Op soa’s staat geen leeftijd

Het aantal gevallen van seksueel overdraagbare aandoeningen blijkt sterk toegenomen in ons land. En vijftigplussers blijven niet gespaard!

Recent mailde een trouwe Plus-lezeres dat ze een artikel had gelezen over de forse toename van seksueel overdraagbare aandoeningen in ons land. ‘Dat spreekt me sterk aan, want ik ben er persoonlijk bij betrokken. Ik ben vrijgezel en op zoek naar een duurzame en toekomstgerichte liefdesrelatie. Helaas, zonder succes. Geen enkele van de potentiële partners die ik heb ontmoet wil veilig vrijen. Het gaat bijna altijd om mannen van 50+, vaak hoogopgeleide, getrouwde vaders en grootvaders, die kiezen voor verschillende, eenmalige sekspartners. Misschien moeten jullie de lezers daar eens voor waarschuwen.’

Het staat vast dat het besef dat veilig vrijen een noodzaak is, afneemt met de leeftijd. Sensibiliseringscampagnes rond soi’s of seksueel overdraagbare infecties – vandaag bij het publiek nog altijd beter bekend als soa’s of seksueel overdraagbare aandoeningen – richten zich altijd op jongvolwassenen. ‘Begrijpelijk, zij zijn de belangrijkste risicogroep’, zegt dr. Agnes Libois (Dienst infectio-logie, UMC Sint-Pieter, Brussel). ‘In de soi-statistieken komen veel minder vijftig- en zestigplussers voor. En daar zijn redenen voor. Meer dan andere leeftijdscategorieën zijn ze monogaam, met één enkele partner, of hebben ze geen actief seksleven meer. Dat belet niet dat de risico’s voor mensen met meerdere sekspartners dezelfde zijn, ongeacht de leeftijd’. Het aantal soi’s is de jongste jaren aanzienlijk gestegen bij alle generaties. In 2016 (meest recente cijfers) telde Sciensano (het vroegere Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid) meer dan 600 nieuwe diagnoses van chlamydia, gonorroe en/of syfilis bij vijftigplussers.

Het gevaar voor besmetting is verraderlijker omdat veel dragers het virus of de bacterie kunnen overdragen zonder zelf te zijn aangetast. ‘Daarom hebben we het vandaag liever over seksueel overdraagbare infecties (soi’s) dan over aandoeningen’, legt dr. Libios uit. ‘Want je kan een soi hebben zonder één enkel symptoom en vaker nog als je een vrouw bent. Je kan zelfs je hele leven drager zijn zonder symptomen, of die pas heel laat zien opduiken.’

Toegegeven, met uitzondering van hiv, zijn de meeste soi’s makkelijk te genezen met antibiotica. Toch blijft voorzichtigheid geboden. ‘Sommige infecties met gonokokkenbacteriën kunnen resistent worden en veel ernstigere infecties veroorzaken van het hele gynaecologische stelsel, met een ziekenhuisopname tot gevolg. Ook een syfilisbesmetting die niet tijdig wordt behandeld, kan zeer ernstige complicaties veroorzaken aan het hart of het zenuwstelsel en zelfs voor gedragsstoornissen zorgen. Het zijn zeldzame gevallen, maar ze bestaan.’

Bij hiv hangt het risico op besmetting af van het soort seks. Bij andere soi’s raak je veel makkelijker besmet. ‘Een fellatio volstaat al’, verduidelijkt dr. Libois. Het blijft dus belangrijk jezelf te beschermen met een condoom of je te laten testen na onveilig vrijen. ‘Je laten testen op soi’s kan op veel plekken (zie hiernaast), maar het heeft geen zin dat al de dag nadat je onveilig hebt gevrijd te doen. De meeste infecties kunnen pas na enkele weken worden opgespoord.’

Condoomstress

Blijft de vraag waarom condooms, ondanks alle risico’s, zo weinig populair zijn bij mannen van 50 plus? ‘Het condoom wordt nog altijd vooral gezien als een voorbehoedsmiddel tegen zwangerschap. Een gevaar dat vanaf een bepaalde leeftijd wegvalt’, veronderstelt seksuologe en onderzoekster Morgane Xhonneux. ‘Bij vijftigplussers kunnen erectieproblemen wel een rol spelen: een condoom omdoen kan onaangenaam voelen, voor stress zorgen, en voor angst dat de erectie niet gaat lukken of blijven.’

Ook het generatieverschil speelt mee: zestigplussers zijn seksueel actief geworden in de jaren vóór aids zich ging verspreiden. ‘Een patiënt van 70 beschreef het ooit als volgt: we maakten ons destijds absoluut geen zorgen, we vrijden als we zin hadden. Aids heeft ervoor gezorgd dat er een angstsfeer is ontstaan rond seks.’ Voor mensen die in de moeilijke aidsjaren altijd een stabiele, monogame relatie hebben gehad, is het niet evident om ineens te gaan klungelen met een condoom. En dan is er nog het valse – en hardnekkige – veiligheidsgevoel dat al die vuile ziektes enkel de anderen treffen. Dat we er zelf nooit mee te maken zullen krijgen...

En wat als je partner geen condoom wil gebruiken? Morgane Xhonneux: ‘Stel gewoon de vraag waarom. En probeer het condoom op een ontspannen manier toch om te doen. Blijft je partner weigeren, denk dan na of je wel seks wil.’