Overgewicht: revolutie op til?
Ozempic, Wegovy, Mounjaro … Allemaal medicijnen die zorgen voor gewichtsverlies en een revolutie kunnen betekenen voor mensen met obesitas. Opvolging door een multidisciplinair team blijft echter noodzakelijk.
Inefficiënt en zelfs gevaarlijk: medicijnen om te vermageren hebben lange tijd het imago van volksverlakkerij gedragen. Maar dat was vóór het bestaan van Ozempic en Wegovy, de merknamen van de molecule semaglutide. Zij hebben in het recente verleden voor een kleine stormloop gezorgd. Niet ten onrechte: obesitas wordt vandaag wereldwijd immers beschouwd als een belangrijk probleem voor de volksgezondheid. “Obesitas is gelinkt aan tal van complicaties die zo goed als alle systemen van ons organisme aantasten en op die manier het risico op ziektes en op overlijden verhogen”, meldde een recent rapport van de dienst Diabetologie, Voeding en Spijsverteringsziekten van het universitair ziekenhuis van Luik.
Volgens de jongste cijfers van Sciensano lijdt 49% van de volwassen bevolking in België aan overgewicht. Bij bijna 16% gaat het om obesitas. “Heel wat mensen komen dus potentieel in aanmerking voor deze nieuwe behandeling”, zegt Laurent Crenier, hoofd van de diabeteskliniek van het Erasmusziekenhuis en voorzitter van de Belgian Diabetes Association. En in tegenstelling tot wat veel mensen denken is vermageren vanaf een bepaald gewicht geen kwestie van voldoende wilskracht meer. Obesitas is een chronische ziekte waar-in de eigen omgeving, genetische factoren en levensstijl meespelen. En eens de ziekte echt aanwezig is, valt ze heel moeilijk te behandelen door alleen in te grijpen in de voeding en de levensstijl. Dat verklaart het succes van maagverkleinende chirurgie in de voorbije jaren.
Zijn er bijwerkingen?
De bijwerkingen van Ozempic zijn al goed gekend. Laurent Crenier: “Er kunnen enkele ongewenste bijwerkingen optreden, zoals misselijkheid en braken bij mensen met een ‘luie’ maag (gastroparese). Er bestaat ook een risico op pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier), maar dat is zeer zeldzaam. Wanneer je gewicht verliest, verlies je ook spieren en kan je tekorten opbouwen. Er moet dus opvolging door een diëtist, een psycholoog én een arts gebeuren.”
Voor wie ouder is dan 65 of 70 jaar, lijken medicijnen tegen obesitas niet aangewezen. “Bij ouderen kan een groot gewichtsverlies ook tot een verlies aan spieren leiden, in die mate zelfs dat ze een rolstoel moeten gaan gebruiken”, waarschuwt onze specialist.
Spontaan minder eten
Kunnen de nieuwe medicijnen tegen obesitas wel voor een duurzame verandering zorgen? “Ozempic is absoluut geen nieuw medicijn”, benadrukt Laurent Crenier. Het wordt al jaren probleemloos voorgeschreven in de behandeling van type 2-diabetes. In tegen-stelling tot andere behandelingen brengt het geen hypoglycemie met zich mee. Laurent Crenier: “Diabetologen weten ook al lang dat semaglutide – de molecule van Ozempic – zorgt voor gewichtsverlies, terwijl andere medicijnen in de behandeling van diabetes geen effect op het gewicht hebben of zelfs tot een toename van het gewicht kunnen leiden.” Semaglutide behoort tot de familie van de glucagonlikepeptides (GLP-1), een ingewandshormoon dat de pancreas stimuleert om meer insuline aan te maken en zodoende het suikergehalte in het bloed doet zakken. De molecule werkt bovendien in op de hypothalamus, een zone in onze hersenen die een rol speelt in ons voedingsgedrag door te zorgen voor een gevoel van verzadiging wanneer we eten. Semaglutide vertraagt ook het leeg worden van de maag waardoor je langer het gevoel van een volle maag behoudt. Resultaat: je gaat spontaan kleinere hoeveelheden eten. “Er zit geen verborgen wondermiddel in dit medicijn”, zegt Laurent Crenier. “Je gaat gewoon minder eten.”
Daarom wordt semaglutide sinds enkele jaren soms voorgeschreven aan mensen met obesitas om hen te helpen gewicht te verliezen.
Al in 2018 heeft een onderzoek het effect van semaglutide in verge-lijking met een placebo bestudeerd. Na een jaar behandeling hadden dosissen tussen 0,05 mg en 0,4 mg per dag voor een gewichtsverlies van 6% tot 11,2% gezorgd. Vervolgens is er een test gebeurd met semaglutide in een hogere dosis, namelijk 2,4 mg één keer in de week. Na 68 weken met deze inname lieten de deelnemers aan de test een gewichtsverlies van ongeveer 15% zien ten opzichte van hun aanvangsgewicht. Dat kwam neer op een verlies tot 15 kg voor iemand die 100 kg woog. Bij de testpersonen die in dezelfde periode alleen een dieet hadden gevolgd, bleef het gewichtsverlies beperkt tot 2% (2 kg voor iemand die 100 kg woog). Dit was een ongezien resultaat. Weliswaar met deze kanttekening: semaglutide blijkt niet bij iedereen te werken. Gemiddeld is de molecule efficiënt bij twee mensen op drie, zo wordt nu geschat.
Tot 25% gewichtsverlies?
Het gebruik van semaglutide kan tot een gewichtsverlies van 15% leiden. Bij het gebruik van tirzepatide, een molecule die onder de naam Mounjaro gecommercialiseerd wordt door de firma Eli Lilly, kan dat gewichtsverlies zelfs tot 20% naderen. Mounjaro is nog niet verkrijgbaar in België. Hetzelfde farmabedrijf heeft voor de toekomst de lancering aangekondigd van nog een andere molecule met de naam retatrutide. Die zou kunnen zorgen voor een gewichtsverlies van 25%. Dit is bijna evenveel als bij een maagverkleining. Bijkomend onderzoek moet de veiligheid van dit medicijn voor de menselijke gezondheid nog bevestigen. Maar de revolutie in de medicijnen tegen obesitas lijkt wel degelijk begonnen.
Wachten op WegovY
Vandaag biedt het Deense farmabedrijf Novo Nordisk semaglutide aan onder twee merknamen, in twee dosissen en voor twee verschillende indicaties: Ozempic van 1 mg voor de behandeling van type 2-diabetes en Wegovy van 2,4 mg met het oog op gebruik bij obesitas. De molecule wordt echter alleen terugbetaald voor de behandeling van diabetes. De andere patiënten die in aanmerking komen voor de molecule, zullen ongeveer 110 euro per maand moeten neertellen. “Niettemin lopen de mensen er storm voor”, weet Laurent Crenier. “In het verleden waren patiënten nooit bereid om die som te betalen. Dat ze dat nu wel doen, betekent dat het medicijn werkt …” In die mate zelfs dat Novo Nordisk de vraag nauwelijks kan volgen, terwijl het aandeel van het bedrijf op de beurs hoge toppen scheert.
Het is nu wachten op de komst van Wegovy naar ons land. Een konink-lijk besluit van 14 november 2023 staat endocrinologen (en niet de behandelende artsen!) toe een behandeling met Ozempic op te starten in geval van een ernstige (BMI ≥ 35 kg/m²) of een gematigde obesitas (BMI ≥ 30 kg/m²) met bijkomende aandoeningen (hoge bloeddruk, diabetes, te hoog cholesterolgehalte …). Deze strikte voorwaarden moeten voorkomen dat er te weinig Ozempic beschikbaar blijft voor type 2-diabetes, maar ze geven toch de indruk dat patiënten tegen elkaar worden uitgespeeld. Laurent Crenier: “Als voorzitter van de Belgian Diabetes Association was ik geschokt toen ik collega’s hoorde zeggen dat mensen met obesitas geen recht op dit medicijn hadden.” Nieuwe studies bewijzen immers dat het medicijn ook het risico op hart- en vaatziekten bij mensen met obesitas vermindert.
Semaglutide blijkt niet bij iedereen te werken. Gemiddeld is de molecule efficiënt bij twee mensen op drie.
Onterecht gebruik?
De hele discussie over Ozempic heeft te maken met het feit dat beroemdheden zonder obesitas op hun socialemediakanalen de lof van semaglutide bezingen. Zo meldde miljardair Elon Musk dat hij zijn ranke gestalte aan Wegovy te danken had. Is dit gewoon een tijdelij-ke hype van celebrity’s? “Niemand weet precies om hoeveel gevallen van onterecht voorschrijfgedrag het feitelijk gaat”, sust Laurent Crenier. Volgens Franse cijfers zou het onterecht gebruik van Ozempic niet eens de 1% overstijgen.
Eén zaak is in elk geval zonneklaar: een ‘shot’ semaglutide innemen om nog snel enkele kilootjes kwijt te raken voor de zomer is compleet af te raden. Het jojo-effect is dan gegarandeerd. Laurent Crenier: “Het is simpel: als je 10 kilo verliest met Ozempic, zal je weer 10 kilo aankomen als je ermee stopt. Maar natuurlijk bestaan er tal van chronische aandoeningen, zoals diabetes en hoge bloeddruk, waarbij we het geen probleem vinden om een medicijn levenslang te blijven gebruiken.”
Vandaag is de vraag dan ook of een behandeling van obesitas met medicijnen financieel en qua gezondheid voordeliger is dan andere oplossingen zoals chirurgie. “Behandelingen zijn duur, maar de gevolgen van obesitas kosten ook veel geld”, aldus Crenier. “Nu er nog krachtigere molecules op de markt gaan komen, moeten we als samenleving op deze vraag antwoorden: aan wie geven we deze medicijnen en voor hoelang?” ●
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier