Prikkelbaredarmsyndroom: als verteren geen pretje is

Buikpijn, constipatie, diarree: vaak is prikkelbaredarmsyndroom de boosdoener. De aandoening treft 10 tot 20% van de bevolking. Al spelen bij vijftigplussers soms ook andere zaken.

Prikkelbaredarmsyndroom (PDS) of irritable bowel syndrome (IBS), is een aandoening die wordt gekenmerkt door pijn of ongemak tijdens het spijsverteringsproces. “Uit cijfers blijkt dat bij de helft van alle patiënten die met spijsverteringsklachten naar de huisarts stappen, sprake is van een prikkelbare darm. Een probleem dat op elke leeftijd kan opduiken”, zegt professor Edouard Louis (gastro-enteroloog, universitair ziekenhuis Luik).

Bij PDS passeert het voedsel te traag of net te snel door de dikke darm (ook wel het colon genoemd). Wanneer de dikke darm snel en buitensporig samentrekt, is hij niet in staat om het water uit het voedsel te absorberen, met diarree tot gevolg. Trekt hij daarentegen niet genoeg samen, dan absorbeert hij te veel vocht, wat leidt tot constipatie. De patiënt kan dus nu eens last hebben van diarree en dan weer van constipatie, al is het vaak zo dat een van beide symptomen domineert. Ook pijn, krampen, een opgeblazen gevoel en winderigheid zijn veel voorkomende klachten, net als gerommel in de buik en het gevoel hebben dat je naar het wc moet spurten.

Meer dan één oorzaak

Het prikkelbaredarmsyndroom is een chronische aandoening die diverse oorzaken kan hebben. “Wellicht spelen in beperkte mate erfelijke factoren mee. De best gedocumenteerde factor die de ziekte kan uitlokken is een infectie, wellicht een banale virale gastro-enteritis. Hoe ernstiger die infectie, vooral wanneer ze optreedt in een stressvolle context, hoe groter het risico op PDS”, legt dokter Louis uit.

Stress is trouwens een tweede belangrijke uitlokkende factor waar men de vinger op heeft kunnen leggen. Studies hebben inderdaad aangetoond dat er wel degelijk een verband bestaat tussen stress en prikkelbaredarmsyndroom. Vandaag weten we dat onze darmen ons tweede brein zijn, een soort spiegel van onze gemoedstoestand. Sommige studies suggereren namelijk dat PDS-patiënten een verlaagde pijndrempel hebben: darmcontracties waar de meeste mensen niets van merken, zouden zij als oncomfortabel ervaren. “Maar intussen weten we ook dat de link met een depressie erg dunnetjes is: slechts 5% van de patiënten met een prikkelbare darm heeft ook een depressie”, verduidelijkt dokter Edouard Louis.

Ook hormonen spelen wellicht een belangrijke rol: PDS treft twee tot drie keer meer vrouwen dan mannen. “Bij vrouwen hangt de intensiteit van de pijn vaak ook samen met de menstruatie, net zoals pijn ten gevolge van endometriose. We moeten dus ook rekening houden met een mogelijke gynaecologische oorzaak, ook al gaat het om een minderheid van de gevallen”, licht de specialist toe. Tot slot kan ook een onevenwichtig voedingspatroon PDS in de hand werken, omdat het evenwicht van de darmflora verstoord raakt.

Darmkanker uitsluiten

“Om constipatie te verlichten kan je een middel nemen dat de darmtransit bevordert (zacht laxeermiddel) en bij diarree een middel dat de darmtransit vertraagt. Krampstillende middelen (antispasmodica) zijn dan weer het efficiëntst tegen pijn.” Ook antidepressiva zijn doeltreffend gebleken omdat ze inwerken op de neurotransmitters in de darm. Al hebben sommige patiënten het mentaal moeilijk met de term antidepressiva. “Veel patiënten willen ze niet nemen omdat ze vinden dat ze niet depressief zijn. Maar dat is ook niet de reden waarom we hen deze medicatie geven. Naar verluidt helpen antidepressiva zelfs beter bij prikkelbaredarmsyndroom dan bij een depressie.”

Het goede nieuws? Soms verdwijnt PDS spontaan. “Hoe recenter de prikkelbare darm en hoe sterker hij aan een plausibele oorzaak zoals een infectie kan worden gelinkt, hoe groter de kans dat de aandoening weer overgaat.”

“PDS kan op elke leeftijd de kop opsteken. Dus is ook bij vijftigplussers de kans groot dat hun spijsverteringsklachten er verband mee houden. Maar hoe ouder we worden, hoe groter ook het risico op darmkanker. Wie symptomen vertoont, kan zich dus beter laten screenen. Want darmkanker blijft na borstkanker bij vrouwen en na prostaatkanker en longkanker bij mannen, de meest voorkomende kanker.” Laat een stoelgangstaal controleren op occult bloed, indien nodig aangevuld met een coloscopie om na te gaan of de darm geen prekankerletsels vertoont. “Het interessante aan deze methode is dat je er letsels mee kan opsporen in een stadium waarin die nog perfect te genezen vallen”, legt dokter Louis uit. Bij aanhoudende spijsverteringsklachten moeten ook andere aandoeningen met vergelijkbare symptomen worden uitgesloten, zoals lactoseintolerantie, malabsorptie van galzouten en coeliakie.