreesd doordat ze drager kunnen zijn van een bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt. Maar er is meer aan de hand. Diezelfde schapenteken kunnen ook besmet zijn met het TBE- virus dat hersen(vlies)ontsteking kan veroorzaken.

In Oost- en Centraal-Europa en in bepaalde delen van Scandinavië circuleren teken die besmet zijn met het TBE-virus (tick borne encephalitis) al geruime tijd. De jongste jaren breidt het gebied waarin het TBE-virus gevonden kan worden zich uit in zowat alle windrichtingen. Waarom is niet duidelijk maar wellicht onder meer als een gevolg van de klimaatverandering. Recent raakten ook in ons land voor het eerst drie mensen getroffen door tekenencefalitis na een beet van een schapenteek. Zij liepen die besmetting op tijdens het warme jaar 2020 toen mensen massaal de natuur opzochten tijdens de eerste lockdown. Die besmettingen vonden plaats op drie verschillende plaatsen, verspreid over het land. Een heel grote verrassing waren die besmettingen niet aangezien eerder al aangetoond werd dat dieren via teken in contact waren gekomen met het virus en ook in Nederland zijn al verschillende TBE-besmettingen bij mensen gesignaleerd.

Directe overdracht

“Teken die besmet zijn dragen het TBE-virus bovendien meteen bij de beet over”, benadrukt infectioloog dr. Ula Maniewski-Kelner (Instituut Tropische Geneeskunde, ITG). “Tref je de teek aan op je huid, dan ben je dus al te laat. Maar tegen tekenencefalitis bestaat wel een efficiënt vaccin, dat momenteel zeer sterk wordt aanbevolen voor wie die op vakantie vertrekt richting Centraal- en Oost-Europa of Scandinavië. In ons land is vaccinatie momenteel niet aan de orde.” Van dit vaccin heb je twee doses nodig, met bij voorkeur minstens 1 maand tussen. Dat betekent dat je toch best drie maanden voor afreizen een afspraak plant, al kan het ook via versnelde schema’s. Een jaar na het laatste vaccin haal je best een herhalingsbooster voor een langdurige bescherming.

TBE kan in sommige gevallen een ernstig ziekteverloop kan kennen. “In een eerste fase geeft het vooral koorts, vermoeidheid en andere griepachtige symptomen maar het kan ook klachtenvrij verlopen. Na een symptoomvrije periode kunnen er bij ongeveer 1 op de 3 mensen ook neurologische klachten (epilepsie ea.) optreden. Afhankelijk van het type virus en de immuniteit kan dit variëren van een meningitis tot een zeer ernstige hersenontsteking.”

Lyme

Om de Borrelia burgdorferi bacterie over te brengen die Lyme veroorzaakt, moet de teek zo’n 12 tot 24 uur op de huid zitten en bloed zuigen. Deze bacterie moet immers vanuit de maag van de teek migreren naar de steeksnuit en dat vergt enige tijd. “Dat betekent dat je er tijdig bij bent wanneer je na elke wandeling jezelf checkt en eventuele teken verwijdert. In Europa tekent zich enkele weken tot 3 maanden na zo’n Borrelia-besmetting (meestal) een kenmerkende rode kring op de huid af die kan gepaard gaan met koorts, gewrichts- en spierpijn. Dat wijst op een beginnende ziekte van Lyme. Als je dat opmerkt, moet je meteen naar de dokter die een antibioticakuur zal opstarten. Hoe sneller je erbij bent, hoe beter het kan behandeld worden.”

Teken floreren het best in een vochtig klimaat, vandaar dat het vooral uitkijken is tijdens de lente en herfst en iets minder gedurende warme, droge zomers. Entomoloog Wim Van Bortel (ITG) :”In bos- en natuurgebieden kan de bezettingsgraad van geïnfecteerde teken lokaal oplopen tot 20%. Deze spinachtigen hebben nood aan bloed van mensen of dieren zoals honden, katten, knaagdieren, hagedissen...voor hun ontwikkeling .” Ook huisdieren moet je nauwgezet controleren want honden en katten kunnen eveneens de ziekte van Lyme krijgen.