Pak platvoeten tijdig aan

Twee jaar pandemie, dat doet wat met je lichaam. Naast coronakilo’s, droge ogen en huidproblemen, kregen ook onze voeten het zwaar te verduren en kampen meer mensen met platvoeten.

Na de pandemie is er de epidemie van uitgestelde zorg. Een Europese studie toont aan dat de achterstand in voet- en enkelchirurgie intussen vijf jaar bedraagt. “Op de raadpleging zien we tot de helft meer mensen met platvoeten in een vergevorderd stadium. De boog aan de binnenkant van de voet is ingezakt of zelfs verdwenen. Vaak is dit lange tijd een ‘slapende’, stabiele aandoening, die je met steunzolen onder controle kan houden. Maar tussen 40 en 60 jaar zien we dit soms evolueren richting een standsafwijking”, zegt voetchirurg dr. Kris Buedts (Voet- Enkel Centrum ZNA Antwerpen).

Draaglijke klachten

Platvoeten kunnen functionele klachten geven, zoals pijn aan de binnen- en buitenkant van de enkel, maar ook in de knieën, de rug, de heup en zelfs de nek. “De voet bevat een heel verfijnd mechanisme dat je juist laat afrollen. Maar bij platvoeten ga je meer op de binnenzijde van je voet steunen en dat beïnvloedt je hele lichaamshouding. Je knie kantelt meer naar binnen, waardoor lage rugpijn kan ontstaan.” Andere typische klachten zijn een vermoeid gevoel of hielpijn na langere belasting, zoals wandelen, en verminderde spierkracht bij het afzetten van de voet.

“Vaak zijn de symptomen lang draaglijk waardoor mensen zorg uitstellen. De pandemie heeft dat gedrag versterkt. Tegelijk zijn sommigen meer gaan sporten waardoor overbelastingsletsels zijn ontstaan die te lang onder de radar bleven. Tot de pijn te erg wordt en functioneren niet meer kan.”

Mogelijke oorzaken

Dat je op volwassen leeftijd platvoeten ontwikkelt, is meestal het gevolg van een uitrekking van de binnenste gewrichtsbanden en pezen die de voetboog ondersteunen (tibialis-posteriorpees). Je voetgewelf zakt dan geleidelijk aan verder door. Ook de vergroeiing van twee botten in de achtervoet kan platvoeten doen ontstaan. “Het is nog niet duidelijk waarom sommige platvoeten wel stabiel blijven en andere verergeren. Verschillende zaken spelen een rol, zoals aangeboren platvoeten, een verkeerd gebruik van de voet waardoor spieren verzwakken en spier- of peesscheuren ontstaan, en eerder zelden, verstuikingen. Wanneer die evolutie tijdig wordt opgemerkt kan ze vaak goed worden opgevangen en is geen ingreep nodig.”

Hoe behandelen?

Steunzolen en oefenen. In het beginstadium zijn je voetspieren nog voldoende sterk en volstaat een conservatieve behandeling met aangepaste steunzolen en oefentherapie bij de kiné. Blijven de problemen aanslepen, dan raken je pezen meer uitgerafeld, zoals het versleten touw van een katrol. Ook tekent zich een vervorming van je voet af. Een degelijke steunzool kan ook hier nog soelaas bieden, in combinatie met kinesitherapie. “In deze fase is er wel al sprake van een standsafwijking. Daardoor beweeg je anders, wat het kraakbeenlaagje op de botuiteinden aantast, zodat artrose vrij spel krijgt. Werken steunzolen onvoldoende, dan is er de gewrichtssparende ingreep. De functie en kracht van de pezen en spieren wordt dan hersteld via een standscorrectie van de voet.”

Peestransfer. Om de voet weer recht te zetten, wordt de verzwakte pees van de tibialisspier achteraan de voet aangepakt. Is die pees onherroepelijk beschadigd dan kan hij worden vervangen door een andere. Bij zo’n peestransfer wordt de pees van je teenbuigers – die zorgen voor de buig- en strekbewegingen van je grote of andere tenen – losgemaakt en opnieuw gefixeerd op de nieuwe plek, zonder krachtverlies aan je tenen. “Het voordeel van deze ingreep is dat je nadien vrij snel weer op de been bent en je voetspieren kan versterken via spieropbouwende therapie. De meesten kunnen nadien hun (sport)activiteiten hervatten.”

Vastzetten van gewrichten. In de meest gevorderde stadia is er ernstige artrose van de gewrichten. Het verdwijnen van het kraakbeenlaagje in de voet kan veel pijnklachten geven. De gewrichten zijn dan niet meer te redden. Dan helpt enkel een zware ingreep waarbij twee botjes en twee gewrichten van de voet worden vastgezet met schroeven en een plaat. Daarna staat de voet weer correct en zijn het artroseletsel en vooral de pijn aangepakt. “Je enkel blijft hierna even beweeglijk als voorheen maar je voet zelf is rigider. Stappen op een oneffen ondergrond, zoals zand of kiezels, gaat moeizamer omdat vlot zijwaarts bewegen niet meer lukt. Tijdens de revalidatie (zes tot twaalf maanden) leer je om te gaan met die veranderde stabiliteit.”

Beter voorkomen

Om te voorkomen dat platvoeten evolueren en je functioneren belemmeren, kan je ook zelf wat ondernemen. Je gewicht onder controle houden helpt aanzienlijk om de druk op je ingezakte voetboog te verlichten. Ook actief blijven, maar zonder pijn, is belangrijk. Kies voor gesloten veterschoenen zoals sneakers, met een verstevigd hielstuk en een voldoende dikke zool. Dan werkt je schoen voor je voet en moet je voet niet werken om je schoen aan te houden.

“Wat vaak wordt vergeten, is de cruciale rol van de achillespees bij platvoeten. Een strakke achillespees laat je voet naar binnen rollen. Door je achillespees consequent te stretchen kan je die pees geleidelijk aan uitrekken. Dat helpt niet alleen bij platvoeten maar ook tegen een achillespeesontsteking en het bevordert een goed looppatroon.”